Katalog

lanı deprem risk analizi makta dığer bır deyışle sonuçlar tekü bı naldiddn çok bına toplulukları hakkmda fılar vermektedır Seçılerı senaryo depremı Beklenen En Kotu Durum Senaryosu' na kaı şılık gel ınektedıı Bu tur durumlardd kdyıpldr belırsızlıklerın en ust sınırı olarak değerlendı rılıı Dıger taraftan determınıstık tehlıke analızındc azalım ılışkılerının medyan de gerı kullanümıştır Dolayısıyla ıstatıstık ola rak tehlıke sonuçlarının kayıp hesaplarında kullanıldn tehlıke değerlerınden buyuk ya lışmada elde edüen deprem kayıp verılerı nın kamuoyurıun dıkkatırıı çekecek afet planlaması yapan teknık personelı bügılen dırecek ve ust sevıyede karar verenlerın duyaılüıgını saglayacak şeküde arüaşüabılır formatta yayınlanmasıdır Bu bügılendır me ışlemı uygun ve yeterlı bır şekılde yapılmadıgı takdırde çalışrnanın yalnızca kapsamlı akademık ve marjınal bır calısma olarak kalacagından endışe duymaktayız Mevcut bmalarm ıyıleştırümesı deprem yonetmelıklerının uygulanması, temnın uygulanması sayılabılır Deprem sonrası muddhdle çalısrndldrının planmdsı ıse dltprnatıf ulaşım guzeıgahlarının ve acü mudahale stratejılennın belırlenmesını acıl bannma ıhtıyaçlaıuıın tıbbı hızmetlerm yıyecek, su ve dığer yaşanisal ıhtıyaçların gerektıgı gıbı karşılanmasını kapsar Deprem Tehlikesi Bu çalışmadd senaryo depremının Ana Marmaıa Fayında oluşacagı kabul edıl dı tstanbul ve çevresıne aıt topografık je olojık geoteknık verılerın derlenmesı ve yorumlanması uygun azalım ılışkılerının ve zemın davranış modellerımn belırlenmesı deprem tehlıke analızının dıger onemlı gır dılerını oluşturuyor Seçüen azalım ılıskılerı kullarıılarak onceden behrlenen manyıtud uzaklık fay mekanızması ve yerel jeolojı tıpı ıçın bellı frekans ve sonum oranlannda, spektıal ıvme, en buyuk yer ıvmesı yer hızı ve deplasmanı (yer degıştırem) ıle deprem şıddetı degerlerı elde edılır Yer hareketı şıddenn de zemın şartlarına baglı olarak ortaya çıkan farklüaşmalar, yerel jeolojık koşullar ıçın ampırık olarak belırlenmış ortalama yatay spektral buyutme faktorlerı yardımıyla yanstüır Şeku 1 de senaryo depremı sonucu Istanbulda beklenen şiddet dağılımı surıul maktadır 1998 Avrupa Makrosısmık Olçegının (EMS1998) hasar tanımlamaları kullanılarak bu şiddet sevıyelerınde maruz ka krıacdk hasaım genel bır portresı elde edılebılır Buna gore Istanbul'da çok katlı beto narme bina stogu ıçın aşagıdakı hasar ta rumlamdları verılebılır 5 büyüklüğündekl ırem hangi bölgeleri kaç şıddetınde etkileyecek. deprem davranışmın olasüık olaıak ıfadesıdır Nufusun ust ve alt yapı sıstemlerının ve sosyoekonomık yapının hasargorebılırlıgı kentsel alanlardakı kayıplara ve depıem ııs kme etkı eden ana faktorlerdır Hasaıgoıebüıılık ıkşküeıuu uretebümek ıçm ıkı ana yaklaşım var Ilkı deneyler den veya geçmış deprem gozlemlermden elde edüen hasar verüerıne dayanıı Ikıncı yaklaşım ıse numerık olup basıtleştırılmış yontemlere ya da zarnanaralıgında gerçekleştırüen detaylı yapısal analızlere dayarur Istanbul ıçın gelıştırüen deprem hasar senaryosunda her tıp bina ıçm hasaı yuzde sını açıklayan ve hasar smıflarını EMS1998 şiddet olçegmde ve spektral deplasmarüar cınsınden veren bina hasargorebüırlık üışkı lerı kullanüdı Şiddet bazlı hasargorebüırlık üışküerı amprıktır ve bolgesel depremler den gelen hasar verüerınden derlenır Spektral deplasman bazlı hasargoıebüırhk üışküerı ıse bır unsurun oluşma veya aşılma olasüıgı üe bdğlantüıdır ve burada HAZUS (1999) da gelıştırüen yontem kullanüarak bellı spektral deplasmarüar ıçın bina hasan belırlenır Tamamen hasar görmüş bütün binaların dağılımı (şiddet bazlı) Çoğu ölümlerin nedeni Depremleı sırasmda meydana gelen olumler çogunlukla yapısal goçmelerden dolayı ortaya çüayor Ikıncü tehhkelerın can kayıplanna etkısı daha az sevıyededır Bu çalışmada bellı bır bına sınıfi ıçın hasarlı bınadakı yaralanma ve olum oranlarının tahmı nınde bolgesel depremlerden elde edüen verüer temel alındı Turk bma stoğunun hasargorebürrlü<c ozellıklerı Kalıfoınıya ABD'de bulunaıüara orarüa en azmddn bır manyıtud dereresı daha yuksektır Bu yuksek hasaıgoıebüıılıgın nederüerı esas olarak yaşanan kronüc yuk sek enflasyonun dayattıgı son deıece zayıf ve yetersız mşaatlar yuksek şehırleşme oranı (ucuz ev talebınuı ydratümdsı) etkısız ve yetersız bına tasanm kontrolınşaat zıncırı çok sınıılı yaptuıma sahıp yasa ve yonetmehkler üe bedava deprem sıgortası sunan bu ko numda bulunan devlet şeklınde srralanabüır Kent alanlannda bına nufus altyapı sıstemlen ve sosyoekonomık taalıyetlerın tu mu ' rısk altındakı elernanldrı oluştumr Bma ve altyapı s^stemlen genellüde Tnşa Edümış Çevre" olarak tdrumldnu' Deprem senaryo çalışmalan rısk altmdakı elemanlaıın fızıksel kayıplarırun ve bunldrm envanterlermm kap samh ve tam olarak çıkarümasını geıektuu lnşa edümış çevre envanterlerı aşagıdakı gı bı sınıfldndırüdbılır bmalar ulaşmı sısterrüen, üetışım sıstemlen elektrüc dagıüm sıstem lerı, su ve atık su sıstemlen ve dogal gaz sıs temlen Bma envanter verılerı Istanbul Buyuk şehır Beledıyesı rıden ve Devlet Istdtıstık Enstıtusu'nden derlendı Bu verüer Turk Te lekom'un analog harıtaları helıkopter uçuşlanndan kaydedüen goruntuler hava fotoğ raflan ve uydu goruntulerı üe desteklendı Devanu arka sayfayda 805/9 Şiddetin anlamı Şıddet VII Az sayıda bınada orta hasaı Tamamen hasar gOrmuş bütün binaların dağılımı (Spektral deplasman bazlı) Deterministik yaklaşımla, şiddet ve spektral deplasman bazında tahmln edllen bina hasarları Şekll 2 ve ŞM 3 J< verlllyor. Sonuçlara göre, her Iki bazda, 35,000 40,000 (toplam bina stoğunun yaklaşık % S'i) blnanın tamamen hasar görecek. ia kuçuk olması ıçm % 50 şans ınevcuttur Bındlara baglı kayıplar kent deprem ıskırun makul bır gosteıgesı olaıak kabul ^düırken bu tahmmlerın depremlerde olu >acak topldm rıskın mutlak duzerılemesı olnadıgmı da hatırlamak gerekmektedır ^alışmada kullaııılaıı kayıp paıanıetrelen iına envdntPrınp baglı dogrudan ekono nık kayıpldrı ışaret etmektedır Deprem ıskı bu çahşmada yeterınce ırdeleneme ren deprem sonrası fızıksel kayıplar (yanjın vs) ve dogrudan olmayan ekonomık cayıplar gıbı paramatrelerı de kapsamakadır Sonuç Depıem sonrası oıtaya çıkacak ka npların azaltüması ve bununla ılgüı planla rid surecmde üıtıyaç duyulan unsur bu ça kınlı şehır gehşımı gıbı gereklı deprem rıskı azaltma çalışrndldrının goz ardı edürnesı ve etkm bıçımde kullanümaması Turkıyede ve dunyanın dıger ulkelerınde de çok sık gorulmektedıı Bu ıısk azaltma çaİLşmalaımın ana unsuru kayıpların teknık yonden kuv vetlı ve en son büımsel gekşmelerı kapsayan yontemler ıle belırlenmesıdır Istanbul'da deprem rıskmı azaltma konusunda oncelıkleı ve opümum yaklaşımlar ancak deprem nedenıyle oluşacak kayıplar konusunda tarn bu bügüenme ıle belırlerıebıhr Bu çalışmamn sonuçları deprem rıskı nı azaltma stratejıJerınm gelıştırılmesınde ve deprem sonrası mudahale çalışmalaıuıın planlanmasmda kullanılmalıdır Deprem rıs kmı azaltma stratejılerı arasında hasargoıebüırlıgı fazla mevcut binaların ıyıleştırümesı gereklı bolgeleme kurallarının gelıştırılmesı ve depreme dayanıklı ınşaat yonetmelıklerı Şiddet VIII Bırçok bınada orta hasar az sayıda bınada agır hasar Şiddet IX Bırçok bınada agır hasar, az sayıda bınada çok agır hasar Yukarıdd verılen tanırnlarda "az sayıda bina binaların % 20sını "bırçok bma ıse binaların % 20 ıla % 60'ını ıfade edıyor Bu senaryo çalışmasında deprem tehlikesi veıüeıı 0 005<»x0 005<« boyutlaıın dakı hucreler bazında ortaya kondu aynı hucre boyutu geoteknık ve bina envanterı verılerı ıçın de kullanıldı Gerçekleştırüen deprem tehlıke analızı, kuvvetlı yer hdreketme ek olarak zemın goçmelerını ve kutle hareketlerını de kapsamaktadır Hasargörebilirlik Hasargorebüırlık ongorulen bır tehlıkenın oluşması durumunda, bır rısk unsurunda ya da rısk unsuru grubunda meydana gelecek kayıp derecesı olarak tanımlanır Rısk altındakı bır elemanın hasargorebüıılık fonksıyonları (hasargorebüırlık egrüerı) o elerndnın fuü<sel ve sosyoekonomık verüere baglı değışık performans sınırlannı aşan