Katalog

Tarihin yaşlı ve bilge tanığı: Ardıçlar Sıcağa, soğuğa, kuraklığa dayanır; doğayı en son terkederler. Yapraklan ve odununun hoş kokusu insanı canlı ve diri tutar. «M» M. Süleyman Kaçar (*) ıraç verırnsız toplaklarm bekçüerıdır onlar Hatta yangın ve doğal afetler so nunda sahayı en son terk etüklerı ıçm on lara "artçı ağaç" L da denır Bazen denız kenarında bır makılığın ıçınde bazen de bulutlan kucaklayacak kadar yuksekleıde, bır dağın tepesm de boy gosterırler Kısacası onlar denız sevıyesınden başlayarak ağaç sııuıına kadar yurdumuzun hemen her yerınde yetışırler Hem de sıcağa soğuğa ve kuıaklık gıbı her turlu olumsuz ıklım koşullarına lağmen Asuı tabletleruıde" dapranu olarak geçen ardıç agacının Turkçe'dekı adı, ağacm artçı bır tur ozellığı gostermesuı den gelıyor belkı de Bazı turlerınm gerek yapraklarınm gerekse odununun hoş ko kusu, uısanı canlı ve dırı tutmasından dolayı ona Almanca'da vvacholder (vvachhal teı) denılıyor Dunyamızın kuzey yarı kuıesınde tum Avrupa Asya ve Kuzey Amerıka'da yayılış gosteren ve 60 turu bıknen ardıçla rın (Juıuper us spp) ulkemızde 8 turu bulunmakta Bıtküer dunyasmdd Gyrnrıospermae (açık tohumlular) alt bolumunun Conıferae (kozalaklılar) sınıfı, Cupressaceae (servıler) aılesımn Junıperoıdeae alt famüyasında yer alan ardıçlar bu: veya ıka evcıklı çıçeklerı bulunan her dem yeşıl çok dallı boylu ağaç veya ağaççık halınde, bazen de yerde suıunen çalı gorunumundedıtler Ulkemızde 20 7 mılyon hektaı topldm oıman alanı ıçensınde 1 2 mılyon hektar alanı kaplayan ardıç ormanlaıı ıbrelıler ardsuıda kızüçam ve karaçamdan sonıa %5 95 oranla uçuncu sırada bulunuyor Akdemz kıyı şerıdınden lç Anadolu stepme kadar yer yer saf yer yerde çam meşe ve sedu ormanlan ıçınde karışıma katüıyorlar Aıdıç ormanlarımn doğal olarak gençleştırılmesınde bazı sorunlar yaşanı yor Bırçok yerde yerel halk bu agaçların yalnızca ardıç kuşlan (Turdus spp) tara fmdan gençleştırıldığıne ınanıyor Oysa, Ardıç agacının tohurnları, bır çeşıt bocek veya mantar zararlüarı sonucunda genellıkle sagır (boş) olmakta Sağldnı olanlaı ın da buyuk çogunluğu, ardıç kuşları tarafindan yenılıyor Yenılen tohumlaı ardıç ku şunun mıdesındela kımyasal salgılar sonunda bır nevı katlama ışlemıne tabı tutuluyor ve dışkılarla atüan tohumlar dogada daha kolay çımlenıyorlar E^ Ardıç meyveleri Eskı Mısır'da onemlı bır üaç ham maddesı orta çağda her derde deva olarak büınen ardıç meyvelen gunumuzde baharat ve cin uretımmde kullanılıyor Katran ardıcı (Jurııperus oxycechus) mey velermden ve odunundan damıtılarak elde edılen ardıç (katran) yağı antıseptık ozellıguıden dolayı veterınerlıkte (hayvan den hastalıklarında) faydalanüıyoı Bazı ulkeleıde uzumsu ardıç kozalakları av hayvanlarının etlerıyle hazırlanan yenıek lere çeşnı katmakta, lahana turşusuna ya da zeytınyaglı salçalara koku vermekte kullanılıyor Toroslar'ın bazı yerlerınde yetışen ve bır kısım botanıkçüerce ardıcın dığer bu turu olarak kabul edılen andı? (J dr upecea) ağacı meyveleıınden ıse yorede andız pekmezı yapüıyor ve bu meyveleı ayüar tarafından sevılerek yenılıyoı Bunla rın yanında, aıdıç meyvelcrmın ıdrar arttırıcı ve ter sokturucu ozellıklerı dolayısıyla tıptd da genış bır kullanım alanı bulunmaktadır Yumusak ve hauf bu yapıya sahıp olan ardıç ağacı odunu, her turlu olumsuz ıklım koşullaruıa da çok dayanıklı M O 7 yuzyüda ınşa edıldığı sanılan Kral Midasın Gordıondakı mezaımda çogunlu gu ardıç olan ahşap malzemenın gunu muze kadar yok olma dan gelmesı onun ne kadaı dayanıklı oldu ğunun gostergesıdır Kara ardıç Q sabına) ve boz ardıç (] exelca) odunları yontulmaya ve kolay ışlenmeye yatkınlıkldrı dolayısıyla kurşun kalem ve çeylz sandığı yapımında adı ardıcuı (J com munıs) kerestesıkakmacılıkta, odunu ıse Avrupa'da et ve balık tutsulemekte kullanüıyor Ardıç agacı Toros 3*1 f " lar da yaşayan yorukleruı " yaşamında da onemlı bır *?,» yer tutuyor Onlar, bır yan V J dan kokar ardıcm ıbrelerını ' ^ keçılerme yedu:ırken dığer yandan da ardıcın koyu olan golgesıne oturuyor ve 'ardıç arasında bıter naneler, çıfte benlı kız doğurmuş anneler' dıye bır de turku tutturuyorlar Antdlya •\ı yoıesı folklorunda 'kaba ardıç adü brr halkoyunu da bulunrnaktadıı Ulkemızde çok yaslı ve arut ağaç vas&nı tasıyan en gencı 500 yafinda ve 127 cm çapuıda Fosıl Ardıç (Konya) en yaşlısı ıse, 1700 yaşmda ve 340 cm çapın dakı Aslan Ardıç (Antalya) olmdk uzere, değısık yer lerde ve yaşlarda 7 adet ardıç tabıat anıtı bulunmdktadır Bazı turlerı (27 tur ve varyete) IUCN (The VVorld Conservatıon Umon) tarafuı dan kumızı ksteyle koruma altına alınan ardıç ağaçlan ulkemızde de, gençleştırılmesmdekısoıunlaı aşm keçı otlatması ve kaçak kesım gıbı sebeplerden dolayı Orrrıan Bakanlığuıcd (1996 tarıhve 5010 sayılı tamım geregı) her turlu kesımı yasaklanarak korurna altına aluımıştır hem aıdıç oırniiiHaıuıın yek,ujgı hem dc bıyolojık çeşıtlılığm korunması açısından son derece onemlıdu KAYNAKÇA 1 ANONIM ^000 Cımhuı lyptımızın 75 Yılında Or mancüığunız Ortnan BdkıUilıÇıı Ankara 2 AYTUu B 1970 Arkeolojık ara^tırmaların ışıŞı dltıntLı 1<, Aıvıdnlu stepı IU Orm Fak Dergısı Serı A Sayı I Islaııbul 3 BimiKLAROUSSESOZLUKVEANSIKLOPEDI 1986 Ueüıjım Yayuıları nlt 1 Istanbul 4 ÇIMRIN H Antalya Folkloru Akdera<! Kılabevı Araçtırma dızısı 2 Antalya 5 http//wwwredtetorq bKAYAClK H 1967 Oıman ve Park agaçlarının Ozel Satematıı^ı CJymnüt.pLTmae (Açık Tbhumlular) Dızerkonca Matbaası Istanbul / PREUSCHOFF G 1984 Dıe Heüende Kraft Der Ba ume Knaur Verlaq Munchen 8 ŞAHBUDAK A 1998 Tabıat ve Insan yıl M •idyı 3 Muıpa Matbaacüık An kara 9 TURAN N 1990Tuıkıyenın Av VP Yaban Hay vanlan Kuşlar OGM yayınları Ankaru 10YEŞII.KA YAYVD 1994 Sedır D Kıtabı dızısı no 6 Ormancüık Ara^tırma Enstıtusu yayınları Ankara SONUÇ: Ardıç ormanları, toprak koruma yonunden olduğu kadar tarıhsel folklorık ve odun dışı urunler açısuıdan da onem taşımakta Ve tum bu ozellıklerıyle turızme de katküar sağlayabılecek bır agaç turu Ardıç ormanlarırun korunması yarunda bu ağdcuı gençleşturılmesınde buyuk katkıldrı olan yoresel olarak "curık tarkla, pakal ve bozlak da denılen ve avlanması yasak olduğu halde en fazla avlandn kuşlardan bırı olan, ardıç kuşlarmın da korunması, (*) Orman Yuksek Mu Baü Akdemz Orman Araştırma Mudurluğu Eposta skacar@ yahoo com 305/16