Katalog

Uzay, aslında dev bir otomat mı? unyada yaşanan her şeyın dev bn büg^ayar pıogramına gore ışledığını ve evrenın tum oluşumları ortaya çıkaıan ve yuıurlukte kal masım sağlayan bir otomat oldugunu savu nan Amenkalı matematıkçı Stephan Wolfram ın son kıtabında buna benzer çok sayıda sansasyonel duşunceler yer var Kıtabın adı büe ( New Kınd of Scıenre )* yazann bılımde devnm yaıatmdk ıstedığını açıkça yansıtıyor 1 ?00 sayfahk eser şu sıralar büım çevresmde ılgıyle ız lenıyoı Dunya bdbiru coştu Sadece New Yorker fımes ga zetesı şımdıden dort uzun yazı yayımladı htap hakkmda Cerçı eleştırmenlenn çogu yeru dunya modelınden henuz kuşkulu ama fızıkçı vt kozmolojı uzmanlarından oluşan bir grup yenı teorıyı bemmsemeye başladı büe Sonuçtd VVolfram ın fıkrı fızıktekı çozumsuzluklerı şık bir bıçımde sılıp supuı uyor Yazdığı "Yeni çeşit bilim" kitabıyla buyuk ilgi çeken ve MIT taIddia bazı bilim adamları tarafından kuşkuyla karşılansa d rafından en yaratıa genç bilimciler arasmda gosterilen mate birçok araştırmacı Wolfram'ınfikriniilgiyle karşıladı: Teo matikçi Stephan Wolfram, uzayın dev bir bilgisayar progra fizikteki karmaşık problemlere çozumler getiriyor. mıyla yaratıldığını savunuyor. D Matematik dâhisi Bugun 42, yaşında olan VVolfram daha kuçuk bir çocuk ken büe bir matematık dahısıydı Daha sonralan Mathematıca yazılım programıyla buyuk kazançlar elde erü Son on yürnı Chıcagoda geçıren mdtematıkçı burada hucre otomat lan olaıak da büınen ügınç bügısayar programları uzerıne çalıştı Aslında bunlar ılk bakışta pek dıkkat çekıcı gelrmyor ınsana ekrana ük olaıak sıradan bir bulmacayı andıran bıı kafes sıstemı yansıyor Ama otomat ışlemeye başladığında kutucuklar adım adım hdrekeüemyor ve kaybolan kutucuk ların yenne yenılerı belırıyor Bir muddet sonraysa ıçınde carüüaıı barındırdn bir oluşum ya da bacalarından duman ru ten gcmı modellen oıtaya çıkıyor Burdda yaşanan aslında son derece basıt bir ışlem Her hucre bu sonıakı durumunu komşu hucrelerın konumu na gore sıyah veya beyaz olarak hesaplıyor Sıstem bu ışlem sırasında programcının saptadığı kurallan ızlıyor h? Işte bu soru karşısındd tum fızık formullprı altust oluyor çunku çıvüeıın ne şeküdc sudlandıkları hesapldndmıyor Oysa VVolfram un bu soruya da bir yanıtı var Yol kena rmda su/ulen bir dere ınsdn beynı ya da evrenın derınlıkle rındekı bir gaz bulutu gıbı kova dd bu otomat Her şey otomat dıyor VVolfram ve hepsı aynı ışlem gu cune sahıp Sonuçta tum oncelemeleıe uygun yapüar oluştu luyorlaı Yanı dere beyın ya da gaz bu lutunu kavramak ısteyen bir kışının bu oluşumların ızledıgı kurallan bılmesı yeterlı Buluş Wolf rama super kuralın yolunu açtı Kozmık otomat sonu gelme yen ışlemlerıyle VVolfram ın evren modelmı oluşturmakta yapabüıyor Demek kı bir bügısayar farklı bıçımlerde oıtaya <,ü<a büıyor Yoksa bu yuzden mı tum oluşumlar bırer ışlemcı ola rak kabul edüıyor' Bu aynı zamanda objeleı m kendı kendüe rıne hesaplar yapabıldıgı anlamına da gebyoı kı VVolfrdm ın otomat dunyasmda bu da var Guneş gozluğu ydnsıydn ışıgı olçtuktpn sonra bellı değerle re gore ışlıyor Kovadakı çıvı ıse çekıcın vumş gucune gore ahşabın ne kadar derınıne gı receğını hesaplanidktd VVolfram karşıtlan şoyle soyle yebüırler Bu teorı fızık kural larına gore ışleyen doğadan daha çılgın bir fıkır değıl Dun ya yomngesını nasü tanıyor7 Guneşe olan uzaklıgmı olçtuk ten sonra yerçekımı kanunlaıı na bakarak yolunu mu tayın edıyor' Matematlkçl VVolfram: Her şey otomat Dijital fizik Eğeı hartket halındekı her şeyın arkasında ışleyen bir otomat bulunuısa bu tuı soı ular havada çozumlenebüıyoı Program sadere adım adım bir sonrakı durumunu buluyor Dunyanın bir bügısayar olduğundan emm olan dıger bir büım adamı da Amerıkalı filozof Edward Fredkin Kara yıplerdekı ozel adasında yepyenı bir fızık yaıatmış büun ada mı Hucre otomatı sonuçta hucrelerden oluşmakta Soru şu: Doğadakı hucreler nerede 9 Ve Fredkin ın ya mtı Uzay bir surem (kontınum) değü kı mınüc aralüdan bu lunan bir kafes sadece Bu dunyada da zaman duzenlı olarak akmak yerıne kozmüc bir metronomun rıtmıne gore üeıhyor ve bügısayar ışlemcısınde de bir saat ışlem rıtmını ayarla makta Fredkin burada dıjıtal fizık ten soz edıyor Dıjıtal fızık dunyayı ışlemcıde hesaplanır duruma getiriyor Hatta kısa bir sureden berı evrenın gerçek bir bügısa var olması durumunda ük patlamadan bu yana ne kadar ış lem yapıridsı gerektıgını hesaplayan Amerıkalı fizıkçı Seth Lloyd 120 sıürlı bu" rakam büe buldu Ancak evren bir bügısayaı olarak kapasıtenın çok altın da ışlıyor Uzay boşluğundakı sayısız hucrelerın yapacak pek ışlemlen yok güoı Kırk yüda bu hıdjojen atomu geçtıgınde "Her şeye gücü yeten" bilgisayar Her şeye gucu yeten bügısayaı modelı yaşamlaıının buyuk bir kısmını programlamdyla geçırenlerın mancıydı za ten Gece gunduz komut uzeı ıne fu tmaldr ydratan vergı büdırımlerını açüdayan ya da I ara Croft un saçıru havalandıran mucıze makınelenn başmdan dyrümayan bilgisayar çılgınla rının gunun bırınde gerçek saçlan büe Lşlemcı urunu oldrak gormelerme şaşmamak gerekır aslında Ayrıca ışlem heıhangı bir bılımde sankı dunyanın ozunde var gıbı Doğada dıjıtal sıstem ükesı zaten yaygın Kalıtım büe başlı başına organızmayı oluşturan bir program turu Araştırmacüdr kahtım sekanslarıyla zorlu problemlen çozuyor Herşey otomat Bırkaç ışlem adımından sonra genelde gıtgıde ıyıce kdinidşık bir hal alan motıfler gorunmeye başlıyor VVolfram bunlann daha sonrakı durumlarmın oncelenemeyecegını de keşfetmış Bunu ogrenmek ıçın yapüacak tek bir şey vaı o da otoııidtı gdlı^tırmdyd devam etmek Boylece kutucukların hareketierıyle gerçekte varolan nesnelerın benzerlerı yansıyor ekrana Mesela çıvüerı pas lannıış bu kova gıbı Bırı kovayı salladıgı zaman ne olur pe Çaydanlıktan sinyal Buaz gayretle tum oldüüıklar ışlem yoluyla gerçek ha le gelebüır Hatta çaydarüık hortum ya da pompadan büe bir bügısayar uretüebüır Bu tur bir alet mesela elementlerı man tıklı bir bıçımde bırbırıne bağlandıgındd 17+4 gıbı ışlemlerı 805/2