Katalog

Uluslararası pmjenin ilk sonuçlan Doğu Anadolu da büyük deprem tehlikesi riski Sismik veriler bölgenin sanıdığından daha büyük bir deprem tehlikesi altında olduğunu kanıtlıyor. Kuzey Anadolu Fay Zonu'nun doğu kısmı; ErzincanYedisuKarlıova hattı, KarlıovaVartoHamurpetKaraağıl koridoru, Erzurum ve çevresi, ErzurumTortum hattı, Köprüköy (Çobandede)Gaziler hattı, KarlıovaBingöl dolayları, VartoPaluŞincik hattı, TutakKarayazı hattı, TendürekBalıkgölü hattı, Çaldıran, Van Cölü dolayları dikkati çeken ilk yerler. Dalma Modeli (Rotstein ve Kafka, 1982) (Devvey ve diğerleri, 1986) Kalınlaşma Modeli Niyazi Turkelli ır oncekı yazıda yerbılımleı mde kıta kıta caı pışmasmın onemınden ve bu baglamda Arap Avrasya kıtalannın Doğu Anadolu Platosu ve Bıtlıs bındnme zonundakı çarpışmasmdan bahsedılmıştır Bu yazıda ıse bu bolgedekı çarpışma mekaruzmasına ve bu rnekanız rnanm atılaşılması ı^uı bolgede yurutulmuş oları Dofyj Anadolu Deprem Projesı"nın ortaya çıkaıdığı ilk sonuçlauı ışın bılırnsel boyutlaıı da katılaıak değınüecektır 1990 lı yülaıdd bolgcdo yurutulen Kuresel Kooıdınat lama Sısiemı (Global Posılıormıny System GPS) çalışmalaıı sonucu Aıap pldkasumı Avıasya plakasına gore gorecelı olaıak kuzeye doğıu 3 cm/yıl hareket ettıgı Anadolu plaka sının ıse Kuzey Anadolu Fay Zuııu (KAFZ) ve Doğu Anado lu Fay Zonu (DAFZ) boyunca batıya kaçış oranının gorecelı olarak 1 cm/yıl oldugu bıhnmektedır Bolgedekı bu yeı de gıştırme çarpışmabındırmesıkışma haıeketleıı bolgeyı ulkedekı tektonık hareketlenn mafsal noktası ciepıem aktıvıtelermın kaynak merkezı halme getırrnektedır Plaka ha rpketlerındekı goıeceh hız farklüıkları bolgedekı deformasyonun bu kısmının bıryerlerde bır şekıkie depolandıgıra, barız bır şekılde ortaya koyrndktadu (Devvey ve dığerle rı, 1986, Reılınger ve dığerlerı 1997 McClusky 2000) Plaka hareketlerındekı hız farklılıkiarırıın yanında topoğrofya B . 8 "•»% 40* Mt Mt Şekil 2. Doğu Anadolu deprem projeslnln İlk seklz aylık verlilnln Iflenmesl sonucu hesaplanan deprem dif merkezlerinin (eplsantr) dağılım haritası. Dıs merkezler çözüm kalltelerine göre dört sınıfa ayrılmıstır. Kırmızı renkli noktalar en güvenllir çözümlerdlr. 794/12 dakı anı yukselımler, volkaKaçma Modeli l> nızma faalıyetleı ı bolgede (McKenzie, 1972) kı jeodınanıık yapmın me kanızması hakkında faıklı yorumlarıda berabermde / getırrnektedır Şoyle kı Çeşitli yorumlar Kopma Modeli a) Aıap plakası (Pelamination) Anadolu Platosu'nun altına mı ddlrridktadıı (Rotstein Şekil 1. Doğu Anadolu bölgeslnln feodlnamlk yapısı hakkında önerllen modeller. A) and Kafka 1982) veya bol Rotstein ve Kafka (1982) Arap Platosu'nun, Anadolu Platosu'nun altına daldtğını lleri sürmektedirler. B) Devvey ve diğerleri (1986)'nln önerdlklerl modelde Ise, Arap gede, kabutjun manto ıçın Avrasya kıtalannın çarpışması sonucu, Doğu Anadolu Platosu'nun altında kalınlaşma de su damlacıgı şeklınde meydana gelmektedlr. C) McKenzie (1982)'nin liderliğini yaptığı modele göre, sarkarak zamanla koprna çarpışma sonucu Anadolu plakası batıya doğru kaçmaktadır. D) CUndeme gelen (delarnmatıon) suıecı mı diğer blr model Ise, çarpışma sonucu, Doğu Anadolu Platosunun altında tasküre su 5 çalışmaktadır damlacıgı sekllnde mantonun Içlne sarkmakta ve sonra da kopmaktadır b) Ara[) pldkasmın haıeketı sonucu bolgede değıl aynı zamanda sısmık pnerjının yer ıçrndekı yayınun oluşan deformasyon tamaınen rrııkıo plaka haıeketlerıyle harıtalarıyla ve kuçuk depremlerın oluşum mekamz mı erıtılmektedu (McKenzie 1972 1976 Şengor ve Kıdd, rnalanyla da butunleştıreıek oluşturma anlamına gplmekte 1979, Jacksorı and McKenzie 1988) yoksa Dogu Anadolu dıı Bu ulkemızde hazırlanan deprem tehlıke ve depıem Platosunda taşkuredekı (lıtosfer) kaluılaşma mı bu bu harerısk harıtalarında gorulerı ternel bır eksıklıktu Çalışmalar ketı entmektedır (Dewey ve dığerlerı 1986)9 sııasmda Dı Gonca Örgülü 'Analysıs of Regıonal Moc) Acaba bol gedekı jeodmamık 20TE model olarak her uç modelın kombına.syoAvru/MAiya (AVRASYA) nımdan mı HOZ etmek "** •* K«r« Dvnix g erekm ekte d ır ° (Şetal 1) Doğu Anadolu depıem projesı bu 40'N sorulara, başta sısmo lojık olmak uzere, gra vıte hava fotograllaıı uydu goruntuleıı vo arazı gozlemlennden elde edılen verüer ışıgında bu cevap ara ma çabasıdır Bu çabanın otesmde topla rıan veıdeı ve onlann analızınden çıkarılacak sonuçlaı bolgenm deprem tehlıke harı Kapak sekll: Türklye ve civannın temel tektonlk yapısı ve plaka sınırları. Ma talarmı sadeceyerka vl renkli bölge, Bltlls blndlrme zonunun hemen kuzeylnde anlden yükselen Dobugundakı fayların ğu Anadolu Platosu nu göstermektedlr (Barka ve Reillnger (1997)'den değisaktıvıtesmı ve dırüığıtlrllerek alınmıstır). nı goz orıuııe alaıak