Katalog

Politikbilim Aykut Göker m •••• •!•••••••• Tanmda politika arayışlan "Tanmsal uretımın yeterlılığını vurgulamak ıçın yakın zamana kadar devlet ve hukumet adamlannın sıkça kullandığı slogan suydu 'Turkıye beslenme açısından dunyada kendı kendıne yeterlı yedı ulkeden bırıdır' Bu slogan hıçbır zaman bılım ve aklın suzgeanden geçınlmeden yıllarca yanlış ve yanıltıcı olarak kullanılmıştır Ulkemlzln tanmsal yani bitkisel ve hayvansal uretimde kendi kendine yeterli olabilmesi için uretimin temel girdileri olan genetik materyal ve agrokimyasal teknolojilerini kullanma ve hukmetme yeti ve becerisinde olması gereklidir Bu açıdan ulkemız ıncelendığmde, Turkıye'nın bu teknolop ve materyaller bakımından tamamen dışa bağımlı olduğu gorulecektır Nıtekım ulkemız son yarım asırdır tarım teknoloıılennı satın alan dunyanın onemlı pazarlarından bırıdır" Ip atlayan kızlara övgü Ç oğumuz kemıklen bıyolojı derslerınde gosterüen ıske let maketlerınden hatırlaı ız vo kınlıp çıkmazlarsd pek duşunmeyız onlan Kemık sozcuğunu de gurıdelık dılde olurnsuz bır ıçerık lc kullanıhıız gencUıklo Oysa ke mıklenmız vucudumuzun yorunmez çüekeşlendır ağırlığımız! taşırlar ve çeşıtlı fızıksel stresler sırdsındd ayakta durmamızı sağlarlar Bunun ıçın seı t olınaldn gereklıdır Esas onemlısı ISP beyın omırılık ve kpmık ılıgı gı bı yaşdmsal dokuldim koıunağıdırlar Kemıklerın en onemlı ozellığı seıt olrridldrıdır arnd bu onların cansız ve hıssız olduklan anlamına gel mez Bır çok hormonun etkısıyle ke mıkler uzar ve çocuklar bu sayedc buyur Kemik sağlığını korumak ve osteoporozdan kaçınmak için: Hareketli yaşa, kolalı içecekler içme, kalsiyum açısından zengin besinler a\, atla, sıçra, koşl ne) hem de gram kemık dokusu ba şına çoken mıneral yoğunluguna baglıdır Bu arada harfıyatı yapan hucrelerı (çüekeş ınşaat ışçılennı) unutmamak gereklidir Kemıklen olu^turan yapıların tumun "kemik kitlesi" olarak ısım lendıı ılır ve bu kemıkleı ın sağlamlığı kemık kutlesımn mıktarı ıle belırle rıır Son ydlarddkı drdştırmaldr erı yuksek kemık kıtlesı mıktanna {pık kemık kıtlesı) 25 yaşmdan once ula şüdığrnı bundan sonrakı yaşlarda oluşan bu "kemik bankası"nddn harcama yapıldıgını gosterıyor Pık kemık kıtlesı buyuk oıanda genetik faktorlerce behrlenmekle bırhkte ongorulen genetik potansıyele ulaşıl ması beslenme aktıvıte endokrın fonksıyon ve yaşam tarzını oluşturan dığer faktorlere baglıdır • Kemık kıtlesı gelışımının en yogun olduğu donem 9 14 yaş arası yanı ergenlık donemıdır Işte bu nedcnle erışkın yaş takı osteoporo7isın onlenmesı buyuk oranda pık kemık kıtlesı nın mıktarının artııılmasınd dolayısıyla çocukluk donemmde atı lacak ddımldra bdğlıdır Biyolojik ve ekolojik tarım Bu tespıt, TUBİTAK Tarım Teknoloıılerı Araştırma ve Gelıştırme Enstıtusu Muduru Prof Dr Ahmet Çınar'ın BİTED'ın, Aralık başında, Abant Izzet Baysal Unıversıtesı'nde duzenledığı "Turklye'de Tanmda Bilim ve Teknoloji Politikaları" konulu semınerde, Sayın Çınar, "mekanızasyon, ustun vasıflara sahıp genetik materyal ve agrokımyasallar yardımıyla genış alanlarda surdurulen uretimde" baslangıçta kestırılemeyen bazı tehlıkelerın ortaya çıktığını da belırttı Ama, buna karşılık, "ekoloji ile barışık surdurulebilir tarım" ve "biyolajik ve ekolojik tarım"gıbı, yenı kavramların ortaya atıldığına ısaretle, Turkıye ıle ılgılı bır tespıtte daha bulundu "Henuz nufusunun yarıdan fazlası doğrudan ve dolaylı yollarla tarıma bağlı olan ulkemızde kontrollu modern tarımı dahı yapmakta yetersız kalan tanmsal yapı, [bu] yenı konseptlerin uygulanmasına ızın vermemektedır" aıtma olduğu goMerıldı Duşunun Kemık yoğunlu ğunddkı % 5 ordnındakı artış osteoporotık kırüma rıskını ° o40 azaltıyoı' * Ayrıca kemıklprın sağ larnlığınddn sorumlu minerallerin yeterlı olçude dlınnidbi dd orıemlıdır Bu mınerallprın başında kalsı yum gelıı ve çocukldiın ergenlık oncesınde gunde 600 800 mg ürgenlık do nemınden bdşlayarak gunde 1200 1500 mg kalsiyum alması oneııl mektedır Bebinleıın didbmda en onemlı kalsiyum kaynağı sut VP sut urunleı ı dır Bu nedenle eıken çocukluk do nemınde süt, yoğurt ve peynir ye me dlışkdrüıgım kd^andııılması onemlıdır Bu nedenle anne babala ıın sut ıçmeden yatağına gııme şeklındekı ısrdrlan yerınde bır tu tumduı Şışmanlık korlaısuyla sut ıçmeyen eıgenlık donemmdekı kızlaıa yağ ıçeıığı du^uk sutlerm kdlsıyum ıçerığının değışmedığı hatuldtılmalı dır Bır çok sebze de kalsiyum ıçermektedır Kalsiyum ıle zengınleştu ıl mış meyvd suyu ve kahvdltüık besın ler de sut ve sut urunlerını sevmeyen çocuklar ıçın alternatıf besınlerdır Kalsıyumca zengin besın tuketmeyen çocuk ve ergenlere mınerdl desteğı yapılması geıeklıdıı Osteoporoz: Halk sağlığı sorunu Kemıkler bır taraftan uzarken bır taraftan sertleşır Oı neğın bır ya şırı sorıundd kemıklerın artık en az 10 kg dğırlıgı taşıyacak kddar sdğlam laşrnış olmaları gereklidir yoksa çocuk ayakta durmaya başlayınca e g rılmeye başldrlar Daha sorırakı yaşlarda ozellılde d e ılprı ydşlarda saglam olmayan k emıkler kırılarak hdtuldtırldr kendılçrım Son yıllarda hemen horkrsm oğrendıgı "osteoporoz" basıtçe kemıklerın saglam lı<5ını yıtırmesı olardk ta nıml uidbüıı üsteoporoz gıderek onem kazanan bır halk sag lığı soı unudur Ornegm ın gılterede her yıl 1S0 000 1 kıijide osteopoıoza baglı kemık kınklan meydana gp hı bu da 750 mılyon btcılın ^af^hk harcamasına neden oluı Osleupoıoz ıleııyaşladd gorulur dma Sdglam ve sd(Şlık lı kemıkleıe sahıp olmdk cuı cak çocukluk çağmda alına cak onlemleı ıle mumkunduı Bu o kadar onemhdır kı ydkın zamaiidd ABD'dc 9 12 yaş gıu bundakı çocuklar ve aılelerınp yonelık bıı Ulusal Kemık Saglı f$ı Kampanydsı başlatıldı Pekı kemıkleı nasü sağlarnlaşıı ve kemık sdğlığı ıçın neler onemlıdır9 10 yıl sonra neredeyiz? Şeker ve Tutun Yasaları vesılesıyle tarım sorunlarımız sıkça tartışılıyor Ama, galıba, asıl mesele, tanmda, onumuzdekı 10 yıl ıçınde, 20 yıl ıçınde nereye gelmek ve Dunya tarımında nasıl bır yer tutmak ıstıyoruz, bu konuda butunsel bır polıtıkamızın olmaması Gelecekle ılgılı bır hedefımız, ongorumuz yok Gelışkın her ulkenın tarımla ılgılı bır dızı sosyoekonomık hedefı var "Toplumun sağlıklı beslenme, gıda guvenlığı, gıda guvenılırlığı ve kalıte talebını karsılamak, gıda uretımınde produktıvıteyı yukseltmek, yuksek katma değerlı urunler uretebılmek (terapotık gıdalar gelıştırmek vb), tanmsal ure tımde ekonomık, ekolojik, toplumsal açıdan surdurulebılırlığı sağlamak, surdurulebilir ekonomık buyume ıçın tarım sektorunden beklenen ışlevlerı yerıne getırebılmek (gen muhendıslığınden yararlanarak, alternatıf ener\ı kaynağı olarak kullanı labılecek bıyokutleler uıelmek vb)" bunlardan bazılan Hedeflerını erısılebılır kılmak ıçın hangı tanmsal teknobjilerı ge lıştırmeye uğrasacaklar, belırlemış durumdalar Bızse, bu tur belırlemelerı yapamadığımız surece, bızım ıçın hep başkalan nın ongorduğu duzenlemelerı tartısıyor olacağız Nıçın onlardan once, kendımız ıçın bır ongorude bulunmuyoruz7 Osteoporoz: Çocukluk hastalığı Yazının başlığına donecek oluısak ıleı ı yaşlarddkı kemık erımesıne bağlı kırıklann onlenmesı buyuk olçude çocukluk ozellıkle de ergen lık donpmındekı yaşını nr"in ı b ığlı dır Bu ıifdtnle "Yaşlılıktaki osteoporoz bir çocukluk hastalığıdır" deıuı Ubteupoıo^ kaduüdida daha sık gorulduğunden ergenlık donemınde ıp dtlayan spoı ydpan beden eğıtımı derslerını ekmpyen kızlar kemık sağlığı bdkiirnnddn avdntdjlı olur Sıgaıa haıeketsız yaşam ve kolalı ıçereklerın çok tuketılmesı ke nıık sdğlığmı olurnsuz utkıİLyon dığeı fdktorlerdır IJlkpmızde de ABD ben zeıı Kemık sağlığı kampanyası ıid ıhtıydç vardır Bununla bırhkte şımdı den aılelerın crken ydştan ıtıbdien çocuklarının kalsıyumda zengin be sınlerle beslennıesıne onem verme lerı bu dmaçla okul progrdmldrındd kalsıyumda zengin sut ve sut uı unle rı ıle beslenmenın vurgulanması ve ?por derslerınde atlama sıçıama koşma jımnastık hdreketlerı gıbı dk tıvıtelere daha fazla yer verılmesı ge reklıdır Prof Dr Şükru Hatun Kocaeh Unıv Tıp Fak Çocuk Sdğlığı ve Hastakklan Anabüım Dalı e mdll Oncelikle egzersiz yapılmalı kemık yapımmddn sorumlu hucrelerın uyarüması (bır baş ka deyışle mşadt ışçılerının motı VP edılmesı) geıeklı Bunun ıçın ydpıldc dk en (inemlı şey kdbldrı dolayısıyla kemık zarını gprp cek tutde (ydiıı yeıçekuıu etkısınden kurtul madan) yapıldcdk egzersizlerdıı Uzaydd uzun sure kalanlardan bılıyo ruz kı kemıklenn yerçekımı etkısıyle büe yeı ılımden uzdk kdlmdsı kemık lerın erımesme neden oluyor Benzer nedenleıle elıt yuzuculerın kemık yofyınlukları elıt jımnastıkçılere gore duşuktuı Ydkın zamdndd ydyınldndn bır ardşürmdda 8 ay sureyle gunde 10 veya daha fazla sıçrama hareketı yapan çocuklann normal okul aktıvıte programınddkı çocukldra gore kemık yoğunluklarında °ol 2 oranında bıı •• Ulusal ongörü Bır umudumuz, 13 Aralık'ta toplanan BTYK'nın, doğal olarak, larımı da kapsaması gereken, ulusal çapta bır teknobji ongoru çalışması yapılması konusunda, bır yıl once almış olduğu karann uygulanmasına ıvme kazandıracak bır ek karar almış olması BTYK uyelerıne sunulan ve lyı bır çalısma urunu olan Teknoloji Ongorusu ve Ulke Ornekleri baslıklı rapor da [Bılım ve Teknoloıı Politikaları Daıresı Başkanlığı Politika Strate)i Çalışmaları TUBİTAK BTP 01/03, Aralık 2001] uygulamanın hız kazanacağı konusundakı umudumuzu artınyor Yeter kı, Hukumet, BTYK ıle ılgılı Basbakan Yardıması dabıl pek çok uyesının katıldığı ek kararın takıpçısı olsun, gereklı odeneğı tahsıs etsın Yıne tarım bağlamında umudumuzu artıran dığer bır gelışme de, TUBA'nın yaşam bılımlerı alanında başlattığı bır araştırma ongoru çalışması Molekuler bıyolo/ı, bitkisel bıyoteknoloıı, bıyomuhendıslık, bıyoenformatık, veterınerlık gıbı, tarım alanını çok yakından ılgılendıren bılımsel dısıplınlen de kapsayacak olan bu çalısma, tarımımızın geleceğıne ılışkın olarak yapılacak ongoru çalısmalarına da ışık tutacak Umutlarımızın bır başka bahara kalmaması dıleğıyle QQokefGttgv.orc.tr 777/6 Kemik sağlığı Kemıkler en ıyı beton yapılara benzetılerek anlatıldbıln ve kemık lerdekı harfıyat yaşam boyu surer Kemıkler proteın yapısmdakı ınce lıf ler (rndtrıks) ve bu rndtrrkie çoken mınerallerden oluşur Bu mınenllerın başındd kalsıyum ve fosfor gelır Matrıksı oluşturan hfler beton yapı ldrddkı demıı aglard ınmerdller ıse çımentoya benzetılebılır Kemıklerın sağlamlığı hem matrıksm kalıtesıne (bır bakıma mıkromımarının kalıtesı