Katalog

Bölgede yeni depremler beklenmeli Çay (Afyon) depreminin kaynağı ve ağır hasarın nedenleri: Akşehir fay zonu Alı KoçyığıtC) Şubdt 2002 taııhmde ve yerel saatlc 9 11 de Aiyon ılı sınırlan ıçmde yıkıcı bır deprem oldu Ilk aletsel venlere gore (BU Kandıllı Rasathanesı ve Depıem Araştırma Lnstıtusu) depremın merkezustu Eber golunun guney kıyısı (Şekıl 1 de 1) buyuklugu ıse Md 6 0 dıı 15 Aıalık 2000 yüında yaklaşık aynı yerde ve Mw 6 0 bu yuklugunde bu depıem (Şekl 1 de 2) daha olmuştu (laymaz ve lan 2001) Aletsel venlerıne gore 2002 depremı ııın meıkezustu 2000 Sultandagı depremı nın merkezustune gore ddlıa doguda yer alıyor dığer uluslararası kayıt ıstasyorüdrının veıılerıne goıt ıse (Buleşık Devletler Jeolo jık Araştırmdldr Kdlıfornıyd Tekııolojı Eııstı tusu) durum tersıdır Ana şokun ardından aynı gun ve yeıcl oaatle 1126 13 39 ve 13 45 de buyuklukleı ı birdyld Md 5 3 b 2 ve 5 0 olan uç artçıl dpprem daha oldu fte kıl 1 de 3 4 ve 5) Deprem yakld^ık çapı bO km olan bıı daıre ıçmde onemlı hasaı ve can kaybına yol açtı Gerek aıazıde yeı ınde yapılan ınce lemeler gerekse dıger kaynaklardan elde edılen ve resmı olmayan ılk venlere gore loplam cdiı kaybı 44 ydialı sayısı 320 tu muyle yıkılmış agır orta ve hafıf olmak u?e te degışık deıecede hasar gormuş olan her turden toplam yapı sayısı ıse 5000 ın uzerın dedır Ceıek ran kaybı geıekse agır hasar suayla Çay Sultandagı Çobanlar Bolvadın ve Sınranlı ılçelerınde ve Eber Kasabası nda yogunlaştı Smcanlı dışındakı dıger beş yerleşım bırımının coğratık ve jeolojık konumlaıına baküdı gında bu ana yerleşım bırım lerı ve onlara bağh belde ve koyleı ın hcmon homcn tumu nun 4 20 km genışlıkte ve 90 km uzunluktakı Akşehir Afyon Grabenı (kenarları normal faylarla sınırlı çokuntu alanı) ıçınde ve grabenı sınırlayan ve denetleyen aktıf faylar uze rınde yer aldıgı gorulur (Şekıl 1) Depıemı can kıybı olma dan hdfıf hasarla dtlatan dığer yerleşım bırımlerı ıse grabenm dışında yer alu Gerek can kaybı ve hasann daha yuk sek oluşu gerekse depreme yol açan fayın yuzeyde oluşfuıdugu yıızoy kınklannm en ıyı gelıştıgı yerlerden bırısının Çay ılçesı oluşu nedenıyle 3 Şubat 2002 tarıhınde ve 3 Akşehir Fay Zonu nun 2000 ve 2002 de hareket eden kesım ^ Ak*fiay1ar(lıukjcukdaşenblok uzerindedk) DEPREMLER • Tanhse) depremler • 20 yuzyıl depcemlen • 21 ytay* rjepremtan 14 Emet ve çevreaı depremi 15 Botvadcn deprem 16 ArgrthanhAk»eh« depremi 17 llgın Aıgrthanı depremı 18 Oeımcı deprem 19 Savaftepe deprem 20 tlgm Konya depremı 1 Çay deprem 2 Sultandagı deprem 3 4 5 Buyuklugu 55 3 olan artçıl depremler 6 G e d u depremi 7 9 10 12 13 Tarıhtel Afyon depremlefl 8 Afyorı Şuhut depremı 11 Şuhut deprem 'KONYA B Şekll 1A: TUrklye ve yakm çevreslni etklleyen önemll fay slstemlerl B) Akşehlr fay zonu Içlnde gellftnlf önemll depremlerl gösteren yahnlaftınlmış harlta segnıentmın aktıf hale gelmcoi sonucu oluş tu (Şekıl 1) Gerek artçıl deprem meu ezle ıının dağılımı gerekse fay uzerınde oluşan hdiekete bağlı olarak gelıvmış olan yuzey çatlat larının boyutu gıdışı ve dağılımı bu sonucu kuşkuyı yer bırakmayacak bıçımde kdnıtlıyoı Ayııcd yuzey kıııkldiı uzerınde yer yer ?0 rm ye varan duşey atımlar da ge lıştı Akşthır Fay Zonu ılkın Koçyıgıt (1984) tarafından adldnmış olup doğudd Konya ılı guneyı ıle batıda Savaştepe (Balıkesır) ılçesı arasında uzanıı (şekıl 1) Fay zonunun genel gıdışı BKB DGD olup topldm uzunluğu 420 km dır Akşehir Fay Zonu 1 50 km uzunlu gunda sık ardlıklı bırbıııne paıalel yan pa ralel uzanımlı ve çogunlukla verev atımlı çok sıyıda normal faydan oluşur ve e<*jım mıkta ıı derınlıkle azalan lıstıık (kuıek bıçımlı) fay nıtelıgmdedır Fay zo nu ıçınde yaklaşık K G KD GB ve KB GD gıdüjlı ve ddlıa kısa boyut lu çok sayıda ıkıncıl iaylar da var dır kım belırtılen bu alan ıçmde makalenın ya yımlanmasından yaklaşık altı ay sonra (15 Aralık 2001) Mw = 6 0 buyuklugundekı Sultandağı depremi, bır yıl yedı ay sonra da (î Şubat 2002) Mw C 5 buyuklugundekı Çay depremı oluştu Fay zonunun Afyon ıle Akjthıı diasında kalan kesımmı ıncelemış olan Boray ve dığ (1885) ve Şaroğlu ve dığ (189/) ıse bu kesımı Sultandağ Fayı ola lak yenıden ısımlendırmış ve aktıf bır bın dırme (sılaşma) yapısı olarak yorumlamış lardı Ancak gerek saha gozlemlerı gerek se son ıkı depremın odak mekaruzması ço zumlerı (Kalıfornıya Teknolojı Enstıtusu 2000 Bırleşık Devletler Jeolojı Araştırmalan ?002 TdyrndzveTdn 2001) Akşehir Fay Zonu ve onu oluşturan ana fayın çok kuçuk dogrultu aüm büeşenı olan verev atımlı nor mal bır fay oldugunu bır kez daha kanıtladı mık bakrmdan aktıf 7 buyuklugune kaddr deprem uıetebüen normal bıı fay zonudur Şekıl İB dekı yalınlaştırılmış fay harıtasına baküdıcfinda fayların guneydocjudan ku zeybatıya dogı u beş ayn bolyede fay uze rındekı hdieketı guçleştıııp faylaım kılıtlen mesıne ve bu nedenle de ener]i bırıkımıne yol açan yeometı ı oluştuıduklaı ı goı uluı Bu kılıtlenme bolgelerı üogdiıhısdr llgın drdsı Eber golu çevıesı Afyon ılı yakın batısı Ge dız ılçesı çevresı (Muratdagı yukselımmm batı kesımı) ve Sındırgı batısmda Akhısaı Fay Zonu ıle ALşehıı Fay Zonu nun kesıştıgı alan ve çevıebidıı Yukarıda da kısaca açıklanmış olducju gıbı tarıhsel depıemleıın onemlı bu kesımı ıle 1900 lu depıemlet ve son guncel dep remler (2000 2001 ve 2002 depremlerı) ge nelde bu tur kılıtlenme yerleıınde oluştu Bunlardan Sındııgı Savaştape çevıesınde kuçuk buyuklukte de olsa 1998 yılından be rı sısmık etkınlık suımektedu Ms = 5 bu yuklugundekı 22 Hazıran 2001 depremı (Şe kıl 1 de 19 nolu deprem) bu etkuıhgın en be lırgın olanıdu ve bu kebunde depıem telılı kesı henuz tam olarak sona ermemıştır Ge dız çevıesı Ms 7 1 buyuklugundekı 28 Maıt 1970 depremıyle depıem tehlıkebinı belırlı bır sure ıçın atlatmıştır Afyon ılı ve yakın çevresıne gelınce bu bolge sısmık boşluk ozellıgmı koıumdk tadır Daha doguda yeı alan Doğanhısar Ar gıthanı Ilgm çevıesmde sııayla Ms 5 1 ve 5 5 buyuklugundekı 1921 ve 1946 deprem lerıyle onemlı mıktarda enerjı boşalımı (ser bestlemesı) olmuştu Ancak tam bıı seı best lemenın oldugunu soylemek zordur Lber golu ve yakm çevresmde ıse 15 Aı ılık 2000 Sultandağı ve 3 Şubat 2002 Çay depıemleıı ve onlarm artçıl şokları ıle onemlı mıktarda enerjı boşahmı gerçekleşmış olup bu bolge deprem tehlıkesını buyuk olçude atldtmış gozukuyor Ozetle Afyon ılı yakın çevresı Şuhut ve Sındırgı Bıgadıç Savaştepe uçge nmde yeni depıemleı beklenebılu: Tum Turkıye genelmde oldugu gıbı Afyon ılı ve çevresmde de agn h i"ar ve rin kaybınm ana ıkı nedenı Yanlif yete yerle Akşehir fay zonu, 7 büyüklüğüne kadar deprem uretebilir ve bolge yeni depremlere gebedir saat 9 11 de oluşan depreme Çay (Afyon) depremı adı verüdı Kaynağı: Akşehir Fay Zonu Çdy depremı Akşehir Fay Zonu nun doguda Sultdnddgı ıle baüda Işıklaı koyu yakm kuzeyı arasında uzanan ve ana fayı oluşturan yaklaşık 48 km uzunlugundakı 779/6 Akşehir Fay Zonu ozellıkle Ms7 1 buyuklugundekı /8 Mart 1970 Gedız depremı (Şekıl 1 de b) ve onu ızleyen zamanda oluşan artçıl deprem odak noktalarınm batıda Savaştepe ıle doguda Af yon ıü yakın batısmda yogunlaş ması ve çızgısel bır dızılım gos teımefaiyle çok sayıda yeılı ve ya bancı araştırıunın ılgısını çeknıış tır (Ambraseys ve Tchalenko 1972) Ilkın Ataldy (19/5) fay zonunun Sul tandağı kesımının )eomorfolo)isını ayrıntılı bıçımde ınceledı fakat fayı adlandıımadı Guneydoguda Konya ıle batıda Sındırgı ara sında uzanan zonu bu zondakı tayların ge onıetnsmı ve fayların aktıf olup olmadıklan m ınceleyen Koçyıgıt (1984) ıse bu sısmık zonu faylaım en ıyı gozlendıgı yeılerden bı rının adıyla once Akşehir Fayı daha sonra da Akşehir Fay Zonu olarak adlandırdı ve fa yın ozellıkle Afyon Doganhıaat aıasında kd lan kesımının gelecektekı yıkıcı depremler ıçın bır potansıyel alan (sısmık boşluk) oldu gunu vıırgnladı (Koçyıgıt ve dıg 2000) Nıte Gelecekte deprem bekleniyor mu? Akşehir lay Zonü nda gerek tarıhı do nemlerde gerekse 1900 lu yıllarda şıddetı X a buyuklugu ıse Ms 7 1 e erışen çok sayıda can kaybı ve agır hasara yol açan yı lacı deprem olmuştu (Ergın ve dıg 1967 Soyi>al ve dığ 1981) Tarıhsel depremler arasında 94 (vuı) 1767 (vu) 1795 (vuı) 1862 (vııı) 1863 (X) 1873 (vı) 1876 (IX) ve 1896 (vıu) gıbı depremler sayılabüıı (Şekıl 1 de 7 8 ve 14 nolu depremler) Bunlardan ozellıkle 7 9 10 12 ve 13 nolu depremler Afyon ılı yakın çevresınde yogunlaşmış olup 10 11 ve 13 nolu depremler yıkın deprem nıtelıgındedır Akşehıı Fay Zonu ıçmde 1900 lu yıllarda da yıkıcı depremler oluşmuştu (Grabert 1971 Eyıdoğan ve Jackson 1985 Eyıdogan ve dıg 1991) Bunlaı 1914Bolva dın 1921 Argıthanı Akşehir 1946 IlgınAr gıthdnı 1969 Demırtı ve 1970 Gedız dep remlerıdır (Şekıl 1 de 6 15 16 17vel8no lu depıemler) Ozetle Akşehir Fdy Zonu gerek tarıh sel gerekse guncel depremlerm de kanıtla muf oldugu gıbı gerek jeolojık gerekse sıs