Katalog

Antidepresan çağı Davıd 1 lealy asla üaç endustrı sının kudrpth ıktıdoıını bdibmak nıye tıyle yola çıkan bırı degüdı Gozu Açıklanan gizli belge donmuş bır radıkal olmaktan uzak Bu bplgelerın sundugu lebim bıldık uyyuldmdldrdan sdpmayan ınsanı şok eden turden Ornegın bır bıyolojık yonelımlı psıkıyatrıst 1978 yüına aıt gızlı Elı Lüly zabıüaolaıak antıdepresdnldnn taııhçesı nnda aynen şunlar yazıyordu Hatı hdkkında çok takdıı goıen bıı kıtap rı bayüır sayıda rapor Prozac kulla yazmış Antıdepresan Çağı ve nanların teıs tepküer verdığını gos 100 u aşkuı bıhmsel makaloii olan termıştır bazı hastalarda akathısıa bırıydı Duzonlı olarak hdstalarına oluştuğu büdırümıştıı Akathısıa SSR1 turu ılaçlar da vpren ve psıka Elı Lüly yı dava edenleı ın ıddıasına nali7i kuçumseyeıı bırıydı aynı za gore Bıll Forbyth ın ıçıne manda Herhdngı bır duştugu durumu da ta psıkıyatrıst gıbı yaraılı ' nımlayan bır psıkıyatrık olobüecegıne ınandıgım terım ınsanldrı şıddete dd elektroşok (EKT) dd ve ıntıhara surukleyen uygulaydn bıı ıyım dıyor ganp ve durdurulamaz du CÖnÜİIÜ bır aşın uyarılma halı Elı Fakat kendı rrıesleK O Lüly zabıüarında şurıa da kı pıatığı birdsında az sa düdat çekılmış Ilerde yıda hastanın SSRI tuıu tılanlarm yüzyapüacak aıaştırmaldrda ılaçlaıdaıı çok kotu etkı de 251nin bu aşırı uyarılma halını lendığınp şahıt olmuya kontrol etmek ıçın ben başlamıştı Lıteidlure ba olumsuz etki zodidzepınlerın kullarul kdyım dedım ve benzeı masına ızm veı üecektır bır durunıun bdşka aidb lendiği bilglsi Bu eşıne rastlanmayan tıımacılar tarafından da saklandı bır durumdu tapor edıldığını goıdurrı Davıd Healy nın mucadelesı dıye ozetlıyor yaşddıklannı nın ozu çok basıttı aslında Ilaç kutu Bu bılımsel rridkaleler bazüalarında bu aşırı uyarüma hdlının olu rınca geçmışte kalmış bazı akade şabüeceğme daır bır uyarının yer al mık tartışmalar olarak saf dışı bırakımdsı ve dolayısıyla doktoılann bu ldbıkr Fakat gozardı edılmemesı ge olasüığı gozardı etmemelerı VP ge reken onpmlı nokta en azından bu rektığınde yatıştırıcı üaçları da veı makaloleı aıacüıgıyla bu ılaçların meyı ıhmal etnıernelerı Sonradan ırıtıhar egılımını arttırdıgma daıı bu ortaya çıkan belgelpr açıkça goste kontrol araştırmasının gereklılığının rıyor kı Llı Lüly bugun pıyasadd bukabul edılmış olmasıdır Aslında lunan üaçldila ıgüı ılk denemelerde dıyor Hpaly boylesı bır kontrol tdm da bunu yapmış zaten ydnı bu araştırmdsının yapılmasına FDA denemelerde Pıozac la bırlıktp ya (Amprıkan Gıda ve Ilaç Ddiıesı) tatışürıcı üaçlar da vermış Fdkat bunu ıafından kardi verümıştı ve her şey nedense gızlemışler hazırdı fakdt bu araştırma afala ydpıl 9 madı Neden yapümddı Kımsp tat Gönüllü araştırmaları mın edıcı bır cevap vprcmedı bugu Bıll Forsyth davasında açığd ne kadar çıkan en onenüı bügüer gonullu ın Tartışmaya yenı bır soluk ka san araştırmaları' denüen ardştırtan Mart 1999 dakı ılk davd olmuştu malarla üyüıydı Bır üaç pıyasaya su Dava Bıll Foısyth adında empklı bır lulmedpn oncp olası yun etküerı ışdddrnının Prozac kıülanmaya bdbaraştırmak ıçın üaç fırmasının bu ladıktan 11 gun sonra bıçakla once üacı herhangı bır rahatsızlıcjı olırıa kdrısı June u sonra kendısını oldur yan ınsanlardd denemesı gerekıyor mesı uzerme dçümıştı Aılesı Pro Bu davadan once Prozac ın gonullu zac ın bund sebep olduğunu ıddıa ınsan araştırmalannın sonuçlan gızlı ptmışlerdı Fakat davayı kaybettıler tutulmdktdydı Sadece bununla kalsa Ancak buna Prozac'ın uretıcısı Elı ıyı mahkemede anlaşüdı kı FDA ve Lıily adına bır tur ' pırus zafeıı de nebılırdı zıra mahkemeye bırüerce gızlı belgenın yuzlercesmı sunmak zorunda kalmıştı Brıtanya'nınılgılıkurumları ılacınpı yasaya suıulmesıylp ılgüı onayı ve rırlerken orıjmal dioştırma bonuçla ıına baknıak yprıne ılaç fırmasının sundugu ozetlerle yetınmıştı Healy Elı Lılly nın yaptıöfi çeşıtlı araştırma lardd elde ettıgı sonuçlaıııı tanidmını bır diaya getırdı ve analız ettı Çar pıu bır şekılde bu araştırmalara kaO tılan gonulluleım o25 ı ılaçtan Pro zac tan çok olumsuz etküenmibler dı Hedly aynı zamanda ılaç fır masıyla herhangı bu bağı olmadan SSRI turu üdçlarla ılgüı gonullu ınsan draştırmalaıı yapan bırkaç kibiden bırıydı Bu davddan bır yıl once SSRI turu üaçlarla ılgüı yonullu uiidn araştıı masııid kdtüdiı 20 kışıden 2 sı nın çok belırgın ıntıhar duşuncesıne kapüdıgını ve bııının ydbddıö^nın da çok cıddı boyutlarda olduğunu bul muştu (Prımaıy Caıe Psychıatry 2000) O gurüerde tdhmın edüecegı uzere bu onemsız bır sonuç okrak yoıumlcinmibü Aslında üaç fırmasının tahmın lerı üaç kullanüdıgındd neler olup bıttıgını kestırmekton kesınlıkle uzaktı zua firmanın yuıuttugu gonullu ınsan araştırmdlarının hıçbırı deneklerın ruh hahnın ndsü deCpştı ğını mcelemeye odaklanmamıştı Kamu üniversiteleri paralı olmalı mı? Turk Yuksek Egıtım Sıstemını temellerınden sarsacak bır yasa tasansı meclıstedıı Tasandah ana yon Öğrenci ucretlerini ogrenci maliyetlerinin yüzde ellisi düzeyine çıkarmaktır Oıneğın YOK raporlanna gore bır tıp ogrencısuıın geçtıgımu yüdala malıyetı 6 müyar TL dır Buna gore halen 230 müyon TL olan tıp fakultelerının yıllık kayıt ucretı 3 müyaı TL olacaktır Gelır duze yı yeterlı olmayan ogrencüere katkı kredısı verüebüecektır • Bu yasayla cumhurıyeumızın temellerınden bırı olan "parasız eğitim" ılkesı terkedümış olacak Bu çok cıddı tanhsel bır karardu Bu yonuyle belkı de referanduma gıdecek kadar genış bır kamuoyu onayı geretardı Başka yapüacak bır9 şey yok muydu da bu kadar keskın bır vıraja gırümektedır • Bu yasayla artüc esas parasal kaynak ogrenci olacak tıı Acaba bu kaynak gerçekten vaımıdu'' BırakınTurtayede kı gelır dagüımını daha ıyı sayüabüecek mevcut ogrenci profı üne bır bakın Halen unıveısıtelerde okuyan ogrenci aüelennın yuzde kaçı bu ucretlerı odeyebüecek gelır duzeyıne sahıptıı9 • Tasarıdakı bu sakınca "thtiyacı olana kredi verileceji" maddesıyle gıderümek ıstenmıştır Bızce en sakat taraf burasıdır Çunku kredı dogru adrese gıtmeyecektır Geçmış uygulamalar gosterıyor kı bızde gelır beyan edümek gerektıgınde elınde bordroyla başvuran ışçı ve memur aüelennın esnaf ve serbest meslekten olanların karsısında hıçbır şansları yoktur • Unıversıteden hm yararlanıyorsa odesın" mantıgı perspektıften yoksun ve »ığ bır goruştur Bu parasız egıtımden ulke ne mı kazanıyor' Bugun Turkıye nın dort bır yanında dag ve tepelerde yollar kopruler yapan akarsulanndan elektrık ureten muhendısler vaktıyle kamu unıversıtelenrun tahta sıralannda kendüerıne yapüan yatınmlan odemektedırler • Bu tasarı yasalaşırsa Turkıye de uruversıte oğrencısı profüı degışecektır Tum bolumlerın puan ortalamalan duşe cek orta ve duşuk gelır duzeyıne sahıp ogrencılenn yerlerını yuksek gelır duzeylı ogrencıler alacaktır Buyuk kentler dışın dakı unıversıteler daha da gerüeyecektır Ama o noktaya gelmeden once olabüecek tepküer ıyı hesap edümelıdır • Şunu açücça kabul edelım Bu malı süantüarın asü nederu ulkemızde butçeden egıtıme ayrüan payın son yülarda tehlıkelı oranda duşunılmuş olmasıdır (Bılınen bır ıstatıstıkten bazı verüerı burada tekrar hatırlatalım Ulkelerın butçeden egı ume ayırdıklan paylar Isveç %8 3 Israıl %7 2 Fransa %6 1 Ispanya %4 9 Iran %4 0 Pakıstan Tasan, YOK %3 0 Yunamstan %3 0 ve Turkıye " o2 2) Bu payı artıramıyorsanız bu yönetiminin ünilacağınız kozmetü< çozumler unıverversitelere mali sıte yapısında ve toplumda bırçok kaynak bulmada yenı süantüarın kaynagı olacaktır başarısızlığmın Tdsarı bır bakıma mevcut YÖK yönetimlnin unıversıtelere itirafıdır. Olağamalı kaynak bulmada başansızlınustu yetkilerin! ğının bır ıtırafı sayümalıdır Otorıter rahatça kullave merkezıyetçı bır yonetımın olananlar, kaynak ganustu yetküennı rahatça kullanan bulmaya gelince lar kaynak bulmaya gelınce gereklı çabayı gosteremedı Başkanlar başarısız YOKun anayasaya konulmuş olan olmuşlardır yuksek ve bağımsız konumunu kım seyı muhatap almama olarak algüadüar bunun koordınasyon yonunu arüayamadüar Oysa asü gorevı olan ışbırlıgı konusuna yogunlaşmış olsalardı hukumet ve parlamentoyla ıyı üışküer gelıştınp butçeden unıversıtelere ayrüan payın gelışmış ulkeler duzeyıne çıkabılmesı ıçın ugraş verırlerdı Şımdı bu yonetıcılenn bır reform paketıyle ortaya çıkmalan şaşırtıcıdır Demokrasüerde ıstıfa mekanızması vardır Gerekçeye bakın Mahkeme kdyıtları açıkça yosterıyor kı üaç fırması Elı Lüly çok onceden b e n bu olumsuz ptkı lerden haberdarmı? Boston Globe gazetesınde 7 Mayıs 2000 de çıkan dıkkat çekıu makalede Prozac ın yenı versıyonu R fluoxetıne e 1993 yüında patent verümış olduğunu og renıyoruz (ABD patent nosu 5708035) Patentın sahıplermden bı ıı de Profesor Teicher ımış Pro zac ın ıntıhar egüıını ydidttıc]ına daır büımsel bulguları yayımlayan ük bır kaç araştıı maudan bııı&ı Pdtent başvurusunda bu yenı versıyonun hangı açıdan cJasındeu daha ıyı oldugunun yanı Rfluoxetıne nın hangı ydrdrldrı oldugunun belırtümesı gerekıyoı Pıof Teicher ın gerekçesı şoyle Bu yenı ılaç Prozac'ın belır gın yan etküerı olan akathısıa mtı haı duşuncplprı ve kpndıne zarar verme pgüımlenne yol açmıyor Healy nın Brıtanya lldç Denetımı Ida resı np sureklı hatıı ldtmasına rağmen bu kururn çdlışanlan SSRI turu üaçlarla ügüı herhangı bır uyanya gerek olıriddıgını duşunmeye de Vdrn edıyorlar Oysa Almanyada sı ze SSRI turu ılaçlar reçete edüdıö^n de üaç kutusu uzerıne yazümış şu uyarıyla karşılaşıyoısunuz 1ların intıdepıesıf etküerı gonüene kadar hastalann dıkkatb taJap edılmelerı gelışmelerın mcelenmesı gerekır Yatıştırıcı bır üave üaç veı üınesı geıeklı oldbüır Bu uyarının neden Brı tanydda da yapümadıgı anlaşüır gıbı degü (A) Edıtor aylık deıgı Medıcı ne Today Ardlık 2001 cüt 2 no 5 Turkçesı Ustun Ongel Prozac ın beklenmeyen sorunlar yarattıgına daır ılk rapoı Boston Mclean Hastanesı nden Martin Teicher taıafindan yazılmış (Amerıcan Journal of Psychıatry Şubat 1990) Bu raporda Teicher Prozac alan altı hastasının bırden bıre şıddetlı ıntıhar duşuncesıne kapüdıgını bıldırıyordu Ilaç pıyasaya surul meden once yapılan denemeleıle ılgüı Prozac ın uretıcısı Elı Lüly tarafindan gerçekleştırılen ıstatıstıkı analız sonuçlarına baküdıgıııda Prozac ın plase bo 'ya kıyasla ıntıhar egüımını arttırdıgını gosteren hıçbır kanıt olmadıgı gorul mekte (Brıtısh Medıcal Journal 21 Eylul 1991) Fakat ışın aslı hıç de Elı Lılly nın aktardıgı gıbı degü Tobın davasında Davıd Healy nın sundugu kanıtlar goste rıyoı kı Elı Lılly nın aktardıgı araştırma sonuçları bu araştırmalara katılan 26 bm hastanın sadece 3 bınını kapsıyor ve çok onemlı ıkı ayrıntıyı gızlıyor Bırıncısı denemelere katılan bazı kışılere tam da ıntıhaı egüımı yaratan aşın uyanl ma halıru kontrol etmek uzere benzodıazepın (yatıştırıcı) verılmış üoncısı denemelere katılanlann %5'ı aşın kaygı (anksıyete) yaşadıgı ıçın denemelerden çıkanlmış llave Kanıtlar Peh neler yapılabılır? • Hıç olmazsa normal egıtımde bır degışüdığe gıdü meden sadece paralı üancı ogretımle ügüı kısım yururluge konulabılır Zaten normal egıtımde verüecek olan kredüer yedı yüdan once gerı donmeyecek buradan beklenen gelır bu surede kullanüamayacakur Bu sure ıçınde üancı egıtımden gelen katkıya baküır ve belkı de bırıncısınde ucret aruşlanna gerek kalmayabüır • Hıç vakıt yıtırmeden YOK yonetımme hukumet ve meclısle koordınasyon yonunden başanlı olabüecek ve bundan boyle egıtıme ayrüan payın aıtınlması ıçm çaba gosterecek yenı anlayışta bır ekıp getırümelıdır Boyle bır ekıp ve anlayış degışüdıgı uruversıtelerın sadece malı açıdan değü her alanda çokuşten kurtulabümesı ıçın artık kaçınılmaz olmuştur Prof. Bekır Karaoğlu Beykent Unıversıtesı 776/13