Katalog

Hekimilaç endüstrisi ilişkileri etiğine katkı Ruh halini değiştiren ilaçlar D r Haluk Ozen, 12/1/2002 tarihli CBT'dekı çok katkılı ya zısınm "hekimilaç endustrısı üişküerı etiği" tartışmasında bır platfoım görevi görmesını dılıyordu. Bence daha sağlam bir platforma ihtiyaç var. Çunku yanlış anlamadıysam, Dr. Özen ana fikrr olarak hekimlerin ilaç endüstrisinden en genel ifade üe çıkar sağlamasmın kaçınılmazlığından harokot ile bu tutumun meşrulaştınlmasına katkıda bulunmayı amaçhyor ve çıkar taksim/paylaşım işinin başıboş bırakılmaması gcrektiğiru söyluyor Etik kuraüara uyum ise, "olo kontrol" düzeni içınde "örnek hekım" sorumluluğu taşıyan hekımlerin bu paylaşım kurallanna "entegre edilmesi" anlamına geliyor. Örnegin bir ilaç firmasının çok daha ucuz ve güvenılir seçeneklerı olan pahalı urününü "tanıtmak" amacıyla birinci basa makta çalışan hekımlere yonelık bir toplantı düzenlediğım duşunelım Konuşmasının içeriğine bir şekilde fırmanın etkıdc bulunduğu iddıa edılebilecek bır konuşmacının ucret alması etiğe aykırı iken, "bağımsız" bir konuşmacınm "honorarıum" alrnası gayet olagan karşılamyor, Pekı bızzat bu honorarium bır etkı degıl de nedir acaba? Aynı toplantya katılanlar ıçın makul bır yemck ve mutcvazı hediyeler gıbı olçutler getirilirken, bağımsız konuşmacının honorariuın'u, otel ve seyahat harcamaları için geçerli sayılabüe Hekimlerin ilaç cek olçutler nedense belirtümemis. sanayiinden E Çelişkili durum Yine yazıdan, gerçek bilimsel anlamda konsultanlık yapabüecekler dururken, ilaç firmalarının olux olmaz hekimlere konsültan olarak para odemelerırün etiğe aykırı olduğu anlaşüıyor. Yanı ödeme dogru ınsana yapılırsa etik açıdan problem çıkmıyoı. Ayru şe küde, bilgı alışvorişi yapüan toplantılara hele de yurt dışı kongrelere, herhangı bir hekımın fırma desteği ile gönderılmesı etiğe aykırı iken, "bu toplantılardan fayda sağlıyacak" hekimlerin desteklenmesı etiğe uygun gorulüyor. Bence platformun dayanakları çok dengesız. Düşuk ücretlı hekimpahalı yaşam ve bilim standartlan zengrn ilaç endüstrisi sacayağınm uzerine "bireyın kışılık ozelliklerı içine entegre edilen" dürüst hekımliğı oturtamayız. Ayaklann o kadar dengesiz durmadığı batı ülkelerinde etik kurallar kısmen payanda görevi yapabılır. Bizde ıse olsa olsa Dr. Özen'ın önerdığı turden çıkaı/imtiyaz paylaşma yöntemlerinin üstunu orten bir şal işlevi görür. katkı sağlamasmı meşrulaştırmalı mıyız? Jerome Bume'ün araştırması (*) dıtorun önsözü "Ruh hahnı değiştiren ilaçlar" başhklı ya zıda, dünya ölçeğınde en fazla kııllanılan ilaç türlerinden biriyle ilgili gerçekleri ortaya çıkarmak adma on yıldır surdurulen mucadelenın hıkuyesini anlatacağız. Bu ilaçlar, başta Prozac olmak uzere, SSRJ ("selectıve seretonın reuptake ınhıhıtors"lseçıcı seretonm gerı alımı engelleyıcılen) turu antidcpresan ilaçlar Prozac benzerı ilaçlar kullaııanlann küçük bır yuzdesmın, tamamen bu ılaçlann bır sonucu olarak uıtihar eğılımı yaşadığmı. çevresme karşı şiddet uyguladığını görmeımz ıçın artık yeterlı kanıt var elimizde. Bu ilaçlar çok sık reçvte edildığı ıçın (yılda 10 mıiyon reçete), sadece Brıtanya da bu ilaç kullanıımna bağh olarak yılda 100 löşmin öldüğu tahmın edilebilir Fakat tüm kanıtlara karşın, ilaç urmalannm bu ılaçlann bu tür olunv suz etkılere yol açıp açmadığmı incelememesı bır yana, ilaç denetun kurumlannın da bu konuda herhangı bır uyan yapmadığını gomyoruz (Almanya dışmda). İlaç kullanımı bılımscl kanıtlara dayanmalıdıı, ama bu konuda herkesm doğrııyu söyledığınden emm olduğunuzda, bu bir anlaın ıfade edcr. Eğer herkes doğrulan söylemıyorsa, bu, sıstenun tamamı için bir tehditür, zıra msanların guvenlennı kaybettığınızde işiniz çok zoıduı llgılı kurumlar gerçcği açıklarnakla yükümlüdürler. eldeh bılgüer medıkal uygulamalarda sıkınüya yol açsa da bu bilgileri halka ıletmek zorundadırlar Örneğın herkes bilmelı h, depıesyona yakalanmış ınsanlar arasmda mtıhar rıskı 100 000de 30 iken. SSR1 türü ilaçlar kullanmaya başlayanlarda ılk bırkaç haua içinde bu rısk 100 000de 200'e çıtverıyor. Çocuklara da veriliyor Hazıran 2001de gazetelerde, Amenka'da ilaç firması GlaxoSmithKline aleyhıne sonuçlanan 6.4 müyon dolarlık davanın haberlerı yer alıyordu. Firma Don Schell'ın damadı tarafından dava edümistı; Don Schell "bunamış bır dede" tabancasıyla once eşini, sonra kızını ve torununu öldürmuş, ardından da ken dını vurrnuştu Bu trajık olaydan iki gün once, Schell'e, uyku problemi yaşadığı için Seroxat isimli GlaxoSmithKline fırmasının uıettigi ilaç verümıstı. Damat Tobin, Schell'i, Seroxat'ın şiddete ve intihara surüklediğinı iddia etmiştı Davadan haberdar olmuşsanız, bu tek olayırı talihsiz bir olay olduğunu duşunmüş olabılırsınız. Zua Seroxat ve daha populeı olan Prozac (Eli Lilly fırmasının ürettığı) gıbı SSR1 grubu üaçların ("serotonin selectıve reuptake inhibitors'7 seçıcı sereto Kural için mekanizmalar kurulmalı Hekım ilaç endüstrisi üışküerirü akla ve ahlâka uygun bır şekle sokmanın yollarını bireysel dürüstlükten hareketle bulama yız. Bu eşitsiz üişkıde esas olarak ilaç endüstrisini dızgınleyecek ve hekımlerle teke tek ilişki kurmasını sınırlandırıp kurala bağlayacak kurumsal mekanizmalar ve yapüar üzerinde kafa yormak daha verimli olur. Bilgiye ulaşmanın malıyetıne katlanmayı ilaç şir ketlerinin hamıyetperverlığine bııakmamanın nesnel koşullarını yaratmanın kurumsal çarelerini aramalıyız. Dığer yandan bunlan tamamlayıcı çok onemlı bır unsur olarak, ancak kamuda tam gün çalışma ükesiyle birlikte ciddi bir ücret reformu talep edilebilir. Önemli olduğunu duşunduğum bir noktayı da hatırlatarak bitıreyim. Temel tıp bilimleri mensupları dışındaki fakülte öğretim uyelerinin büyük çoğunluğu için açık (muayenehane ve ozel hastanelerde) veya ortük (fakülte hastanesınde) bıçimde özel hasta bakma sayesınde elde ettikleri gelir, genellıkle layık oldukları standartlarda yaşamalarına ve bilim yapmalarına yetecek düzey dedir. Bu da iyi bır şans esen olarak ilaç endüstrisının makul olmayan katkılarına muhatap olup etik kurallaıı çığnemelerine engel ve böylece "örnek hekırn" olmak sorumluluğu taşımalarına yardımcı oluyordur umarım, Dr. M. Cihat Diri SSK Ankara Eğitim Hastanesi EnTeksiyon Hast. Klı Ankara 776/12 nın gerı alımı engelleyicileri), dünyada en fazla tüketılen ilaçlar olduğunu hemen herkes büiyor. Bu ilaçlar artan oranlarda flfc. •ikail çocuklara da verilmekte ("Pediatrics Academic Socıetıes Annual Conference'VÇocuk Doktorları Akademik iı.• : . ;: Tubın davası, VVilliam Topluluğu Yülık Kongresi, 1 Mayıs Forsyth davasından sonra mahke1999). Dahası bu ilaçlar depresyonmede sonuçlanan ikınci dava oldu la alakası olmayan çok farklı sorunve ilaç fırrnası aleyhine sonuçlanan larda da düzenli olarak kullanılmakilk davaydı. Tüm bu gelışmeleı olurta; orneğin ken, ilaç fırmaları, her zamankı gıbı, bu tür intihar hadıselerinin bu hasta• sigarayı bırakma adına, • sosyal fobiden kurtulma ve lığın normal bır sonucu olduğunu ve depresyonlu insanlann bazılannın ya âdet oncesi gerginliğı giderme kendilerini öldurme adına. Geçen yü 100 girişıminde bulunulkede 40 milyon kişimalarının talihsiz nin Prozac kullandığı Prozac insanda öl ama kaçınılmaz tahmin edilmekte. Bu Üaçların kume isteği mi yaratı bir sonuç olduğunu savunmaya detularına ve prospekyor? Prozac benzeri vam ertiler rİKİerıne baktığınızda, şiddete ve intihara Hedly'nin sözleri antidepresanların yol açma olasılığına özet halinde çeşitli şiddet ve intihar daır tek satır bilgiye yayınlarda ve gazerastlayamazsınız. Hete haberlerinde yer eğilimi yarattığına almasına alıyordu, kimler, standart prosedürü takıp ederek, dair kanıtlar gide ama Healy'nin SSRI bu tur şiddet içeren turu ilaçiann intiharek artıyor. ilaç ku ra yol açtığma daır duygulara kapüan hastalarına, Üaçların tuları üzerinde ne ayrıntılı ve kapsamlı yararı ortaya çıkana değerlendirmeleri den hiçbir uyan yer ılk kez Tobin davası kadar sabrederek kullanmaya devam etmearacılığıyla kamualmıyor? leıini söylemekteler. oyuna duyuruldu. Iki davada da en Fakat şiddet onemlı tanık olan Hedly'nin değereğüimiyle ilgili bu uyannın yapılmalendirmesini diğer değerlendırmeması, Tobin davasında davacı adına lerden ayıran en önemli nokta, ilaç bilirkişi olarak ifade vererı ve en fırmalannın daha once gizli tutuonemlı tanık olan Britanyalı psıkıyatlan belgelerının malıkeme kararıyla rist David Healy'ye göre, tehlikeli ve Healy'nin aracılığıyla kamuoyuııa bır hata. Kuzey Galler'de Bangor'da sunulmasıydı. Bu belgeler gösteriPsikolojik ilaçlar Bolumunde çalışan yordu ki, ilaç fırmaları bu üaçları kulDr. Healy "Prozac piyasaya çıktığınlananların %25'inin aşın rahatsız dan bugüne, her gun bir kışinin edici duygular (şiddet eğüımleri) doğrudan Prozac kullanımma bağh yaşadığını biliyorlardı ve uzunca bir olarak intihar ettiğırü tahmin ediyosüre bu bılgıyı saklamayı başarmısrurrı", diyor. lardı. Tobin davası, aslında, bu ilaçTobin davasındakı ifadesırıde ları kullanan insanlann küçük bır Healy, GlaxoSmithKline fırmasının yüzdesinin kötu reaksiyon verdiği daha once yayımlamadığı verüere gerçeğini, SSRI türü üaçları üreten dayanarak, SSRI türü üaçların ne kafırmalara kabul ettırebilmek için on dar rahatsız edıcı etküeri olduğunu yıldır surdurülen bir mucadelenın bır bır sıralamıştı: "Eğer mahkeme, doruk noktası oldu. bu davaların herhangı bırınde gorev alan avukatlann SSRI türü üaçları 200'den fazla dava kullanmaya başlamasrnı sağlamış olÜaç fırmalarına kaışı '90'ların saydı, davanın yarısı tamamlanmabaşından itibaren bu üaçların şiddedan once en az bıri, muhtelemelen te yol açtığma dair 200'ü aşkm sayıbirkaçı, üaca bağlı olarak ortaya çıda yasal girisım gerçekleştirılrniş olkan intihar ya da oldurme riski taşımasına rağnıen, 1998 yılına kadar yor olurlardı" bu girişimlerin hiçbiri mahkemeye