Katalog

INSAN BEYNINI ELE G Y abnlannız son gunlerde hşılı gmızın degıştığını mı soyluyor 9 Dıkkatınızı bır noktaya odaklamaktd guçluk mu çekı yoısunuz 7 Butun bunlann ne denı geç yatmak veya yaşlüık olmayabılır Bella de bır parazıt beynınızı ele geçırmış sı zı farklı bu kışı halıne getırmı^. olabdır Bu ıddıa mandırıu gelmeyebüır ancak "Toksoplazma gondii" denılen sıtma pa razılının yakın bır akrdbasının ınsanlann duşunce şeklmı degıştırdıgı konusunda çok cıddı kuşkular soz konusu Belkı sız de far kanda olmadan bu vırusun etiası altına gırmış olabılırsınız1 Bu konuda ruçın daha once bır şey duyulmadı 9 Çunku tıp dunyası Toksoplaz ma nın hamıle kadınlar ve bagışıklıgı zayıfla mış küjileıın dısmda hıç kımseye zaraı ver medıgıne ınanıyordu Paıazıtın msan bpynını ele geçırdıc)ı hıpotezı henuz dogrulanmış deqü ancak dogrulandıcjı takdırde anmda halk saghğını tehdıt eden bır kabus halıne donuşebılıı Toksoplazma veya kısaca tokso dun ydrun en yaygın ınsan pardzıtı Oyle kı dunya nufusunun yaklaşık yuzde 30 ıle yuzde 601 bu parazıtı taşıyor Bu parazıt tum memelüe re bulaşabılır ancak yalnızca kedılerde ure yıp çogalabılır Parazıtın yumurtalaıı kedı ka kası üe yayılır Eger yumurtalar nemlı bır toprağa duşerse 18 ay boyunca canlı kalabı lır Bu parazıtın topraktdn sıçan ya da fareye geçme olasılıgı oldukça yuksek Kedı bu M çan ya da fareyı oldurur ya da yerse parazıt kedıye geçer ve yaşam dongusunu devam ettırır Tokso nun hamıle kadınlarda tehüke yaratması parazıtın plasentadan geçerek fe tubun beynınde hasar oluştuıması veya duşu ğe nederı olmabindan kaynaklanır Anc ak bu ıısk çok buyuk decjüdıı Ozellıkle gelışmış ulkelerde tokso kaynakh duşuklpr endışe uyandıı ıcı bır yogunluğa ulaşrnaz Bu neden le tokso konusundd kamu sağlıgını koruyucu kapsamlı onlemler alınmaz Tek onlem hamı le kadınları kedüerın tuvalet kaplarıru temızlememelen dogrultusunda uyarmaktan ote ye geçmez Rısk faktorlerı ulkeden ulkeye degışır Pek çok ınsana tokso az pışmış etlerle domuz sıgır koyun tokso parazıtı taşır bulaşır Aynca kedı pıslıgı bulaşmış topragın hıjyenık olmayan koşullarda sındırım sıstemıne geç mesı de aynı sonucu dogurur Sebzelen ıyı ce yıkamak ve bahçede toprakla ugraştıktan Dünyanm en yaygın parazitlerinden birinin insan beynınde hasar yarattığma ilişkin kuşkular giderek güçleniyor. sonra ellerı suyla ıyıce temızlemek bu açıdan gercklıdır Enfeksıyonun ılk evresıne akut tok soplazmosız denılır Bu evrede parazıt kanda gorulur Tıpık olarak hafif bır bogaz ve baş ağrısı ortaya çıkaı Nadıren gozlerde cıddı hasar yaratır Doktorlar genellıkle bu semptomları vıral enfeksıyon ıle kanştırır Bu ılk evıeden sonra parazıt bagışıklık sıstemıne yakalanmamak ıçın dııençlı krtler oluşturarak kas ve sınır dokuları arasına qız lenır Gızlenüen yerlerden bırı de beymdıı Bu evreye latent qızli belırtı gostermpyen toksoplazmosız denır Pek çok ınsan ıçuı bu evre oykunun sonudur Parazıt bağışıklık sıs temı zayıflamadıkça (AIDS durumu gıbı) bu daha oıtaya çıkmaz Bu ldttrıt enfeksıyonu omrunuzun sonuna kadar taşıyabılırsınız çunku bunu tedavı edecek bır ılaç soz konu su değüdır Kdldı kı son tıbbı eğılım zararsız olduguna ındnılan bu parazıtın tedavı edıl mesıne gerek olmadığıdu kedı sdldırılanna maruz kalma olasılıgını ar tırıyor Kaldı kı bu parazıtın tam yapmak ıstedıgı bır şey Çunku parazıt genleı ıru yaymak ve yaşam dongusunu tamamlamak ıçın kedı ye bulaşmak zorunda Parazit insan beyninde Insanlar da kemırgenleı gıbı benzer bır tehdıt ıle karşı karşıya mP Tokso nun ın san beynıne bulaşması evrımsel açıdan ken dısme bır çıkar saglanidz Kaldı kı tarıh once sı ınsdnının dev kedüere yem oldugu savı pek ınandırıcı degü Ancak sıçan ve ınsan beynı pek çok bakımdan bırbırıne benzer Ikısınde de ortak kımyasal salgdar soz konu sudur Kımse tokso nun kedı davranışlarmı nasıl değıştudıgını bümıyor ancak bunu ya parken beyınde bazı kımyasal maddelerle etkıleşun ıçıne gırmış olabılır Insan beynın de de aynı salgılar bulunduguna gore dvnı tepkıleı ı yaratıyor olması duşunulebılır Flegr ve meblektaşları ınsan beynınde neler olup bıttıguıı araştırmaya karar veııp gonulluler uzerınde pek çok deney gerçekleştırdıler Bu gonullulerın bazılarında latent enfekdiyon gelıştı Latent enfeksıyonunun ge lışıp gelışmedı<5ını tespıt ıçın gonullulerın kdrüarında antıkor aradüar Dıger tardftan kaşılık testlerınden alınan sonuçlar hem karmaşıktı hem de cınsıyet farklılıgından etkılenmıştı llgınç olan sıçan lardakı davidnış degışıklıgınm bır benzerırun yakuzca erkeklerde ortdya çıkmasıydı Ka nında pdrazıt bulunan erkekler daha bagım sız ve ozgur bır tavır sergılerken kurallara boyun egmeme egıhmı taşıyordu Oysa pa razıtm enfekte ettıgı kadınlar bunun tam ter sıydı Erkeklerde sıçanlar gıbı daha hare ketlı ve daha atak bır yapı gehşırken kadın ların bunun tam tersı bıı yapı gelıştırmesı mumkun muydu' Bu aşamada büınmeyen bıı nedenden dolayı bazı kaşılık ozellıklerı nın enfeksıyonlaıa daha egüımlı olma olasılı gı ortaya çıkıyor Ancak leaksıyon ve dıkkat suıelerıru olçen başka bır test daha tutarlı sonuçlar verdı Deneyde latent enfeksıyon taşıyan ka dın ve erkekler bügısayaı tuşuna basma ko mutuna daha geç reaksıyon verıyordu En fekte olmayan denekler 250 sanıyede tepkı verırken latent enfeksıyonlu denekler yuzde 8 oranında daha yavaştılar Bunun da otesın dc tokso pozıtıf deneklerm deney ılerledıkçe performansları duşmeye başladı Bu dık kdt surelerının azaldığı anlamına gelıyordu Flegr ın soz konusu deneyı son gunlere ka f ,* Parazit sıçan beynınde Bu duıumdd parazıtın son gunleıde 9 yenıden gundeme gelmesımn nedenı nedır Bılım addmları tokso nun kemırgenlerde davıamş degışıklıgıne yol açtıgmı büıyor Tokso bulaşmış sıçan ve fareler daha atılgan daha hareketlı vo daha korkusuz oluyor (Bknz kutu:Olduren cazibe) Oxford Unı versıtesı nden Joanne Webster ve elabı en fekte sıçanların yenılıkleıden daha az korktu gunu ve ddha aktıf olduklarıru keşfettı Oyle kı bu sıçanlar ıçın kedı ıdrarı uzak durularak çekırulecek bır unsur olmaktan çıkıyor Ote yandan Pragda Charles Unıversıtesı nden Jaroslav Flegr ve ekıbı tokso bulaşmış sı çanların tepkı gosterme surelerının yavaşla dıgıru ortaya koydu Butun bunlar sıçanlaı ırı dar fazla ılgı çekmedı Tokso'nun laboratm ortamında bırkaç tuhaf reaksıyona neden ması gerçek dunyada ne gıbı bır degışıklı yol açabüırdı' Ne var kı Flegr ın çalışm geçen agustos ayında yayınldrunca bıl dunyası halk sağlıguıın cıddı bır tehdıt ali da oldugunu fark ettı Tehlike saçan sürücüler Flegr ın ekıbı trafık kazalarına yol ac 146 kışının kan ornegını ınceleyerek 446 şıden oluşan kontrol grubu ıle karşüaştı Kazalara yol açan grupta daha fazla say tokso taşıyıcısı bulundu Surucu veya yaya masına bakılmaksızın parazıt taşıyıcıları aynı yolu kullananlar ıçın potansıyel bır te ke oluşturduğu ortaya çıktı Daha da kotı Flegr ın reaksıyon suresıyle ügılı çalışm nın sonuçları ıle bu son araştırma sonuç arasında çok yakın bır üışkı vardı Tokso ı Dünyanm en yaygın parazitlerinden blrl olan tokso nun farelerde oldugu gibl Insanlann da beynlne yerleferek klşlllk değlflkllklerlne neden oldugu düsünulüyor. Traflk kazalan veya If kazalannm altında bu parazit yatıyor olablllr. 816/8