Katalog

DNA çipi nasıl çalışır? Biyolojik çipler tıp analizinde yeni bir çığır açıyor. Mikroelektronik ve biyolojinin işbirliğiyle oluşturulan bu aygıt sayesinde tıp dünyasında güvenilir ve hızlı tanı koymak, genetik yapısı değiştirilmiş tarım ürünlerini, mikropları belirlemek kolaylaşacak. Sondalar olta Iğnesl glbl Cam, baz zlnclrinln (sekans) blllndlğl tek saplı DNA'lardan olusan sondalar Jp kaplıdır. Anallz edllecek DNA'da da sekam aranır. Her çlp binler değlflk sondayı kapiayabilir. RESEPTÖR, DNA ÖRNEĞİ) Genetlkçllerin yenl aygıtı Burada göritlen blyoçlp pazar llderl olan Affymetrix kuru lusu tarafından pazarlanıyor. Plaitlk blr desteğln ortasma monte edllen DNA çlpl, üzerlne tek bir testle her tür DNA örneğlnln ana lizinl sağlayan DNA parçacıklarının (sondalar) yeriestlrlldlğl blrkaç milimetre genifllğlnde kenara sahlp cam blr kareden olufuyor. Hlbrldasyon üzerlne anallz edllecek DNA parçacıklan serplstlrlllyor. Bunlar aynı sekanstakl blr sondaya rastladıklannda, buna tutunuyorlar. Bunlara önceden, floresan markörü sabltlemeye yönellk blr reseptör yerlestlrlllyor \A, bllgi bankası 'DNA î mllyar kadar azotlu bazın meydana getirdlğl zlnclrden olusuyor. Bu nedenle bu "metnl" hemen okumak mümkün değll. Ancak blllnen blr DNA parçasına sahlp olunduğunda, benzer blr parçayla hlbrldasyon kapasltesinden yola çıkarak bllln meyen blr DNA örneğinde bulunup bulunmadığını belirlemek mümkUn. Böylece DNA blyoçlplerin tasıdıklan sondalan sağlamıs oluyor. FLORESAN MARKÖR) İsaretleme Çlp hlbrld olmayan DNA'lardan temlzlenmesl Içln yıkanıyor ve üzerlne floresan markör konuluyor; markör, hlbrld DNA'lann reseptörlerine tutunuyor. Sonuçlann okunması Blr tarayıcının lazerl marköru floresan hale getlriyor. Hlbrldasyon olan bölgeler ısıklı noktalar sekllnde gozüküyorlar. Sonda bazlarının sekansı blllndlğlnden hlbrld DNA parçacıkların sekansı da bellrleneblllyor. ılındı<3ı gıbı hucrelerırı çekııdeŞının ıçmde yer alan DNA molekulu ıste ınsan ıster mıkrop olsun ydŞdyan bir orqdiuznidiıııı qeııe tık kalıtını ıçerır Bu kalıt her ture ve hpr kışıye o?qu bellı bir sekansa gore duzenleıımı^ kımydbal doıt element guomne (G) thymme (T) adenıne (A) cytosıne (C) azotlu bazları saye B CAM Biyoçip üretimi PERFORE MASKE MORÖTESİ AYDINLATILMIŞ SABİTLEYİCİ ALAN SABİT BAZ DNA SONDASI smde yazılmış kımlık bılgıleıını ıçetn Butun bügıler bu bazlar çrıft saplı bir kalıp boyunca ornegın T bazı saplardan bırı uzeıınde oıtaya çıktıgında A bazıyla beraber go nanecek (C ve G bazları ıçın de aynı durum geçerlı) şekılde di7ilmışlerdır Orneğın bu sap dığeı pek çok DNA sa puun bulunduğu bir oı tama kondugunda ancak tamamla yıcısı olan başka bir sapla çıft oluşturacaktır Buna hıbn dasyon denıı Işte DNA bu ozellıgıyle bılım adamlan ıçın bırdenbıre olta ıgnesı ışlevıru ustlendı Ornegm genetik bir hastalıgın spesıfık sekansı bümdığınde bunu bir ınsa nın DNAsıyla yan yana getırıp hıbrıd ulup olmddıgını belirlemek mumkun Hıbrıdas yonun gerçekleşmesı halınde kışının hastalıgın genetik ınaıkoı unun taşıyıcısı oldugu saptanmış oluyor Bu aşamadan sonra dd qerıye DNA sonddJan nın gelıştn ümesı ka lıyor 1989 yılında Yugoslav ve Rus araştırmacılar eş zamanlı olaıak bıyoçıpın (ya da DNA çı pı) temel ükesını ortaya koydular 90 lı yılla rın başlarında da Sılıkon Vadısı nde bıüundn Affymetrıx'ın rnuhendıslerı cam bu destek uzerıne sonda gorevı ustlenecek DNA parçacüdarını yerleştırdıler Bu yerleştu^rne ışle 4 TEMEL NOKTA • Uygulama alanını genişletmek DNA çıpı kalıtsal patolojılerm genlerının ıncc lenmesınde kullanılıyor Yakuıda bir tanı aygıtına da donuşecek Bu amdçld 2004 yılında Avıupadakı has tanelerde devreye sokulması ongoruluyor • Cuvenilirliğini artırmak En ıyı modelleıe büe yuzde 100 guverulmı yorAygıtları daha guvenüır kümak ıçın sondalan destek uzermde daha ıyı sabıtlemek ve sonuçlarm daha kesm bir bıçımde okunmasmı sağlamak geıe kıyor • Fiyatı duşurmek Basıt bu nıodelın tıyatı 1 bü Euro daha sohstıke olanlarınkı ıse 1500 Euıo Bıyoçıpın doktoılaruı dık katını çekebümesı ıçın tıyatının 10 Luronun dltına duşmesı qeıekıyor • Etik sorunlar Bıyoçıplerın ışe alırken qenetık seçım yolurid gıtmek ısteyenler sıgortacılar taıafından başka amaçlarla kullaralma olasılıgı gıbı etık açıdan dezavanta]ları da bulunuyoı 816/10