Katalog

Psikoloji, rekor kırdırabilir mi? Yarışma ve insan yığınları sporcunun kaygılannı artırıp, onun hayranlarının beklentileri altında ezilmesine yol açabilir. Bu yüzden antrenmanda üstün başarı gösteren bir sporcu maç sırasında sürekli yanlışlar yapabilir. Kimi sporcular baskı altında kendilerini daha rahat hissederler. Michael Shermer eneysel ruhbilim dalında egitim görmekle birlikte, psikolojinİB sporcunun performansını nasü etküedıgı konusu ancak 1981 yüında ilgimi çekti. 3000 millik kıtalararası bisiklet yanşına katümam böyle oldu. "Outside" dergisinin "dünyaıun en zorlu yanşı" olarak niteledigi bu yanşın yaratacagı baskı ve sancüara kendimi kafaca hazırlamak amaayla, var olan her türlü yöntemi denemeye karar verdim. Bisikletie haftada 500 mil kat etmenin, masaj, ruhsal ve fiziksel terapı amacıyla uygulanan bir tür kas masajı olan Rolfing, çamur banyosu, multivitaminler, iridoloji ve elektrikle uyarma gibi "sagaltimlardan" geçmenin yanı sıra, güdüleyici kasetler dinledim, meditasyon yaptim, şarkı söyledim ve Jack Schmrarz'ın "Içsel durumlann istege bağlı denetimi" üe ilgili seminerlere katüdım. Hipnoterapi uzmanı Gine Knras'tan kendi kendine hipnoz yoluyla acının, ruhsal çöküntünün nasü üstesinden gelinecegi ve amaca nasü odaklanüabüecegi gıbi konularda bügi edindim. lyi de, günümüze özgü tüm bu saçmakklar bir işe yaradı mı? Bir büım adamı ve bisikletçi olarak, pek işe yaradıgını söyleyemem. Motivasyon akımının öncüsü ve Chıcken Soup for the Soul adlı kitabın yazarlanndan birı olan Mark Victor Hansen, "Bunlar siz çalıştınrsanız, işe yararlar," diyor. Hansen bir bakıma haklı Küo vermek amacıyla buyük bir hevesle yeni bir beslenme duzenine girüdığınde, hangı duzenin uygulandıgından çok, bir şeyler yapıyor olmak çok daha onemlidir. Bu tür uygulamalar gerçekte kalori hesabından çok, davranışsal bir temele dayanır. Önemli olan, insanın tüm benlıgıyle bu işe sarüması ve farkh çözümlen denemesidır. Ancak, çok daha derınlıklı ve çok daha onemli olan soru şudur: Büımsel olarak, spor ruhbüım yontemlerinin işe yaradıgı söylenebüir mi? Sözü edüen bu yontemlerın çoğu dılden dile geçen öykulere dayandıgından, bu soruya bir yanıt getırmek çok guçtür. Bu tür nuktelı oykuler büimsellikten tumden uzaktırlar. Bir denetim grubu olmadan, bir yanşın meditasyon sonucunda mı, iyi bir uyku çeküdigınden mi, alınan besinlerden, ya da donanımdan ötürü mü kazanüdıgı konusunda kesin bir şey söylemek olanaksızdır. Ruhsal yöntemlerin sportif etkinlik üzerindeki etkisiyle ügüı bilimsel bir degerlendirme yapmak ise, çok karmaşık bir iştir. D Kazanma arzusu Spor ruhbüim ılk kez 1890'larda, Indiana Ünıversitesi psikoloji uzmanı, aynı zamanda da tutkulu bir bisikletçi olan Norman Triplett ın ekip halinde bisiklete binüdiginde neden tek başına binüdiginden daha hızlı gidüdıgini anlamak üzere başlattıgı bir araşürma üe ortaya çıktı. TYiplett, ızleyici ya da yanşmacı olsun, baska kif ilerin varlığı söz konusu ol dugunda sporcunun dahi iyi bir performans sergüedigine tanık oldu. Spor giderek profesyonel bir boyut kazanınca, bu dal, davranış örneklerini (ödul ve cezaların performans üzerindeki etkisi), psikolojik modelleri (kalp atışı ve beyınsel etkınlıkle performans arasmdaki ilışki) ve bilişsel modelleri (ozgüven ve kaygı üe performans arasındaki üişki) uygulayarak, genel psıkolojıye koşut olarak gelişti. Amaç, hıç kuşkusuz, sporculann düşünce ve davranış bıçımlerinin kavranması, önceden kestırilmesi ve guçlendırümesinden oluşuyor Araştırmalar, bir bisikletçinin, yanında ya da arkasında başka bir bısüdetçi oldugunda, daha yüksek bir performans sergüedigini ortaya koyuyor Bu durum, bireysel davranıştn bir grubun varlıgı ve güdülemesıyle bıçımlendiğini savunan "toplumsal kolaylaştırma" kuramından kaynaklanıyor. iyi de, sporcunun kafasında ve beyninde gerçekte neler olup biti yor? Yanşma bireye olumlu yonde bir guç vererek, fızyolojik etkınligı artınyor ve sporcunun, performansın beklentüeriyle sonuçlan arasında, kendıligınden oluşan bir gerüoeslem döngüsü içıne hapsedıyor. Bu surekli geribeslem sonucunda, sporcular fizücsel yeteneklerinin en üst noktalanna çıkarak birbirleriyle itişip kahşıyorlar. Bay Yakala, Bay Boğ'a karşı Gelgelelim, tum ruhsal durumlarda oldugu güoi, dış degişkenler ku/amsal etkinin degişmesıne neden oluyor. Yanşma ve insan yıgınlan sporcunun kaygüannı arttınp, onun hayranlarının beklentüerı altında ezilmesine yol açabüir. Bu yüzden, antrenmanda ustun başan gösteren bir sporcu maç sırasında surekli yanlışlar yapabüır. Ne var kı, aynı durtu bir başka sporcunun kalp atışını hızlandınp, adrenalin düzeyini yukselterek kazanma dürtusüne agırhk verebüır. Kimi sporcular baskı altında kendüerini çok daha rahat hissederler. Spor ruhbüimdleri böylesi bir farklüıga çeşitli açüdamalar getinrler. Bu açüdamalar eninde sonunda gelip kişüiğe dayanır. Kimüeri rısk alma, yanşma, özgüven, başan hırsı ve gerüimin deneüenmesi güoi konularda başkalanndan daha üstündür. Kimüeri de profesyonel sporculann kazandıncı ahşkanlıklanna çok daha kolay uyum saglarlar: Daha çok çalışırlar, kendüennı degişik durumlara hazarlarlar, yalnızca olaya odaklanarak dückatlerini dagıtacak şeylerden uzak dururlar, rakibin degü, kendi planlannın dogrultusunda davranırlar, beklenmedır durumlarda dehşete kapümazlar, yanlışlardan ders alıp, asla pes etmezler. Gorevin karmaşüdıgı ve yanşmacı ortamm dogası sporcunun yanşmanm en can ahcı noktasmda sivrümesi, ya da batmasına neden olabüır Alplerın tepesine tırmanüan Tour de FYance bisıklet yanşmasında, 100 bin hay Kltlesel gösteriler belkl bir blslklerçlye büyük moral doplngl yapablllr, ancak bafkalarmı da panlkleteblllr. 747/18