Katalog

"Neden bilim yok" sorusu sorulamaz mı? 1 Sayın Bozkurt Gttvenç, 20 Mayıs 2000 tarıhh CBT'dekı yazısında "neden büım yok" sorusunun "guncel ve geçerh yanı yanıtlanmaa gerekır" oldugunu kabul etse de, soruyu begenmryor "(büım) varyok üalemını tartışmak metafizık deguse bıle ontolojıkür Yanıtlansa bile kanıtlanması kolay degüdır" savmı üen suruyor Sayın Bozkurt Guvenç'e gore, "Geçerh sorular, ulkemızde bilim M kadar, nasü yapüıyor? Ozgun, uretia, yararlı ve çagdaş bilim yapmaram gecikttre» lojistik engeller hangileridirî... Gerekh atüımı yapacak kışı ve kurumlanmız yeterlı degüse, n'apahm? Ne Anadolu'nun Türkiye'de her üç yılda bir yıkıcı deprem olmaktadır. Ceçmişteki deprem oluşumu zaman çözümlemesine göre 1999 yılı deprem yıllarından biri olup, 2000 yılı içinde deprem etkinliğinin sürmesi beklenir. Ahmet Ercanf) epremlenn gelecekte nasü davranacagmı kestırmek ıçm, geçmıstekı davranışlanru ıncdemek ve kınüıgını tanımak gerekır Depremlenn jeofizıkalgılamalannın başladıgı 1900'den 2000 yüına degm Türkıye topragında oluşan, yüom yapan depremlenn 100 yü ıçmde zaman, buyukluk, yüom, olum ve oluşum yen sayılama de çozumlenmıştır Balkan ve Bınna Dunya Savaşı yülan olan 19051922 yülan arasında ven eksüdıgı vardır Yuz yühk donem kısa olsa büe Turkıye depremlennın kımhgı uzenne kısa donemlı (1 üe 30 yü) bügüer edınümektedır Bu bügüer kullanüarak 2000 yüında yurdumuzu bekleyen deprem ve yıkımlan kesürüebümektedır Kabaca yeryuvannda 7'den buyuk depremler 2530 yühk bır arüş donemselhgı gostenr (1) veyühkortalamasayüan20'dır 1900,1930,1960 ve 1990 en az oldugu yülardır ndır Bu yülar ıçınde en buyuk depremler sırası üe 1939 Erzmcan (7 9), 1999 Golcuk (7 8), 1953 YenıceGonen (7 4)'dır. Sarsıntı bakımından en etkın yer Kuzey Anadolu Fayı (% 52) dup, onu % 33 üe Ege çoküntulen ve % 13 üe Dogu Anadolu Fayı ızlemıştır Kuzey Anadolu Fayı boyunca deprem odaklan dogudanbatıya batıdandoguya goç etmekte ve Bmgol'dan Saroz'a 1500 km'hk kuşak, 1500 km'hk kuşak, her yuzyüda bır boydan boya, parça parça ardışüc kınlmalarla, butunuyle kırümaktadır 560 km'hk kuşak ıçınde, her kez aynı yerden yarümayan bu kınk, yaklaşık 35 bın kez Kuzey Anadolu'yu boydan boya kırmıstır D redene lamu, nereden auıl baylayalım?..." sorulandır Bu uç "geçerh sorunun" ükmde, ulkemızde büımın var oldugu varsayüıyor ve bu nedenle "ne kadar, nasü yapüıyor" sorusu soruluyor, üoncısınde büımm geakugı varsayılıyor ve "bıknı yapmamıa gecıküren engeller" soruluyor, uçuncusunde "nereden nasıl başlayalım" sorusu sorularak, ulkemızde bılımın yokluğuna ulaşılıyor Boylece bılımm yoklugunu kabul eden Sayın Guvenç, "büım neden yok" sorusunu geçerlı bır soru saymıyor Şımdüık, büım neden yok" sorusunun geçerh sayümamasının duşunceye büınçlı olarak ve ıstemlı olarak konulmak ıstenen bır sınır oludugunu belırtmekle yetınehm 2. Sayın Guvenç, konferansın "Devlet ve mulkıyet yapısıyla akücı duşunceye venlen/verümeyen degerle uretım ve hayata yonehk olmayan bılım drüayışıyla ılgılı eleştırı ve tanüar(ının) neden değil, olsa olsa bilim yetmezliğimizin sonuçlan" olarak gorulecegıra bebrttıkten sonra Yapısal (üışkısel ve kurumsal) soıunlarımızı (temel) nedenler ve (zorunlu) sonuçlar bağlamında çozmeye çabaladıkça bu turden hsır dongulerden kurtulmamız gecıkmektedır' dıyor Boylece yapısal sorunlanmızda" ne den sonuç ılışkısını aramayacaksınız dıyor "Yapısal sorunlarla ügüı bu onerısınm yukarıda, duşunceye getırdıgı ük sınırlamayla uyuşan bır başka sınırlama oldugunu belırtmekle yetmelım Sayın Guvenç'ın buraya kadarkı duşuncesını ozetiersek Büımın varlıgı/yokluğunun nedenlen sorulmamalı, yapısal bır sorun oldugundan, nedensonuç üışkısı aranmamalı, "nasü"larla yeünmeh Bır başka deyışle Büımın varlıgı/yoklugu büinemez/anlaşüamaz/kanıtlanamaz, olgunun dışgorunumsel belırtlenyle yennılecektr 3. Sayın Bozkurt Guvenç'ın bu göruşu, tasısel bır fantezı olmayıp Cumhunyet Yoneumının tttıhat ve Terakkı'den devralıp resmüeşurdıgı bır dunya goruşudur Bu goruşun duşunceye koydugu srnırlamalan açık seçık ortaya koydugu ıçın Sayın Guvenç'e teşekkur borçluyuz Ulkemızde, Ortaçağ dogmalarına dek, duşunceye sınır koyan her goruş egıtımımıze gırdı ve yerleştı tçınde bulundugumuz duşunsel bunalımın nedenlen araştınlırsa, bu bılınçlı ve ıstemlı sınırlamalann rolu ortaya çıkacakur Sayın Guvenç'ın yazısının kalan kısmındakı yakın maları da savundugu goruşun doğal sonucudur Burhan Cahit Ünal ÇınarcıkMürefte arası kaldı Kuzey Anadolu Fayı (KAF) boyunca oluşan yüaa depremler çogunlukla 5 5 üe 8 arasında, ortalama 10 üe 15 km dennde yer ahr Kınk boyunca depremler yer yer boşluklar bırakarak dogudanbatıya, batıdandoguya goç ederler Deprem boşluklan, baskm olarak dogudanbatıya dogru suregelen ıtışın oluşturdugu basınç gerüımının yer dırencını henuz yenemedıgı, dırenen yerlerdır dıye büınır Boşluklar da gerıhm boşahnama suresı artukça gelecekte bu gıbı yerlerde olacak deprem buyukluk beklentısı artar KAF boyunca yenn en çok kırümaya karşı dayanma dırencı 1020 üe 1024 erg enerjı boyutunda olup bu deger yer kırümasında 10 üe 50 bar'hk basınç gerüım donuşumune karşüık gehr(l) 1900 yıhndan ben yüaa deprem sayısı 112'dır (2, 3) Ortalama buyukluk M 6 5 ± 1 Rıchter olan yüacı depremlerle 86 000 kaşı olmuş 250 000 kışı yaralanmış, 525 828 konut yüalmış veya otunümaz duruma gehnıştır Yüda depremlerle ortalama ınsan yıtimı 770 kısıdır ve TC'nın gehrınm % l'ı (520 müyar dolar) depremle yıtırümektedır Surenın degışkenı olarak deprem buyukluğu üe olum arasında dogrusal bır uyum vardır 100'den çok kışıyı olduren, M = 6 5'dan buyuk depremler ıçın, depremlerden beklenen olum üe buyukluk arasındakı yaklaşık bagıntı Beklenen Deprem Olumu ^ 31225+ 4850 Mdır Turtayede en yogun deprem olan donemler, Balkan Savaşı yülan 1912 ± 3 Ikıncı Dunya Savaşı yülan 1942 ± 3, Kıbns Savaşı yülan 1968 + 3 20 yuzyıl sonu 1999 + 3 yüla 20 yuzyüda Kuzey Anadolu Fayı BıngoldenÇmarcık'a dek kınlmıştır Kırümayı bekleyen tek parça ÇınarcıkMürefte arasıdır Işte lstanbul'u etküeyecek deprem de olacak tır Ancak bu kırüma eylemı 21 yuzyüa sarkmıştır Kuzey Anadolu kıngının Bolu üe Saroz arasındakı en beAVRASYA LEVHASI lırgın davramşı Cursıdn Plau depremlenn ardışık ve kumeler bı çımınde oluşmasıdır KAF'ınbuparçasında bır başlangıç depremınden sonra, çogunlukla 23 deprem daha 100150 ANADOLU KITASI km'hk yarıçap ıçınde 1 ay üe 3 yü arasında ohnaktadır Seismottctonic Map of TUrkiye showing M 2.4.0 enrtlıquakes for 19001993 (ERD) Ne var kı, sarsınülar, Golcuk doguYanıı Alımh Kınk sunda sık (730 nAfı NMtk A m u l l u f « * Bındlrm» v« T«r» Kınk CAfl t . H A utdfor rmvtn* tâutt yüda bir) Golcuk OSZJ OlılU S . I . I . ACSt A«|«aN GraİM* SfıMM NonnalhuH DÜZ Kınk batısında (Mareıto Medlterranean GOrecelı Ksyma MnM («ıtnl mara Denızı ıçın^ fTMallv* M v t ı M n l sans* ofpM4* de) seyrek araGöriintüi Türklye'nln deprtm kınlma (sbmotektonlk) harttası (Ms > 4.0 lle 19001993). Çemberierin lıklarla (130150 büyUklUkleri deprem büyüklüğü lle orantılı olarak göstertlmlftlr. NAF: Kuıey Anadolu Fayı, EAF: Doğu yü) oluşmaktadır Anadolu Fayı, ACS: tgt çöküntüleH, BSZ: Bltllı Blndlrme Kufağı, ERD: Deprem Araştırma Dalresl, Strlke Boylece Ana(1) dlp fault: Doğnıltu atımlı fay, thrust and/or reverse fauH: Blndlrme ve/ya da ters kınk, normal fault: Ditz dolu TVakyaKarakınk, Relathtmovementtenseofplates: Ltvbalanngonctttgktlf yöalerl(Demlrtaf ve Yılmaz, 1996dan deraz kıyı kutlesıuyarlanmiftır.) 690/1*