Katalog

Akıllı bebekler için reçete A nne sutuyle beslenen bebeklenn mamayla beslenenlere kıyasla daha zekı olduklan goruluyor Ancak tann uzmanlar şımdı beyın gucu açısından bu farklılıgın bebek mamalanna sıradan bırkaç malzeme eklenerek gıdenlebılecegını one suruyorlar Dallas, Retına Vakfi'ndan Deanis Hoffnuuı, EİUen Biıch ve meslektaşlan bebek mamasına basıt yaglı asıtierden olan "docosahexaenoıc asıt" (DHA) ve "arachıdoıuc asıt" (AA) ekleyıp bunun etküerını araşurdılar Sonuçta, ekıp bu katkı maddelerının bıberonla beslenen bebeklenn beyınsel gelışınune katkıda bulunduguna tanık oldu Zümrütten akisler A. M. C Şengör ] Canan Hanım la cennete uçuş 28 Şubat 1999 Pazartesi, HasanÂli Yücel'in kızt Canan Hanım'la Köy Enstitüleri ve Çağdaş iğltim Vakh'nın Köy Enstitulerinin 60. kuruluş yılı kutlama toplantılarından birine katıldık ve müthiş keyifaldık, ben çok şey öğrendim. Istanbul yolunda arabayı kullanan Cevdet'in yanında Murtetüssüne inmekte olan jetleri zevkle seyrederken bir ara herhalde içim geçmiş, ken'dimi Canan Hanım'la bir uçağın kokpitinde buldum, birlikte kesif bir Köy Enstitülü bulutunun içine daldık. Bir de ne goreyım! Dışgorunu$unden beklediğim gri ve türbülânslı ortamın yerine bembeyaz öbeklerin belirlediği sâkin, hoş manzaralı biryerde uçuyoruz. Dışarıdaki o çetin hava gitti, yerini sanki cennetten bir köşe aldı. Hele o sukunet! Ne motor gürültüsü, ne gövdenin gıcırdaması duyulur oldu. O bembeyaz öbekler: her biri bir çehreyle donanmış, biraz dikkatli bakınca bazılannı tanıyorum, diğehehni Canan Hanım söylüyor. Hepsinin adını biliyorum, ama bazılarının çehrelerini daha önce görmemişim. Canan Hanım diyor ki, "Hemen hepsinin gençlik, çocukluk resimlerini bendeki albümlerde görmüfsündür. Işte Köy Enstitülüler! Hiç yazmayanı en az iki kitap yazmıştırl" Cozlerim her birini gidip tek tek kucaklamağa çalıştığımız beyaz kümelerin üzerinde dolaşıyor, çehrelerin yerini kitap sahifeleri altyor, bir, iki, beş, on ... Bir tanesinin eser listesi yanımda oturan beyaz kümenin elinde; sahifenin dibindeki rakama bakıyorum 351 Otuzbes kitap! Mırıldandığımı duyan beyaz küme gülümseyerek dönüyor, "Yazdıklannın bir kısmı, gerisi de şurada" demez mi! Bazılarının yabancı dillere çevrilmiş eserler verdiklerini biliyorum. Hele bazıları kaç dile birden! Tercümesi bol yapılan birinin iki eserinin kaırnasından oluşan Ingilizce baskısına yazılan önsözde Paul Stirling: "...bilim ve aydmlanmaya olan inana sonucu, köy inançlannı ve âdetlerini aptalca, cahilce ve esef edilecek KÖy EtiStltÜlennİ buluyordu" diyor. Halbuki, bu Paul beyefendi, tODİOfltlSI Ve köy kendi çevresiyle dengede yaşar, buyuruyor. y Bebek mamalannı den daha kaliteli yapma anne sütün Gelgelehm, soz konusu araşhrma bebeklenn beslenmesmde onemlı bır konuyu çozume bağlamaktan çok, uzun suredır tarüşümakta olan bebek mamalanna katkı maddelerının eklenıp eklenmemesı gerekügı konusunu yenıden gundeme getırdı Daha once yapılan kımı araştırmalar boylesı bır uygulamanın yararlı hıçbır etiosı olmadıgını ortaya koymuştu. 1998'de Amerıkan Besın ve Üaç Orgutu de "Bu tur maddelerın kısa ve uzun enmde yaratabüecegı etkılerın bebeklerde yeterınce açıklığa kavuşturulmadığı" yonunde bır uyarıda bulundu Avrupa ıle kıyaslandığında , Kuzey Amerıkada çok daha fazla sayıda bebek bıberonla beslenıyor AA/DHA gıbı katkı maddelerının kulla nılması gerekugıne destek verenler boylelıkle yuzbınlerce Amenkalı bebegın gerçek beyınsel gızılguçlerınm ortaya çıkanlabılecegıne ınanıyorlar çalışmaları üzerine... Soz konusu asıtler ABD ve Kanada'da kullanılmamakla bırlıkte, Avrupa ulkelen Avrupa Besın Bılımsel Komıtesı'nın bu maddelen onayladıgı 9O'lı yıllann ortalanndan bu yana bebek mamalanna katıyorlar Asıtlerın eklenmesındekı manük ınsana oldukça somut gelıyor, çunku her üası de anne sutunde bulundugu gıbı, beym gn maddesı, gozun agtabakası ve sınırlen orten yagların yapısal büeşımlennden sayılıyor Ne yaak la, çocuk hekımlen bu katkı maddelerının bebegın ılk evrelenndekı beyınsel gelışımınde can alıcı bır rol oynadıklan gorusune kaülmıyorlar Kımılen sute duzenlı olarak eklenen ıkı yaglı asıt turu olan alfalınoleık ve lmoleık asıtierden bebeklenn kendı DHA ve AA'lannı uretebıleceklennı one suruyorlar Soz konusu katkı maddelerının guvenlıgı konusunda da henuz goruş bırhgıne vanlmış degıl Amenkan Besm ve Ilaç Orgutu FDUl'nın yaymladıgı rapoıda bugune dek elde edılen bulgularm "tutarsız" olduguna dıkkat çekılıyor Ne var kı, Dallas takı arastırma katb maddelermı destekleyenler açısından yenı bır umut ısığı nıtelıgını tasıyor Bırch ve meslektaslan 56 bebegı kabaca eşıt gruplara ayırdılar Bu gruplar dan bınne DHA ve AA katkılı sut verüırken ıkıncısıne DHA eklenmış, uçuncusune de hıçbır katkı maddesı eklenmemış sade sut verıldı Annelerın tumu dorduncu ayda alışageldığımız, sıradan sute donduler Katkı yandaşlan bebeklenn kendı DHA ve AA'lannı uretmeye başlamalan ıçın bu surenın geçmesıgerektıgıne ınanıyorlar Sonuçta, ılk dort ay ıçınde bebeklerde, anne sutuyle beslenenlere kıyasla, beyınsel gelışme açısından bır açık meydana gelebüıyor Bebekler 18 aylık olduklannda araşUrmacılar onlara B*b*k G«lişhnimto B«yl*y ölçaklmri adıyla bıhnen bır dıa zekâ testı uyguladılar Bu testler bebeklenn bilışsel gehşırrunı "anlaksal gelışım endeksı" (MDI) adı verden bır olçute gore degerlendınyor DHA ve AA katlalı sutle beslenen bebekler oteta ıkı gnıba kıyasla çok daha yuksek puanlar topladılar Bunlar MDI olçeğınde ortalama 105 puan alırlarken, ıkıncı grup 98, yalnızca DHA katkılı sut ıçen uçuncu grup ıse 102 puan topladı Hof&nan, tek tek ele alındıgında bu yedı puanlık farkın çok da buyuk bır fark sayıl madıgına, ancak tum nufus soz konusu oldugunda bunun çok belırgın bır farklüık yaratabılecegıne dıkkat çekıyor Araştırmacılar katkı maddelennın bebegın ılk dort aylık sureç ıçındekı beyınsel gelışırru açısından can alıcı bır onem taşıdıgını kanıtkyan bulgular da elde ettüer Ekıp dort aylık ken ahnan kan orneklerındeto DHA duzeylerıyle MDI puanlannın uyum ıçınde olduguna ancak 12 aylıkken bu ıkısı arasında herhangı bır koşutluga rastlanmadıgına dıkkat çeiayor Londra Çocuk Saglıgı Ensütusu'nden Alan Lncas da yedı puanlık bır farkın çok ıyı bır haber oldugu gorusune kanlmakla bırlıkte, arastırmanın çok genış kapsamlı olmaması nedenıyle ıstausuksel bır deger tasımayacagından kuşku duyuyor Lucas ve ekıbı geçen Aralık ayında bu konuda şımdıye dek gerçekleştınlen en kapsamlı araşür ma sayılan bır araşurma yaptı 447 bebek denekten oluşan araşurmada 155 denek standart formullu sutle, 138 bebek anne sutuyle, 154 bebek ıse DHA ve AA katkılı sutle beslendı 18 aylıkken tum bebeklenn aşagı yukan aynı Bayley puanlanna sahıp olduklan goruldu Boylece ekıp katkı maddelerının gozle gorulur bır yarar saglamadıgı sonucuna vardı Columbıa Unrversıtesı çocuk uzmanı Sbmü* Iania, sut eger bebegın beyınsel gehsımınde onemlı bır rol oynuyorsa, o zaman DHA ve AA dışında, anne sutunde bulunan hormon ve buyume etmenlen gıbı çok sayıda başka etmenm de onemlı bır yen olabüecegıne dıkkat çekıyor Rıta Urgan, New Scaentıst 18 Mart 2000 .... kabahati bunu görmemesidir. Bu kitabın yayımlandığı 1954 yılından neredeyse 40 yıl son y€uİ Küt gÖyÜn ÜStÜndekİ #< ra büyük bir toplumsal psikolog ve antropolog olan Robert Edgerton diyor ki, ilkeli doğayla CeiWet dengede sanmak onu ilkelliğe mahkum etmek demektirl Bizim arslan köy enstitülü yazar bunu yarım yüzyıl evvel görmus ve koylunun de insan değerlerinin hepsine ulaşmağa hakkı olduğunu haykırmış! "Köylü çocukları" diyor kılavuzum Canan Hanım, "600 yıl çamura gömulen hazlne." Ne kadar doğru. Arkama bakıyorum bir ara, galiba bir gariplik var. Arkamızda, bulutun iki ucunda, iki sıradısı öbek var. Üstteki san alttaki siyah. Ikisi de tanıdık, ikisinin de çehreleri bilinen çehreler. O iki öbek sanki diğer beyaz öbeklerin ilgi merkezi. Ne lâf edilse siyah öbekten, san öbekten birseyler söylenmeden geçilmiyor. O öbeklere dikkatle bakıyorum. San olanın altında o çok iyi tanıdığım hafif şehlâ bakıslı yuz, diğerinde ise gür kaşların, guzel gözlerin süslediği o badem bıyıklı çehre. Bu iki öbek neden farklı renklerde? Buluta iyi bakınca anlaşılıyor: San öbek, buluta ışığın sızdığı yer, güneşin penceresi. Öteki ise arkasına yandaki koyu korkutucu fırtına bulutlannı almış, ötekileri onlardan koruyor gibi. Bulutun içinde beyaz öbeklerin oluşturduğu o enfes, o ferahlatıa manzara, öbeklerin sürekli faaliyetiyle değişiyor, bir güzel görüntu diğerini kovalıyor. Bu göruntü resmigeçidi mutlu bir geçmişin filmi gibi: Bir yerde Arifiye, ötede Kızılçullu, su bulutçuğun ardında Hasanoğlan, ve durmadan diğerleri ...Her biri bir ozlemin anısını çağnştınyor: okuryazarlık, san'at, zenaat, tarım, bilim, insanca varolmak ve varoluşa en yüce katkıları yapmak. "Ne garip" diyorum kılavuzuma, "bu ne garip bir bulut!" Evet diye gülümsuyor Canan Hanım, "Bak seni nereye getirdim. Ama bunun aşağıdan kopuk olduğunu düsünme sakın. Bak san kume enerjiyi topluyor, beyazlar biriktiriyor. Babamın ne yaptığını görebiliyor musun?" Cayn ihtiyarî eğilerek siyah kümeye bakıyorum: "Evet, evet, yağmur yağdıracak, asağıyı besleyecek." "Tabiîl" diye tasdik ediyor Canan Hanım, "bir ömur boyu Yücel, Tonguç ve işte hepsi Atatürk'ten aldıklan enerjiyle o asağıyı sulamakla, beslemekle uğraştılar, hâlâ da uğraşıyorlar. Suladıklan yer ufak bile oisa, elbet bir gün buyuyecektir. Yasayanlan yazıp söyleyerek, ölüleri de yazdıklanyla o kutsal sulama isini asla bırakmıyoriar. Bu bulutta bugün hepsi bir aradalar, böyle günlerde buluşuyorlar, dirisi, ölüsü kalmıyor. Onun için bugün seni buraya getirdim." "Evet" diye kendi kendime mmldanıyorum "yedi kat göğün üstündeki Cennete!" 684/5