Katalog

Artçı sarsıntılann dansı 17 Ağustos Kocaeli depremini izleyen artçı sarsmtıların anlam ve önemi üzerine... Haluk Eyidoğan* w=7 4 buyukluğundekı 17 Ağustos 1999 Kocaelı (Golcuk) depremı, fizıksel yerbüımsel, sosyolojık, ekonomık ve psıkolojık boyutlan en çok tartışüan depremlerden bın olmuştur Bunun ana nedenlennden bın bu depremm çok buyuk kayıplara neden olması ve konum ıtıbanyle 20 mılyona yakın ınsanı çok yonlu etküemesıdır 17 Ağustos 1999 depremının uç ay sonrasında 7 2 buyukluğundekı 12 Kasım 1999 Duzce depremının olmasıyla Marmara bolgesınde gelecek depremle ügılı tartışmalar daha karmaşık bır boyut kazandı Marmara Denızı'ne doğudan gıren Kuzey Anadolu fay kuşagının denız ıçmdekı yerleşımlen, mekanızmalan, dallara aynlıp aynlmadığı ve Marmara denızı çukurlan üe olan mekanık ılışkılen, guncel tartışma ve araştırma konusu olma ozellıklerını surdurmektedır Taruşmalarda gelınen nokta, Marmara bolgesını gelecekte etküeyecek depremle doğrudan veya dolaylı olarak ü gılı bırçok konuda daha fazla araştırmaya ve hazırlığa ıhtıyacımız olduğudur Bu deprem Turkıyede depremle ügılı eksıklıklerırruzı butun gerçeklıklen üe bıze yansıtü 17 Ağustos 1999 ve 12 Kasım 1999 depremlen, plansız ve büımsel gerçeklerden uzak yerleşme ve yapüaşma surecınde bundan sonra karşüaşacağımız sorunlann boyutlannı bıze en somut gerçeklerle ışaret eden en son depremlerdır M alanında 10'un katlan değennde aruş üe karşüanır Ana deprem sırasında kınlmayan ve uzenndekı deprem enerjısını tam olarak salamayan kuçuk fay alanlan ana depremden sonra kınlmayı surdurmektedırler Işte bu kuçuk fay alanlannın kınlması üe ana depremden ufak, artçı sarsıntüar oluşmaktadır Faylann mekanızmasına, dennlığme, yer kabugu yapısının fizıksel ozellıklenne ve bolgede daha once oluşmuş fay hatlannın dagüımına bağlı olarak artçı sarsmtılann yer ıçmde dağılım ve geçen zaman ıçındekı sayı ve buyukluklerı değışebümektedır Bu bügüer daha sonra bolgede olabılecek ve ozellıkle Kuzey Anadolu Fayı gıbı dgüı fay zonu uzennde doguya veya baüya goç karakten gosteren faylar uzennde ortaya çıkabüecek bır buyuk depremm kımlığı ıçm ıp uçlan verebüır Bugune kadar yapüan araşurmalar ve elde edüen bulgular artçı sarsmülarm sayısının ana depremden sonra zamanla ustel olarak azaldığını ortaya koymuştur Ancak bazı durumlarda ustel azahm bıçımı bozulmakta ve artçı sarsmtüar azalma eğılımmdeyken buyuklukte ve sayıda anı ar tıslar gozlenebümektedır Bu davranış bıçımı karmaşüc bır ]eolojık yapı ve yer kabugu malzemesınden kaynaklanmaktadır Her buyuk deprem sonrası oldugu gıbı 17 Agustos 1999 ve 12 Kasım 1999 depremlen sonrasında da çok sayıda ve değışık buyukluklerde artçı sarsmtüar olmuştur ve bır sure daha sayı ve sıklıklan gıttıkçe azalan artçı sarsmtüar olmaya devam edecektır Ana depremden hemen sonra başlayan artçı sarsmtüar, ük gunler en fazla sayıda ve buyukluklerı ana dep remden bır kaç puan daha aşagıda buyukluklerle olurlar Bunlar hasan artıran ve depremzedelerm psıkolojık dırençlerını zayıflatan unsurlar olmaktadırlar Şekil lde, Marmara bolgesmdeb Şekll 1: Deprem önceslnde aktMtelerin dağılımı H1 ırt Şekll 2: Depremden sonrakt 24 saat Içlndekl artçı sarsmtriar deprem aktıvıtesınm 15 Temmuz 1999 ve Kocaeli (Golcuk) depremındeft hemen oncekı 16 Ağustos 1999 tarıhı arasmda olan deprem etkmlığmm (dış merkez epısannr) hantası verümısür Kırmızı daıreler depremlerm yerlenru, sıyah uçgenler BU Kandülı Rasathanesı nm deprem ıstasyonlannı, yeşü dortgenler ıse ITUIPG Strasbourg ıstasyorüanrun yerlenru gostermektedır Şekü 1 de gorulduğu gıbı bolgede Balıkesır çevresmdekı deprem aktıvıtesırun dışmda .onemlı ve dıkkat çekıa bır etkmlık yoktur Hatta gunluk deprem sayısı gun hıstogramlanna baküdığmda bolgede ana depremden 12 gun once başlayan bır 'sakm donem' dıkkatı çekmektedır Ana depremden once arka plan (background) deprem aktrvıtesmdekı sakuüık donemlen sık rastlanmasa büe lıterature geçmış bır davranış bıçımıdır Bu davranış bıçımınm fizıksel açıklaması kesm olarak yapüamamış olmakla bırlıkte ,konu uzennde araşurmalar surmektedır Ş*W1 2, 17 Ağustos 1999 ana şokunun hemen sonrası başlayan artçı sarsınü etkınkğmın ük 24 saat ıçmdekı dış merkez dağüımlannın hantasıdır Şeküdekı sıyah uçgenler TUBITAK MAM Yer Büımlen Enstıtusu'nun deprem ıstasyonlandır Goruleceğı gıbı artçı sarsmtüar doğuda Akyazı'nın kuzeynınde kuzeydogu yonunde bır kavıs yapmakta batıda ıse daha.yoğun bıçımde Prens adalan ve Armutlu yanmadası arasmda konumlanmaktadır Artçı sarsmtılann dağılımı Buyukada'nm guneybatısına kadar uzandığı ve buradakı faylann harekete geçtığını ışaret etmektedır Bu artçı sarsmtı dağüımı 17 Agustos 1999 depremınde oluşan ve harekete geçen faylanmalann konumlan hakkmda bügı vennektedır Hantada gorulen depremler yerlen duyarlı olarak saptananlardır 18 Ağustos tanhmdekı artçı sarsmtı dağüımı 17 Ağustos'takme benzemektedır 19 Agustos gunu artçı sarsmtüar azalmış, 20 Ağustos'ta ıse yıne batıda yoğun olmak uzere artçı sarsmtı etkınlığı artmısnr 21, 22 ve 23 Ağustos'ta artçı sarsmtüann Armutlu yanmadasının kuzey kenannda kumelendığı ve ügmç oruntuler yaratuğı gorulmektedır 21 Ağustos'ta aynı zamanda Balıkesır çevresmde ana depremden once oluşan etkınlığm yenıden artüğı gozlenmışür 24 Ağustos'ta artçı sarsmtüar tum fay alanı uzennde etkmleşırken 25 ve 26 Ağustos'ta duraylı bır etkınhk sergılemektedırler 27 ve 28 Agustos'ta artçı sarsmtı etkınlığı Izmıt korfezınm doğusunda ve bausmda az da Artçı sarsıntılar Deprem kınlgan yer kabugundakı kı rümaların (faylann) bır urunudur Kırümarun gerçekleştığı yer ıçmdekı alanı ne kadar buyukse oluşan depremm buyukluğu de o oranda artar Soz konusu oran logantmıktır Yanı bır bınm buyukluk arüşı, fay Şekll 1: 152» Ağustos arau titm artçı sanmtOar. 681/20