Katalog

Olasılık, oluşsallık ve bilim ergmuzde başlıktakı terıırüerin, ozellıkle bınncısının ve sonuncusunun bırlıkte ya da bırbınnden ayn olarak ele akndıgı yazılanm çıkmışür Bunlar, ılgılı kavranüann genel, felsefi/kuramsal bır duzeyde tartışüdıgı yayınlar olmuştur Bu yazıda ıse onlan dergıde son aylaıda tanık oldugumuz bırtakım ozel büım konulannm taruşüması sırasındakı yaklaşımlara ışık tutmak dmacıyld, aralanndakı üışküerı one çıkararak ve çok kısa bu bıçımde de olsa yenıden gundeme getırmek ıstiyorum Olasılık, zamanımızda yaşamımızın belkı tum yonlerınde gıderek yogunluk kaza nan bır kavram durumund gelmışür Onun degışık altkumelerınden soz edüse de, konunun buradakı bağlamımızda bunlann ortak noktası olarak behrtüebüecek ozu şudur Su reklı yınelenen gerçekler olan olgulann ve bır kez olup bıten olaylann gerçekleşmesın de bır kesınlık yoktur Bunun, şımdı ıçın oldugu olçude geçmış ve gelecek ıçın de geçer h olducjunu duşunuyonız çunku zamanla ılgılı bu temel sıralama bır butun oluşturmdktadır, bu yandan şundı geçrruş' oldukça 'gelecek de onun yerını aknaktadır Övgü ve eleştiri umhurıyet'in Büım Teknik ekmı eskıden ben ızlemekteyun (son yıllarda hternetten), dergınızın kahtesı gıtgıde artyor Ozellüde bınyüuı küometre taşlannı ve dıger yazüan derleyen ya da yazanlar ozenerek emek vererek, hazırlıyorlar yazüanru1 Çevırenler de çok başarüı Emegıgeçen herkesı kutlanm Boylelüde dergınızı okuyan ozellüde bırçok gencın, Büun Tekrak'ın üguıç yonlenru gormelen saglanarak belkı kendüennın herhangı bu dalda atüun yapmalanna onculuk etmış oluyorsunuz dıye duşunuyorum Bu nedenle derguıızı daha kalıtelı hale getırmekle ügüı gayreüerınızın surmesırudüıyorum D Deprem bilimcilerin kestirimleri Buna, dergımızde ve kuşkusuz genel olarak televızyon vb degışık ortamlarda sık sık gundeme geürüen deprem konusunda sarunm çok açık bıçımde tanüc olduk Ulkemızde deprem kuşagındakı/ kuşaklanndakı yerleşım yerlennın durumunu tartışan yerbıhmaler, jeofizücçüer, deprem büımcüer, bu olgunun ve ügüı olaylann gerçekleşmesı ko nusunda, gorunuşte olasılığa dayanan buiakım saptamalarda bulundular, kestrnmler yaptüar Burada, bu tur durumlarda hep oldugu gıbı, bırbıruıe bdglı ancak bırbınyle ortuşmeyen ıkı temel nokta soz konusuydu za manyer baglamındakı kestınmın gerçekleşme olasüıgı ve gerçekleşügınde bunun şıddeh Konuyla ügüı uzmanların tanüc oldugumuz tarüşmalanna bakarak dıyebüırız kı deprem konusunda buradakı tum dort noktayla, demek oluyor kı zaman, yer, gerçekleşme ve şıddetle ügüı olarak yapüan kestı rımlerın tutması' olasüıgı çok duşuktur ozellıkle onlann üası, uçu hele dordu bırhkte duşunuldugunde Konuyu tartışan büımcüerımız ıse belkı en başta olasüık kavramına dayanması gereken büımsel kuşkuculugu pek dıkkate almamakta ve genelde bu noktaldnn neredeyse hepsının bu arada oldugu kestırunlerde bulunup oldukça kesın savlar üen surmektedırler Hıç olmasuı dıyelım ama üerde onlardan bmnm kesonmıne en yakuı bır deprem olayının ortaya çüanasında büe gorunuştekı 'dogru saptama' konusunda belırtılmış olan kesınlık tutumu, o büuncmuı ' kestınmıne" gerçekte golge duşurebüır Çunku bır konuda bellı bır zamanda yapüan kesurunler arasında daha sonra gerçekleşen olasüıgın, mutlaka daha oncekı en dogru ya da yerınde kesünmı yansıttıguıı her zaman açık bır bıçunde soyleyemeyız, olgular/olaylar dunyasında sonradan araya gırebüecek ya da daha onceden dusunulemeyen bellı etmenler sonucu degışnrebüır Bunu ornegm üpta hastalüdann gıdısı konusunda, hava durumu tahmınlerınde, spor karşüaşmalannın sonuçlanyla ügüı olarak, sıyasal seçımlerde, kışüerın davranışlannda vb doğanın/yaşamın sayüması neredeyse olanaksız pek çok yonunde gozluyoruz Bu tur konularda bız ancak, ıstaüsuksel onermeler üen sıırmekten, olabüdıgı olçude gerekçelennı vererek hangı olasüıgın/olasılüdann daha yuksek oldugunu bekrtmekten oteye gıdemeyız Olasüık konusunda omegın Eınsteın, bır benzenm yaparak, "Tann zar atmaz' dıyor Boyle bu^ durumda geçrruşuı kaçınümaz şımdının üke olarak belırdıgı gıbı gelecegın ıse kesın oldugunu duşunmek zorundayız, ınanç sıstemlennde olduğu gıbı Gerçekte ıse durum oyle mıdır' Yaman Ors C MatbaaKâğıtKitap ve okuma alışkanlığı 6 11 sayınızda düe getırdıgınız, Osmanlıların okudugu düle kıtap basan matbaanuı tarıhçesı, bunun uzanüsuıdakı kâgıt endustrısı ve nıhaı urun kıtabın ulkemızdekı hıkâyesı fevkalâde onemlı bır konu, hatta daha onemlısını duşunemıyorum desem mubalaga olmaz Düegım, bu konunun daha kapsamlı şekılde uzmanlarca mcelenerek, bulundugumuz noktarun udelenmesı ve gelecege yonehk onen ve ongorumlerde bulunul masıdır Okuyan, farklı dünya görüşlerini, öğrenen düşüncelerini gençlik, hem kendi sentezini geliştirecek, hem de keskin cepheleşmeyi önleyecektir. Gelecek olanakudır ancak kesın degüdır bıçımmde dıle ge tuıleıı oluşsallık ükesı de bunlan bıze anlatmaktadır Geçmışte gerçekleşmış olanlar ıse,' mutiakd gerçekleşmesı gerekenler' degıl koşullara baglı olardk ortaya çıkrruş ya da belırlenrruş olgu ve olaylardır Her ıkı kavrarrun temel bılımler anlamında bilim etkınlıgıyle üışkısı ıse açık olmalıdır Bu etkınlıgın en temel ıkı ışlevınden ılkı olduğu soylenebılecek, olgular dünyasımn açıklanması, yukardakı kavram ya da ükelerden olasdıkla, onun otekı temel ışlevı olan olgu (ve olaylann) önceden kestirlmi ıse oluşsallık üe yakından baglantüıdır Depremi tartışan bilimciler bilimsel olasılık dayan kuşkularmı kavramına dırmıyorlar. tstatısüksel anlanmla ortaya konan olasılık dıkkate alınmazsa bılımın açıklamalan yıne boyle bu matemaüksel yolla belırtılen oluşsallık goz ardı edılırse onun kestmmlen beklenen açıkhkla gerçekleşemez Kesınlık beklennsıne dayanan dogma ve onyargının, devımsel, sureklı gehşen bır eüanlık olan büımden olabüdıgınce uzak tutulmasının en temel gerekçelen arasında bu ıkı ılkenın bulunduğu soylenebüır Büım ınsanlan etkmlıklenru gerçekleştınrken "ne yaptıklannı' genelde kavramsal açıdan ve eleştırel bır yorumla ırdelemedıklennden, genel ılkelenn de uzennde durmadıklanndan, yukardakı gıbı daha çok büım felsefesırun smırlan ıçınde gelıştınlen yaklaşım ve kavramlan dıkkate almayabüırler Bır bolumunun "sagduyusu", onlara bu bakımdan ıçınde bulunduklan, bulunmalan gereken sınırlan çızdırebılmektedır Bır başka bolumu ıse büım alanuıdakı başannın, onlann büun felsefesırun genel ya da ozel konulannı başarüı bu" bıçımde kavramalarının dayanagı olamayacagını gorememektedırler 680/16 Dergınızde gozume çarpan bu üa konuda onerüerım olacak 1. Arasrra kullanüan E=mc2 g D formullerde sayüaruı harfleruı Ü i yaruna degü sag ust koşesme yazüması bu: büım tekruk dergısınde beklenu: 2. Arasua derguuzuı bazı yazarlan ıcat yeruıe yalnışlıkla keşıf sozcugu kullanıyorlar Bu gençlerın yanuş ogrenmesme neden olabüu: büındıgı güoı keşıf=buluş Dogada mevcut olan herhangı bu şeyın ınsan tdrafindan ortaya çücanlmasıdır Amerüca'run hucrenın, atomun, elektronun keşfi gıbı Dığer yandan, dogada o halıyle bulunmayan ve sonradan uısanın turenp, yapügı Atom saatı, atom bombası, rrukroskop, matbaa ıçın ıcat ya da bulmayapma sozcuklen dogru olacaknr Hatta ben ıcat yenne ük kez yapunı deyımını onerınm Orneguı, matbaanuı ükkez yapunı Gutenberg taranndan olmuştur, denebüır Ilerde bu konularda da ozen gosterümesı ve başarüı yayuılannızın surmesı düeklenmle Atakan Yüksel Dr Fız Y Muh atakan@tonhne de Sayın Terzioğlu matbaanın azınlıklarca tbrahim Müteferrika'dan once Istanbul'a getırüdığını ortaya koyuyor Başka bır açıdan belkı de gerı kalmışlıgımızın tarıhı yonunden bakmca halkuı okuyabüecegı kıtaplann onun dılınde uretıldıgı tanhlerı ele almak gerekrr Ornegm matbaacılıkta 1797'ye kadar sadece 24 kıtap, Istanbul ve Kahıre'de Tanzımat oncesı de toplam 436 kıtap basüabüdıgı beürulıyor Baü'dakı eşdegerlenne benzer ük matbaarun da 1881'de Ebuziyya Tevfik taranndan çalıştınlmaya başlandıgı ıfade edüıyor Kâgıtçıkkta da 1744'te Yalova'da çabuk bıten bır başlangıç, ardından Beykoz'da 1804'te başlayıp 1832'de kapanan, daha sonra Izmır'de, tekrar Beykoz'da kısa surelı faalıyette kalan kâgıt urenmı soz konusu olmuş Cumhunyetımızın kazandırdıgı çeşıtlı üklerden belkı de en onemlısı 1936'da Izmıt'te ku