Katalog

butçesıne 2 1 mılyar ayııdı Bügıye yapüan malı destegın ışe yarayabüecegını yurruncı yuzyılın onde gelen gelıştırme enstıtusu Rockefelleı Vakfı kanıtladı Rockefelleı 'uı yaptıgı paıasal yardımlar Guney Amerıkadd bdğıısak kuıtlannın yol açtıgı hastdhklaıın yok edılmesını Sarı Humma aşısının bulunmasını pemsılırun gehştırümesını dunyanın dort bır yanmda halk sağlığı okullarının açümasını dunyanın her bır yanında üp fakultelerınm kurulmasıru buyuk araştırma merkezlerının desteklenmesını Brezılya'da sıtmanın denetım altına alınmasmı Asya'da yeşıl devrımın yaşanmasını saglayan araştırma merkezlerının desteklen mesını ve daha pek çok şeyı sağladı Bu başaniann bır tanesı büe kamu harcamalanndan karşüanmadı Rockefeller Vakü esas olarak uruversıtelerle ve hukumetierle çahştı Teknolojının gelıştırümesı ıçın uygulanacak yenı stratejı, hem yoksul hem de zengın ulkelerın akademı hukumet ve endustrüerının ışbırlıgı esas alınarak hazırlanmakdır Atılacak ılk adım yuksek t knolojı ureten uluslararası şırketierın gelışmekte olan ulkelerle teknolojık ışbırlığını artırmalan sozunu vermesıdır Buyuk üaç şırketlerı yoksul ulkelere tıbbı yardım ıçın yuz mılyonlarca dolar ve baskı altında kaldıklan ıçın ATDS onleyıcı üaçları duşuk ucretlerle saglama sozunu venyorlar Bırıncı dunya unıversıtelerı ıle bılım kuruluşlan da yardım etmelı etmek zorunda Bırçok Amerıkan ve Avrupa uruversıtesı denız aşırı ulkelerde kampusler kurdu Aynca uzun donemlı ogrencı degışım programlan uyguluyor Ancak bunlann hepsı de uzun donemlı ortak araştırma çalışmaları surdurmekten çok lısans egıtımıne yonelık Amerıkan unıversıtelerı vaMardan VP bagışlardan 25 mılyar dolar alıyor Oysa bu paranın bır kısmını gelışmekte olan ulkelerdekı ortak enstıtulerle araştırma ve ogretım üışküeı ını guçlendırmek ıçın kullanmalılar Yalnızca hayırseverlerden gelen parasal destek yeterlı degü Kamu harcamdldiınddn da pay aynlması gereklı Gcçtığımız yıl Michael Kremer ıle ben dunya çapında sıtma tuberkuloz ATDS araştnmalannı denetlemenın bır yontemı olarak kamu sektorunun temınatlannı kullanmayı Artık zenginleşmiş ülkeler, yoksul ulkelerde teknolojinin gelişmesi için ciddi işbirliklerine gitmeli... teklıf erük Başkan Clinton başanlı aşı uretıcüen ıçın vergı almması teklıfını benımsedı Kamu yaünmlan yoksul ulkelerdekı sorunları çozmeye yonelık araştırma gelıştırme çalışmalannı ünanse ederken zengın ulkelerın yoksul ulkelerın yayarına yenı teknolojüerı satın alma konusundakı taahutlermı de teşvık etmelıdır Hukumetler arası üışküer duzeyınde ıse, uluslararası toplum, yoksul ulkelerdekı teknolojık ve büımsel kapasıteyı gelıştırmek adına kesın bır soz vermek zorundadır Zengın ulkeler buna bagh olarak mulkıyet haklanna bır kısıtlama getırmelıdır Zengın ulkelerde ınsan ve bıtküerın genetık dızılerının ya da temel bügısayar programlannın ya da uzun suredır bıtkısel üaçlarda kullanılan kımyasal bıleşenlerın tekyanlı olarak patent haklan saklı tutuluyor Bu tur yaklaşımlar kuresel eşıtsızhklerı daha da artıracaknr Yenı teknolojık gelışmeler ıçın yapılacak teşvıklerle yoksul ulkelerın çıkarlan arasında daha ıyı bır denge kurulmalıdır ya Ulkelerı'ne dogrudan muddhale modelınden vazgeç mekdır Dunyadakı teknolojı hastalık ve çevre sorunlarını çozme yonunde çaba harcamalıdır Dunya Bankası nın ulkelere parasal yardım yaprnaktan çok ulkelerın kalkınması ıçın gereklı bügıyı yardtmdjı ve yayması gereklıdır Dunya Sağhk Orgutu gıbı B M daırelerı yenıden tasarlanmalı ve genışletümelıdır IMF nın kalkınmayla ugraşmaktan vazgeçerek kuresel fınans pazarlarını ızleme ışıne gerı donmelıdır Daha fazla kaynak gerekecek Her şeyden once ABD nın tutumunun değışmesı gerekıyor Teknolojı lıderı ve dunyanın bırçok bolgesı ıçın umut ışığı olan ABD dış ulkelere en vasat yardımı yapan ulke durumundadır Yoksul ulkelere yardım etmek ıçın butçesınden her Amerıkalı başına yılda yalnızca 5 dolar harcıyor Bundan sonra gelecek yonetımler olası en ucuz yoldan yenı yardım yontemlerı bulmak zorundadır Yoksul ulkelere, bır yandan teknolojık gelışmeler halk saglıgı ve başka gereksınımler ıçın az mıktarda para verırken ote yandan ulkenın nasıl ıyı yonetüecegıne ıhşkın ders vermek ucuz bır yontemdır ama bu ışe yaramıyor Ideolojık kavgalar sona erdı Zengın ulkelerın gonenç duzeylerı şımdıye dek gorulmemış kadar yuksek hale geldı dolayısıyla artık kendı acü gereksınımlenrun otesınde ışlerle ugraşabüırler Ote yandan yoksul ulkelerdekı krız ıse akut bır hale geldı Halıhazırdakı kureselleşme stratejısının yetersız oldugu apaçık ortada Bu stratejı mutlaka değışmeh Kısaltılmış Metın Turgut Curer Kaynak Economıst, 24 Hazıran 2000 En azından bir başlangıç BrettonVVbodsenstırulen eskıtarzdakı Uçuncu Dun (1) Ulusldrası Kallanma Merkezının yonetıcısı Hdivard Unıver sıtesı nde Uluslararası Tıcarel profesoru Gelışmekte olan bırçok ulkeye ve Dogu Avrupa ulkelenne daruşmanhk yapıyor Kıbrıs'ta Ay taşı K ıbns'ta Dogu Akdenız Unıversıtesınde (DAU) duzenlenen duzenlenen Inşaat Muhendıslıgınde Ge lışmeler 4 Uluslararası kongresınde, uzay ınşaat muhendıslıgı konusunun ele alınması uzerıne ılk uzay ınşaatlarının yapılacagı yer olan Ay'm zemınıru temsd etmek uzere bır parça ay taşı kongreye getrrüdı ve zıyaretçüere sunuldu Amerıkan Uzay ve Havacdık Ulusal Idaresı (NASA) ya bır e posta mesajıyla bu talep belırtüdı Gelen ya nıt çok olumluydu Tabıı la NASA nın da bır takım koşulla n vardı Taşın getınlıp goturulmesı Kuzey Kıbns'ta korun ması sergılenmesı hakkmda Guvenbgın nasıl saglanaca gı konusunda bır lapoı hazırlandı Bu rapora sergılemenın devamlı olarak Internet'ten verüecegı belırtüdı Sonuçta altı ay kadaı suren bır karşüıklı onaylaşmadan sonra NASA'ya aıt Johnson Uzay Merkezıne (Houston Texas) gıdılerek taş alındı Intemette yapılacak kısa bır ınceleme ay taşlarının NASA'dan alınıp sergüeme yerıne gotmulmesı nın hep bır takım hıkâyelerı oldugunu gosterıyor Mesela Temmuz 2000de Colorado Unıversıtesınde yapüan bır sergı ıçın yazışmalar tam ıkı yü surmuş bu arada bır de 9500 dolarlüc bağış yapüması gerekmış Eylul 1997'de Washıngton'da Smıthsonıan Doga Tarıhı Muzesınde yapılacak bır sergüeme ıçın 'dort kışı tum çekıcüüderını dıplomatlüdannı ve beden guçlerını" kulla narak orneklerı hava alanlarından ve uçaklaıdan geçırebümışler Bu hıkâyelerde bır de alanlarda guvenlüc kontrollanndan geçerken olanlar hakkında anlatüanlar var Bunlara burada şunu ekleyecegım Houston'da uçağa gıtmek uzere servıs beklerken yanımdakı metal üa bagajın ustunde 'Amerücan Hukumeünın Malıdır' ıbaresını goren ıyı gıyımlı bırısı yanıma yaklaşn, başka tarafa bakarak, kısık bır sesle "Hukumet ıçın çalışıyorsunuz degü mf" dedı Ben de aynı ajan ıfadesıyle ve başka tarafa bakarak "Evet" dedım, ve hemen bırbınmızden uzaklaştk Sergdenen ay taşı Apollo 15 sefenyle dunyamıza ge tırılen yaklaşık 9 6 kg'lık bır taştan kopanlmış olan 15555 462 numaralı parçadır Bozulma olanagını ortadan kaldırmak ıçın cam bır pıramıt ıçıne gomulu durumdadır Bu taş Apollo 15 seferınde Apenın daglannın kuzey batı ucunda Hadley lav yatagının kenanndan uçuncu araç dışı gezı sırasında alınmıştır Kıbrıslı çocuklar Ay taşının sergüenmesı kongre tarıhıne kadar DAU kufuphanesınde sonra da kongrenın yapüdıgı yerde olacak Ay taşı sergısı tabıı şımdı ıçmde bıraz merak olan herkesın koşup geldıgı bır yer durumunda Ama en buyuk ügı beklendığı gıbı her dereceden okullardan ve gozlerı parü parü parlayan çocuklanmızdan gelmekt? Ne zaman bır okuldan bır grup gelse hemen sergıleme yerıne koşuyorum Once onlara ıçlerınde astronot olmak ısteyen olup olmadığını soruyorum Ozellüde ük okul ogrencüen hep bır agızdan olmak ıstedüderını soyluyorlar O zaman onlara 15 dakıka kadar bu taşın ayın Apollo seferlerının hıkâyesıru anlatıyorum Ay taşının alındıgı yerı Ay harıtası uzerınde ışaret edıyorum astronotlann taşlan alırken ne aletler kullandıklarını gosterıyorum onumuzdekı yuzyüda olacaklar hakkındakı beklentüerı üetıyorum Çocuklar bır yandan taşı ıncelerken bır yandan da posterlerdeh resımler hakkında bınlerce yorumda bulunuyorlar Sonra en heyecanlı dakıkalar gehyor Onlara sorulan varsa sormalaıını soyluyoıum Işte o zaman çocuklar saygıyla heyecanla parmaklannı kaldırıyorlar akla geldüc gelmedık onlarca soru uretıyorlar Hepsme yetış meye çalışryorum ıçlerınde dogan bılım ve teknolojı aşkını derınleştırmeye çalışıyorum Bızım zamanımızda dıyorum kendıme boyle sergüer degüdı benım ıçımdekı roket atma aşkını korukleyen 1957'de Sputrukle başlayan yarıştı bu çocukların da dunyada koşe donmeden başka amaçlar oldugunu anlamalan ıçın belkı bu sergı yararlı olur Gordugum kadarıyla hepsı etküenıyorlar ıçlerınde kımbüır ne arzular doguyor9 Kımbüır hangı astronoüa ozdeşleştırıyorlar kendüerını ya da en hızlı fuzeyı yapan büım ın sanıyla ya da kontrol odasından Burası Merkez" dıyen hşıyle Emınım kı şu sıralarda, Küorıs'ta bazı çocuklar gecelerı aya bakıyorlar, sergıde ogrendüderı noktaya bahp, ışte gordugum taş oradan alınmıştı dıyorlar, arkadaşlarına bıraz ustten bakıp, büımsel hayaller kuruyorlar , • Y Cengız Toklu Doğu Akdenız Unıversıtesı 711/14