Katalog

ÇHUeşen'kpkltr ÇUtkfmt sörtÖ yatnMm M jflfıJpr. * Yabani eşeklerin yaşam savaşı Kuzey Afrika ve Orta Asya steplerinde hâlâ yaşamlarmı sürdürmekte olan yabani eşekler neredeyse unutulmuşlardı. Yabani eşekler de tıpkı zebralar gibi doğada özgürce yaşayan tek at türü... kaç ornek hayatta kalabılmış Mogolıstan steplennde en son altmışlı yıllarda yaşayan "Prewalski" an artık yalruzca hayvanat bahçesınde ızlenebümekte Amerıkan "Mustang" atları ıse, yarış atlarının yabanıleştırılmış orneklerı Dogada yaşamldrını surdurmeyı başaranlar arasında uç zebra turu ve zoologlar tarafmdan artık çok en der buiunan bu hdyvanlar ıkı araştırmacı tarafindan tam on ıkı yü boyunca ıncelenmış Oertrud ve Hehnut Denzan çıftı ızlenımlerını kısa sure once bır kıtapta topladüar (*) Yabani eşeklerin yaşam alanları, bır zdmanlar Atlantık'ten Amur'a (dogu Sıbıryada akarsu) ve Ural'dan Afrıka'ya kadar uzanmaktaydı Avrupada yaşayan turlerı bundan 7000 yü one tukendıkten sonra, suruler ancak bırkaç yuzyıl onre Afrika ve Asya'da tekrdr ortaya çıktüar Bu hayvan lar ancak uygarlıktan uzak bolge lerde soylannı devam ettırebılı yorlar Afrika'dakı yabani eşek turu dunyanın en sıcak çollerınden Danakıl de (kuzeydogu Etıyopya) Kiang turu Tıbet m dondurucu yuksek tepelerınde gorulur Asya yaban eşegının olt turlerı olarak Türkiye'de efeklerin yafam kofullan çok zor. Tanmdan, tafimacılığa kadar her bıluıen Kulan, Khur, Onager ve tiirtü ifi az bir beslenme karfilığında sesilzce yapıyor. 648/20 unya tarıhınde hıçbır hayvan tunı, at kadar onemlı bır ız bırakmarruştır Asırlar boyunca ınsanlara bırçok alanda hızmet eden atlar, ne var kı, yabanıl hayatla çok fazla mucadele edemedıler Bundan 50 mılyon yıl once kuzey yanmkuredekı ormanlarda yaşayan ulkı buyuklugundekı Eohippus turunden sonra, neredeyse tıım at turlerı yavaş yavaş tukenmeye başladı Son buzul devrının sonlarına dogru Amerıka kıtasında atlar tamamen yok olmuştu Buqun at benzerı hayvan turlerınden sadece bır D Dschiggetai turlerı ıse, Hındıstan, Iran ve Orta Asya'nın steplerinde süaşıp kaldüar Denzaus çıftı ılk olarak Asya'dakı yabani eşeklerin davranış bıçımlerını ınceledıler Guçlu aygırlar bellı bır bolgeyı ele geçırmeye çalışırken, aynı zamanda çok sayıda dışıyı de, bolgeye çekmeye çahşırlar Çıftleşme za manı onlar ıçın oldukça zorlu geçer Hâkunıyenne aldıklan dışılerı komşu hayvanlar tarafından ayartümasını engellerken bır yandan da kendı eşlerıne sahıp çıkmak ıçın çaba sarf ederler Ozellıkle Kıang turu oldukça hırçındır Kavga sırasında rabbının kulaklannı ve kuyrugunu koparana kadar ısırır Eşek aygır çıftleşme sırasında da zorluklar yaşar Çıuıku dışı kolay kolay çıfüeşmeye razı olmaz Buyuk ugraşlardan sonra gerçekleşen çıftleşme yalnızca 24 sanıye surer Kıang eşeklerı Tıbet'te hıçbır zaman ınsanlar tarafmdan avlanmadıklan ıçın, dogada guçlu suruler kurabılmışlerdır Suruler ılk olarak Çınlıler tarafından dagıül maya başlanmıştır Evcıl eşeklerin ata babası olan Afrika eşegının soyu tukenmek uzere Asya ve kuzey Afrıka'da yaşayan yabani Asya eşeklerının en buyuk rakıplerı buyukbaş hayvanlar Gobı çolundekı evcıl develer ve sıgırlar su kaynaklanna gıden yollan kapatarak, eşeklerin bu bolgelere gırmelerını engellıyorlar Denzau çıftı ızlenımlerı sırasında, eşek etının gıda ve ılaç olarak tukeüldıgıne şahıt olmuşlar Ozellıkle Turkmenıstanda çok sayıda parçalanmış eşek leşı ıle karşüaşan çıft, yabani eşeklerin korurna altma alıııması gerektığını vurguluyor (nod) (*) Gertrud und Helmut Denzau "VVıldeseF (Yabani eşek) Jan Thorbecke yayınlan Stuttgart, 224 sayfa, 79 DM