Katalog

Üniversitede bir eleştirel düşünme yöntemi Evrende, Dünya dışmda yaşayan zeki yaratıklar var mı? Zihinsel güç yardımıyla çatal ya da kaşık gibi madeni araçları bükebilir miyiz? Piramitleri kimler yaptı? Telepati gerçekten var mı? Y ukandah sorulann sayısını arttırmak mumkun Kuşkusuz onemlı hatta çok onemlı sorular bunlar Fakat bu sorulara verdıgımız cevaplar ya yetersız ya da yanlış olacak kadar yeterlı Yetersız çunku gerçek te neler olup bıttıgını bılmıyoruz Fazla yeterlı çunku alteı natıf dıger açıklamalara bakmak ıstemıyoı uz bıle duy gusal olarak hoşumuza gıden ınanmak ıstedıgımız ne ıse onun peşınde koşuyoruz Öğrenci Merkezli Eğitim Genel olarak uruversıte egıtımıyle bagdaştırümış Büım Egıtımı çogu zaman tarıhsel bılgılerden otoye geçmez Aristotle, Plato, Freud vb bılımcılerın ku ramları bakış açıları denencelerı ve duşuncelerı çok ıyı bır şekılde ogretılır ama "Düşünme Egitimi" ya da "Düşünme Egzersizi" gıbı bır uygulamaya pek rast lanmaz Genel oğretı daha çok egıtıcı ya da egıtıcüer tara fından dogru olarak ongorulen duşunme sıstemının og rencüere benımsotümesıdır Ornegın genel psıkolojı egı tımınde egıtmen psıkanalıst bır yaklaşıma sahıp ıse bunu derse taşımaması hemen hemen ımkansızdır ve de dogal bır sureçtır Dogal olarak daha çok bügı ve deneyım sahı bı oldugu psıkanalıst yaklaşım konusunda kendını daha rahat hıssedecek ve eleşhrılere çok kolay yanıt verebıle cektır Yaklaşımların aktanlması soz konusu olduğunda zaten olnıası gereken bır sureçtır bu Peki öğıencinin rolü nedir? KJasık egıtım sıste mınde ogrencı katüımı olmayan bır alıcıdır Egıtmenın ak tardıgı bılgı mutlak dogrudur tartışmaya açık degıldır Aktanlan bılgıler kesındır VP degışmez Bügılerın sunumunda akıl yurutmeye gerek yoktur ezberlenmeye hazır bır şekılde ıletılırler Egıtmen bır otorıtedır alanında soz sahıbıdır ve bır ogrencının onun bılgısıne yenı bır şey kat ması mumkun degıldır O zaten herşeyı büıyordur Onenlen modern egıtım sıstemlennın çogunda og rencı aktıf bır rol ustlenır Ezber yerıne sorgulayarak og renme on plandadır Egıtımcının gorevı bügılerı tek tek ıletmek yerıne egıtımı yonlendırmek ve bılgmın saglan ması konusundd yol yosternıektır Bu sayede lıteratuıde sıkça belırtılen ıkı olumsuz ozellıgın yenümesı ongorulur (1) genel okrak bılırn ve bılımsel çalışmadan duyulan memnunıyetsızlık ve (2) egıtmen ogrencı arasındakı üış kının nıtelık ve nıcelık açısından yetersız olması (New man 1998) Ogrencı merkezli egıtımın yararlannı burada tartış mamıza gerek yok fakat zor gerçekleştırılebılen bır ozel lıgını de belırtmeden geçmemek lazım hocası derskıtabı laboratuvar materyalı vb araçlanntu mu sadece yardımcıdır Kulaga hoş gelen bu yaklaşım pratıkte çok kolay ça lışmıyor Bunun belkı de en buyuk nedenı ogrencı mer kezh egıtım derıemelennın halâ uruversıte egıtımıyle ve unıversıtelerde de sadece belırlı derslerle kısıtlı kalması Dığer bır deyışle klasık egıtım sıstemıyle sındırılmış og rencüere daha degışık bır model sunuldugunda genel lıkle bu modelın çalışması konusunda guvensız ve umut suz oluyorlar Klasık ogrencı tepkılerını bu tur bır egıtım modelın de de gormenız çok olası belkı daha da fazla Neden bu nu ogrenmek zorundayım'" "Bunlar gunluk hayatta ışıme yaracak mı?" ya da Sınavda bunlardan da sorumlu mu saldırmaz ya da kanıtı olmadan bu bulgiüarı yerme ıddı asında degüdır Fakat bu sıstem 3 X 3 = 9 kuralının bır degışmez olmadıgını sadece 10 ve ustu sıstemlerde ge çerlı oldugunu büır Bu ışlemm sonucu 2 lık 4 luk ve 8 lık sıstemlerde bırbırınden çok farklıdır Matematıkten farkh alanlar ve ozellıkle de sosyal bı lımler soz konusu olduğunda eleştirel duşunme belkı da ha da onem kazanıyoı Çunku sosyal büımler sebep so nuç üışkılerını bulmak ıçın daha çok ugraşmak zorunda olan büımlerdır Degışkerüerın bırbırlerıyle olan üışkısı bazen o kadar karmaşık olur kı üa degışken drasmdakı bır üışkıyı kaybermek ışten büe degıldır Belırsızlık duru munda verüen kdrarldrın da daha çok sorguldnmaya ıhtı yaç duydugunu soylemek sanırım çok abaı tüı olmaz Eleştırel duşunmenın asü onemı ozellıkle sosyal bı lımlerde varolması gereken sorgulama yetenegını ogren cüere anlatabümektır Bu tur bır yetenek sadece ders ba zında gozonune alınmamalı bır yaşam ogretısı olarak da gorulmelıdır Eleştirel duşunme doguştan gelen bır ozel lık degü ogretüebüır anlatüabılır ve rahatça uygulanabılır bır sıstem Carl Sagan (1995/1998) Hüseyin Batuhan (1993) ve Cemal Yıldınm (1988) gıbı büımcüerın yü larca yakındıgı sahte büım saldırüannın onune bu şeküde bır analıtık / eleştirel duşunme sıs * temının ogretümesı üe karşı koyabılırız Eleştirel düşünmeye evet, ama nasıl? * Duşunme ya da ozel olarak eleştirel duşunme ogretüebüır mı' Yıllardır klasık sorgulamadan "" uzak duşunme sıstemını ogretmeyı başarabü dıgımızegore busoıununyanıtı Evet1 1. Genel Yaklaşım Öğretisi: Eleştirel du şunme egzersızlerı tek bır derse ya da konuya baglı olmamalıdır Genel büım egıtımının eleştirel duşunme tabanında verümesı gerekır Pratık olarak zor olsa da bu tur bır sıstem tek bır eleştirel duşunre egıtımının sagladıgı yarardan daha fazlasını saglayacaktır kuşkusuz Matematık fızık kımya bıyolojı psıkolojı sosyolojı ekonomı ve daha pek çok ders eleştirel duşunce uygulamalarının yapüması ıçın uygun platform saglar Problem bu uygulamada go t ^ rev alacak egıtmen ve ogrencüerın yeterlı kat kısının olup olmamasıdır 2. Eleştirel Duşunme Dersi: Yukarda anlatüan genel yaklaşım ogretısının uygulamadakı zorlukları çok açık Ozellıkle unıversıteye gelen ogrencüerın lıse egıtı mın genel olatak klasık yontemlor benımsemış olmalan (ozel okıü olsalar büe) ve egıtımcüerm de genel olarak bu tur bır uygulamaya uzakta durmaları genel bır yakla şım ogretısının gerçekleşme olasüıgını duşuruyor Bu yuzden ıkıncı bır alternatıf olarak eleştirel / yaratıcı du şunme dersının ogrencüerle bırlıkte yurutulmesı faydalı olabüır Ideal olarak bu tur ders ya da derslenn ükogre ümden ıtıbaren egıtım programında yer alması gerekır ama bız şımdüık konumuz geregı uruversıte egıtımı uze rınde duralım Eleştirel duşunme konusundd verüebüe cek herhangı bır dersın ıçerıgınde neler olması konusunda tam bır fıkır bırlıgı saglamak çok kolay degıl ama yı ne de aşagıdakı konular bu tur bır dersın kapsamı ıçerı sınde olabüır dıye duşunuyorum yuz?' şeklındeka tepkıler kolay kolay bıteceğe benzemı yor Eleştirel düşünme Klasık egıtım sıstemınde yerı olmayan ogrencı merkezli egıtım sıstemının ıse dogasrnda olan fakat nasıl ortaya çıkarüacagı belırsız bır konu eleştirel duşunme Eleştirel duşunme sanılanın aksıne olgularrn ya da bul guların sureklı eleştırılmesı ya da sureklı yanlışlamalar bulmak anlamınd gelmıyor Eleştirel duşunmeden kasıt okunan bulunan ya da soylenen bügılerın hakkında mut lak bır sonuca varmak yerıne alternatıf açüdamalar olabı lecegını de goz onunde bulundurmak Matematik büımı ogrencüer açısından genel ola rak eleştirel duşunmeye olanak vermeyen bır büım dalı olarak gorulur Matematıgın kuraJları katı ve degışmezdır (?) Eleştirel duşunme sıstemı matematıgın kurallarına Yararları nedir? Ogrencı merkezli egıtım adından da anlaşılabılece gı gıbı ogrencıye buyuk ınsıyatıf bırakır Yanı en kısa ta nımıyld ogrencı kendı egıtımınden sorumluduı Dersın 632/4