Katalog

Yaşlanmanın öyküsü: Yaşla Yaşlanmak herkesin yüzleşmek zorunda kaldığı, doğanın şimdilik değişmez bir kanunu. Bilim adamlan, yaşlanma ile birlikte oluşan değişiklikleri açıklamaya ve saati geri çevirmeye çalışıyorlar. eden ölmek zorundayız? Vücudumuz sürekli kendısini onararak yeruler. Bir bebegin bagışıklık sıstemı, kondisyonu ve dolaşım sistemi ilk on yüda gelişir. Ancak, ergenlige girdiginde düşüş başlar ve yavaş yavaş kaçınılmaz sona yaklaşüır. Geçmişte sayısız büyücü 'Yaşam Dcsiri"ni bulmaya çalıştı, ancak hiçbırı tarifıni gelecek nesülere ulaştırabilecek kadar bile hayatta kalamadı. Vucudumuzda potansiyel ölümsüzlüğe sahip tek hucre dizısı seks hücreleri yumurta ve spermdir. Bu hücreler ve taşıdıkları DNA, 4 milyar yıllık bır tarihin izlerine ışık tutuyor. Vücudumuzdakı dıger hücreler, somatik hücreler bu ölümsüz DNA'run tek kullarumlık köleleri gibiler. Son yıllarda, büım bu hücreleri ölümsüzleştirmenin yollannı anyor, ancak ödenmesi gereken bedel çok büyük. 1951'de Baltımore'da ölen genç bir kadınm, Henrietta Lacks'm hücreleri hücre kültüründe hâlâ yaşaülıyor. Kanser olan bu kadının kanserli hücreleri alınrruş ve hücre kültüründe yaşamalan için gerekü şartlar saglanmıştı. Lacks'ın ölumünun uzerınden uzurı sure geçmiş olmasına ragmen bu hücreler hâlâ çok güçlü ve yaşamaya devam ediyorlar. Seks hücreleri ve kanserli hüorelerin N ölumsuzlugune bakınca belki de yaşlanma kaçınılmaz degüdır. Yıllık ölüm verileri, endüstriyel dunyamızda gelışen saglık şartlanyla birlikte ölüm yaşının gıttıkçe arttıgıru göstenyor. Bu yuzyılda ortalama yaşam erkeklerde 49'dan 74 yıla, kadınlarda ise 52'den 79 yıla çıktı. Jeanne Louise Calment 1997 yüında öldügünde 122 yaşına kadar yaşıyabümış tek insandı. Fakat, ortalama yaşam süresi yaşlanma oranının iyi bir göstergesi degil, çunkü bebek ölürnlerinde araba kazalanna kadar pekçok ölüm sebebini birleştirerek bır kefeye kcyuyor. Alternatif bir olçum teknigi ise olum oranı çifl kat süresi (MRDT). Bu ölçüm şeklı kaza sonucu ölümleri goz önüne almıyor ve sadece yaşlanma sonucu olum oranını ölçuyor. Yaşlanma nasıl oluyor? Pekala olçmeye çalıştıgımız yaşam süresi ve yaşlanma nedır' Yaşlanmak, vücudumuza tam olarak ne yapıyor? Vücudumuzun en dış tabakasından başlayacak olursak, derimizin dış katmanındakı epidermis hücreler alt katmandan gelen yenıleriyle telafı edilemeyecek kadar hızlı olür. Bu, derinin incelmesine ve kınşıkların oluşmasına sebep olur. Dahası, yerıı oluşan hücrelerde organızasyon eksık lıgi de görülür. Hemen altındaki katmanda dermisguç ve dayanıklılık kolajerı lıflerı le saglanır. Ancak, yaş ilerledikçe, bu lifler arasındaki baglantılar gıderek daha az esnek hale gelir. Ter bezleri daha az aktif olurlar ve denyi kurumaya daha meyüli yaparlar. Dermisin altındaki yag tabakasındaki hipodermis yag hücrelerinin sayısı azalmaya başlar ve sadece belli bölgelerde depolanmaya başlarlar. Bu, ornegın, gözaltı torbalarına, şiş yanak ve elmacık bölgelerıne sebep olur. Deri, yüzeyindeki kılcal damarların azalması sonucu giderek solgunlaşır. Pigment hücrelerinin büyümesi ve bır arada toplanması sonucu yaşlılık lekeleri belırır. Sürekli çalışan ve kemik oluşumunu saglayan hücreler osteoblast kemıklen yok eden hücrelerden osteoclast daha hızlıdır ve her 7 günde bir kemiklerimiz yenilenir. Biz yaşlandıkça, kemik oluşumu ve hasarı arasındaki denge bozulur. Kemik kaybı özellikle menopoz sonrası kadınlarda daha da dramatik bir hal alıyor. Yaşlanmayla birlikte kemıklerin güçsuzleşmesi, vücutta mınerallerm azalmasının bir sonucudur. 20 yaşından ıtibaren eklemlerin esnekligı azalmaya başlar ve yaşlüıkta eklemdeki kıbrdagın hasarlanmasıyla birlikte hareketlılık de azalır. Yaflandıkça, derimlz organlıasyonunu yl lar ve beyazlafir Kullan ya da kaybet: Güç kaybı Sürekli egzersiz, yaşlı insanların vucut şekülerinı ve kas gucunu korumalannı saglıyor. Oyle gorunuyor ki, "kullan ya da kaybet" kuralı geçerlı. Ancak, ne kadar egzersiz yaparsak yapalım gucumuzde kaçınılmaz bır düşuş olur. Bunun sebebi, kas ve sinir hucrelerine kan tedarikinin azalmasıdır. Hucrelerın enerji deposu olan mıtokondrıler de verimini kaybeder. Kalbin tum vucuda kan pompalama yetisi damar duvarlannın kalınlaşması sonucu azalır. Aynı zamanda, damarların çevresindeki yumuşak kaslar kalsiyum ve kolajen birikımi sonucu kalınlaşır ve kalpten gelen basınç dalgalarıru damartn ıletebilmesini engeller. Zekâ 1825 yaşlarında zirveye ulaşır ve ardından yavaş yavaş duşüşe geçer. Hem kısa vadeli hem de uzun vadeli hafıza gucunü yıtırmeye başlar. Araştırmalar, uzun vadeli hafızanın kötüleşmesinin depolanmadakı (storage) bır problem degil, hatırlamadaki (retrieval) bır problemden kaynaklandıgını gosteriyor. Yaşlandıkça, beynimiz de küçülmeye (2090 yaşları arasında agırlıgının % 510'unu kaybeder) başlar. 2O'lı yaşlarda sa hıp oldugumuz beyin hücrelerinin onda 1 rini 65'imize geldıgımızde kaybetmiş o ruz. Ancak, herşey istatıstiklerin gösterd kadar kötü olmayabilir. Çok sayıda nor (sinir hücresi) kaybetsek de sınapslarır sinir hücreleri arasındaki kimyasal bagla tı yogunlugu artar. Yaşlı insanlar, bagışıklık sıstemıı zayıflaması sonucu çeşıtlı enfeksiyonlara ı son derece açıktır. Vücutta yeni üretilen hucrelerinde de vucuda gıren yabar molekullerı (antijen) tanıyan hücreler az; ma gorulur. Moleküler düzeyde değişiklikler Tum bunlar yaşlandıkça dışanya se giledıgımiz belirtiler. Pekala moleküler s< viyede ne tip degışıklıkler oluyor? Bu noktada bir paradoks var, çuri yaşam için gerekli olan en onemli iki maı de oksijen ve şeker hasarın en büyük s< beplerı. Oksıjenin yag ve karbonhidrat gıl karmaşık organik molekulleri enerji açıÇ çıkararak yakması, oksijenli solunum, ayı zamanda son derece reakfif olan serbe radikalleri uretır. Serbest radlkaller özellikle içind üretildikleri mitokondrının DNA'sını hasaı larlar. Hidrojenperoksit gıbi daha az akt olan radikaller ise hucre çekırdegıne doi u sızar ve hucrenin DNA'sını hasarlarlar. Serbest radlkaller hucre zarında, gö pigmentlerinde ve hormonlarda buluna yag moleküllerine de saldırırlar, Saldıny ugrayan yağ molekulleri arasında kötü kc lesterol olarak da bılinen LDL'de var. Seı best radlkaller tarafından oksıtlenen LD1 Proteinltr Proteinler Serbat radlkaller (mavl küreclkler) hücredekl DNA'yı, yağ ve proteinleri hasariar. 632/12