Katalog

Deprem sonrası insana dayalı çözümler Yücel Gürsel Agustos Korfez Depremı ve yaşanan felaket hern ulusal sınırlar ıçmde toplumsal dayanısma nın hem de uluslar ve halklar arası yardımlaşmarun unutulmaz zengın orneklermı yarattı Buyıık bır ozverı potansıyelı harekete yeçtı Dayanışma ve yardım organızasyonlarının sureklıhge yonelme ve kurumsallaşma egüımlerı de goruluyor Agırlıklı olarak bınakonut uretımını esas alan yardım gırışımle rı kamuoyuna yansıyor Uluslararası pek çok yardım organızasyonu, proje bazlı yardım onerılermde bulunuyor Bazı buyuk şırketler 'topluma olan borçlannı' konut ureterek 'oduyorlar1, odemeye çalışıyorlar Sıyası ıktıdar da barınma ıhtıyacı çerçevesınde 'ıhale' esaslı gırışımlere hız vermış gorunuyor Ilgüı meslek orgutlerınden, yer seçımı, planlama, uretım, denetım sureçlerı üe ılgüı oteden berı dıle getırdıklerı onerıler, katılım taleplerı, bılım adamlarından, koşe yazarlarlndan ozgun çozumler, kent ınşa etme organızasyonları teklıflerı gelıyor 17: Temel yanlış Ancak bu tabloda tum gırışımlerı başarısızlıga yetersızlıge mahkum edecek temel bir anlayış yanlışlığı var Bu anlayış zaafiyetı üerde ortaya çıkması kaçımlmaz bozuklukların nedenı ve kaynagı olacak nıtelıktedır Butun ıhaleler, gırışımler, projeler ve onerüer, sorunu en acı ve derın bıçımde yaşayan depremzedeleri hep pasif bu beklentı ıçınde varsaymakta, sorunun esası olan ve butun çozumlerın hedefı ve anahtar gucu olan bu kıtle, sabırla kendılerıne devlet yonetımının ya da yonetım dışı kuruluşlaııru yardımlaıının gelmesını beklemeye mahkum edılmektedır Toplumsal kulture mal olmuş ve resmı dıle de gırmış olan katüımcüık, toplumsal potansıyelı ve refleksı esas alması gereken sıvü toplumculuk, toplumun katılma ve sıvıl olarak orgutlenmeye en hazır oldugu bu durumda, etkılı, ıkna edıcı, toplumu yonlendııecek pro]eler uretememektedır Resmı rakamlara gore yaklaşık (yetmışer bınden) agır orta ve hafıf olmak uzere toplam 210 000 konut, ben zer oranda agır, orta ve hafıf hasarlı olmak uzere toplam 30 000 ışyerı, depremden dogrudan etkılpnen bır mılyonu aşkın ınsan ve en azından dort yuz bın ışsız ınsan var orta da Bu ınsanların ıçıne duştuklerı ışsızlık yoksulluk maddı kayıplar ve yakmlarının yıtırümesı üe katmerlenen moral çokuntuyu, onları devamlı yardıma muhtaç durumda tuta rak, pasıf bır beklentıye mahkum ederek, sorunu yalnızca hangı şaıbelere neden olacagını kesüremedıgımız ıhale yontemlerıyle, konut ıhtıyacını gıdermeye ındırgeyerek çozemeyız Depremzedelerm yaşamaya mahkum oldukları, ışsızhk, yoksulluk psıkolojık ve sosyal travma ancak bu ınsanlann sosyal üışküerınden kopartümadan kolektıf bır uretım surecı ıçıne gırmelerı yoksulluklannı ve maddı kayıplarını, kendı guçlerını seferber ederek aşmaya çalışma ları üe çozumlenebüır Bu çozumlemenın somut karşılıgı depremzedelerm, konutları başta olmak uzere, yaşam çevrelermm uretımme dogrudan katılmalarıdır recının gerektırdıgı lojıstık hızmetler de pek çok ış alanı ya ratır Temel ılke butun bu ış alanlarında oncelıkle depremzedelerm yer almasıdır Bu çerçevede, 1 Depremzedeler yakm geçmışte var olan komşu luk ve tanışıklık ılışkılerme dayalı olarak konut ve çevre uretım ortaklıklan ortak sayısı az tutulmuş konut yapı kooperatıflen kurabılırler Konut ve çevrelerını ıhale veya emanet usulu ıle ınşa etseler büe kendı ışlerınde çalışabılırler Muhasebecıler malı muşavırler, avukatlar, muhendısler ve mımarlar, bunlarm meslek kuruluşlan bu orgutle rm kurulmasında ve ışleyışınde yardımcı olabılırler Merkezı ve yerel yonetımler arsa tahsısı, yer gosterme, altyapı yapma, parasal katkı yanında malzeme ve teknolojı yardımmda bulunabüırler 2 Altyapının ve konutların uretımı üıalesını alan şırketlerın ıhale şartlarma ve ış sozleşmelerıne çalıştıracagı elemanlarm bır bolumu nun depremzedelerden olması şartı konulabüır Bu alanda, bu şart çerçevesmde, gerekırse depremzedelerm kısa ve yogun on egıtımden geçırüerek, meslekı becerı kazanma ları saglanabüır 3 Inşaat surecınm gereklı ve zorunlu kıldıgı baglantılı hızmet alanlarında (naklıye, ulaşım, sosyal hızmetler ve eglence) onceükle depremzedelere ış verılmelıdır 4 Temel saglık sorunlarmda hastalara, yaşlüara, çocuklara, ozurlulere ıhşkm alanlarda, suratle, ısteklı ve uygun nıtelıkte depremzedeler egıtümelı, depremzedeler kendı sorunlarını, komşuluk üışküerının de yarattıgı guven ortamında kendüen çozebılecek hale getırılmelıdır 5 Muhendısler mımarlar ve meslek orgutlerı, depremzedeleım yaşam çevrelerını ınşa etmelerı surecınde, meslekı becerı kazanmaları, yapı ve çevre kulturu edınme lerı dogrultusunda oncu, yardımcı, egıtıcı olmalı toplumla dogıudan demokıatık bır üışkı ıçme gırebümelı, bügı ve becerüerını toplumla paylaşabılmelıdırler 6 Sanatçüar, oncelıkle de katüımcılığa uygun sanat alanlannda, deremzedelere kendı kulturel eylemlerını uretmelerını saglayacak şekılde yardımcı olmalıdırlar. ve kultur degerlerının korunmasına yonelık duzenlı yayın yapması surecı başlamıstır Bugun Turkıye'mn her yerınde Bergama'dan Akkuyu'ya, Fırtma Vadısı'nden Hasankeyf e kultur ve doga degerlerının korunması dogrultusuna son derece duyarlı bır toplumsal yapı oluşmuştur Meslek orguüerının ve sıvü toplum kuruluşlarının sahıp oldukları bügıyı toplumla paylaşabüme toplumla demokratık bır üışkı kurabüme sorunları vardır Bu sorun aynı zamanda meslek etıgı sorunudur Yalnızca yetkırüıge ve yetkıye dayanan toplumla paylaşma etıgı olmayan meslekı sorumluluklar, yalnızca bügı rantı ve ancak varlıklüann, ım tıyazlüarın kullanabüecegı karmaşık hukukı garantüer ve kontrgarantüer yaratır Bırleşmış Mılletier Genel Kurulu 1998'den ıtıbaren on yüı yoksullugun yok edümesı on yılı üan etmıştır UNESCO ve Uluslararası Mımarlar Bırlıgı de paralel olarak 'Mımarlık ve Yoksullugun Gıderümesı' konulu uluslararası bır füar Yüzbinlerce işsiz depremzedeyi, deprem sonrası yeniden yapılanma sürecine aktif katamayan girişimlerin başarı şansı yoktur. projesi açmışür Sıyası ıktıdar her zamankı gıbı yıne Bırleşmış Mületler Genel Kurulu'nun bu konudakı kararlarmı ve rehber programmı kamuoyuna açmamaktadır MarmaraKörfez depremı genel yoksulluk sorunu yanında ozel bır yoksulluk durumu ve sorunu yaratmıştır Yoksulluk sorunu ve yoksullugun yok edümesı, tum toplumsal sıyasal kategorüerın tum büımsel ve meslekı formasyonların ügı ve sorumluluk alanıdır Hele hele deprem bolgesmde 'yardım' ve 'ıhale' yontemlerme ındırgenerek çozumle nemez MarmaraKorfez bolgesınde, dogaya ve ınsanlara haksızlık ederek gelışen kolay 'zengınleşme' surecını yara tanlar, toplumufikren,bedenen yoksul ve orgutsuz bırakanlar, patates ve balık uretımını kuçumseyıp dogarun yapısına aykırı olarak otoyolotornobüotoyapı ekenleı planı pılava katıp yıyenler, 100 5001000 konut hıbe ederek topluma olan borçlannı odeyemez Savaş gıbı, mubadele ve zorunlu goç gıbı acısı ve sorunları kuşaklar boyu surecek bır so runla karşı karşıya oldugumuzu gormelıyız Uretkenhgı adıl bır gelır ve bügı dagüımını, becerı ve ınısıyatmn gehşmesını, dayanışmayı ve moral paylaşımı, dogaya saygıyı, kulturel gelışmeyı ve zengınlıgı, ayrümaz bır butun olarak hukukun u.stunluo^ı ve demokrasıyı temel krıter olarak alan 'yoksullugun yok edilmesi süreci', gerçek bır refah toplumu oluşturmanm yolunu açabüır Turkıye'nm cografı, tarıhı, ekonomık ve kulturel koşulları bu yolun açümasına uygunduı Eger geıçek bır eksıklıgın ve yetersızlıgm altmı çızmek gerekırse Turkıye de her alanda oldugu kadar yetkın ve kalıtelı muhendıs, mmıar ve oıgut lerı vardır Ancak kullanıcüarm tuketıcılerın, toplumun, kendı kalıtesını gelıştırnıesmın ve orgutlenmesınm onunde cıddı engeller vardır Muhendısler ve mımarlar oncelıkle ve agırlıklı olarak bu engellen ortadan kaldırmak toplumla ortak bır dü ve kultur yaratmak ıçın gerçek muhendıslık ve mımarlık hızmetı ısteyen bunu büen toplumsal yapı oluştur mak ıçın çaba gostermehdır Yetkı ve yetkınhk oncelıkle toplumla üışkı alanmda aranmalı, meşruıyet oncelıkle bu alanda kazanümalıdır (* Bu çalışma, deprem bolgesınde fkyza Cansever Sıclıka Bebekoğlu Yucel Ourn'lın oıtak ıncolomc ve tarüşmalan sonucunda Yucel Gursel taralmdan kaleme alınmıştır) BM kararları '* ' Neler yapılabilir? Bu noktada Habıtat II platformunda, kuresel ve ulusal ıapoıun başta gelen temel ılkelennden bırmın "Toplumu yapabilir kılma" oldugunu da hatırlatmak geıekıı Konul ve kentsel çevre uretımı pek çok ış alanı ve meslekı ugraşla baglantüı zengın bır sureçtır Bu uretım su662/10 Bu aşamada meslekleıın, meslek orgutlennın ve sıvıl toplum kuruluşlarınm etık sorumlulukları yenı boyutlar ka zanmaktadır 1989 yılı sonurıa dogı u Bırleşmış Mületler Ge nel Kurulu Uluslararası Doğal Afetlerin Azaltılması On Yüı kararını almış ve Turkıye de bu kararın altına ımza sını atmıştır Ancak sıyası ıktıdaılarm her zaman yaptıgı gıbı, bu ımzanın gerektırdıgı asgarı sorumluluklar yerıne getırdmemış ve on yılla ügüı programlar kamuoyuna ve toplu ma üetümemıştır Ancak ılgüı meslek orgutlerının, unıversıtelenn, bu on yü Turkıye çapında toplumsal kampanyalara donuşturmemelerı buyuk bır zaafiyettır, etık bır sorumlu luktur On yü geçrnış Erzmcan Dmar Adana afetleri yaşanmış ve on yü bıtımmde Korfez depremı Turkıye'yı butun hazırlıksızlıgı ve ıhtımalı üe vurmuştur Yıne Bırleşmış Mületleı'm 1988 1997 arası ıçın kararlaştırdıgı üan ettıgı kulturel gelışmenın dunya on yüı, sıyası ıktıdar ve resmı kururrüar goz ardı ettıgı halde Mimarlar Odası Istanbul Şubesı platformlarmda ve üışkı alanlarında kampanyalara donuştuıulmuş başta Istanbul'da olmak uzeıe ulkenın pek çok yerınde sıvıl toplum orgutlenmelerınm onemıne ışaret ve onculuk edümış medyanm basmın doga