Katalog

Zümrütten akisler A. M. C. Şengör V Cazete aldırmakla okutmak arasındaki fark Ceçen akşam eşım televızyon reklâmlannı seyrederken gazete promosyonu olarak dağıtılmakta olan kapkacağa takıldı "Hanı bu yo7 saklandıydı " dıye sordu "Maksat" dedım, "gazeteyı okutmak değıl de aldırmak olunca, değıl kapkacak, afrodızyak dahî dağıtılabılır Cazete ulkemızde ne yazık kı okunacak bır metın ve eleştırılecek bır fıkırler demetı değıl, kullanılacak bır ambalaı kâğıdı olarak gorulmektedir Once okunacak metınden, ılkel cınsel hıslerı uyandıracak bır temaşa malzemesıne, nıhayet oradan da ambalaı kâğıtlığına ındırıldı rutbesı." Bu sabah da Cumhuriyet'ın arka sahıfesınde "okumada sınıfta kaldık" başlıklı mınık habere ılıştı gozum Ulkemızdekı okuryazar sayısı 1965'dekının onda bırıne ınmış, hem de unıversıte ve lıse bıtırenlerının sayısının aynı zaman aralığında dort kat artmış olmasına rağmen1 Nufusumuzun yalnızca yuzde ıkıbuçuğunun okumayazma alifkanlığı varmış Turkıye'de kıtap okuma alışkanılğı her geçen gun azalıyormuş Bu mınık haber en buyuk felâketın ışaretıdır Gunumuzde uzerınde yaşadığımız gezegen, yayılmayı ongorduğumuz evren ve ıçınde hayatımızı surdurmek zorunda olduğumuz ınsan toplumu hakkındakı en basıt bılgıler dahı yazılı metınler vasıtasıyla ınsanlara ulaştırılır Bu bılgıler gene yazılı metınler vastasıyla eleştırılır, değıştırılır, gelıştırılır Bu bılgılerı kullanarak, onlara dayanılarak yapılan yasalar, bu yasaların ongorduğu duzen gene yazılı metınler kanalıyta teblığ edılır Bunlan beğenmeyenler, yazılı metınlerle fıkırlennı beyan eder, gelıştırırler Atına'da demokrası Peısıstratos'un bır yayınevı kurarak yazılı metnı halkın evıne sokmayı başarmasından sonra fılızlenıp kok tutmuştu Ronesans, Cutenberg'ın matbaayı ıcad etmesınden sonrakı 50 yıl ıçınde 60 mılyon nufuslu Avrupa'nın 20 mılyon kıtap basmasıyla amacına ulaşmış, uygar Avrupa doğmuştu Matbaayı hem de hareketlı hurufatı Cutenberg'den yuzlerce yıl once ıcad etmış olan Çın, Avrupa hızında kıtap basmadığı ıçın muazzam kulturunu uygarlığa çevırememış, ondokuzuncu asrın sonunda Avrupa'nın somurgesı durumuna duşmuştu Osmanlı'nın aczı 1729 ıle 1928 arasındaki ıkı koca yuzyılda yalnızca 25 000 kıtap basmış olması değıl mıydı? Akıl, bilgi, çalışkanlık ve dürüstlük günlerine özlem. Ancak bu ınsanlar bır bara veya restorana gırdık lerrnde herkesın kendılerıne baktıgını kendıle rı hdkkında konuştugunu sanır Son ıkı yıldu davidiu^ bozukluguna yol açan bıı dızı gen keşfedıldı Bu qenleıın mıktdrına baglı olarak akıl hastalığrnrn dozunun da degış tıgı anlaşıldı Eroin bağımlılığı Onrpkı yıl bır rrns akıl hastalıgı olan uyuştu ruc u bdğırrılıİK'Jının norrnaJ kışılık ılp bır kontınu um i(,ınde olduqu ortaya çıkartıldı Bılım adam ları kromozom 11 ın uzerındekı bıı genın anoı rml doroccdc uzun bır versıyonunu (alele) keş fpttılpr Bu ılelp genelhkle eroın bagımlılarında ba qırrılı olnidVdnlard oranla dahd sık ortaya çıkar Bu qcrurı qorevı bır beyırı kımyası olan dopamınm uretümesıdır Işte bu noktdda kontınuum devre ye qırer Bu genın uzun versıyonu akıl sağlıgı duzgun olan yenılık peşındekı kışılerde de gorulur Bu h ^.ıler duşunrneden hareket ederler tepkıseldırleı anıden ofkelenırler ve çok comerttırler tehlıke ve maceıadan hoşlanırlar Bunlaı aıabayaıışvüaııvekaşıflerdır Hasta lıklı genlerden bukaç tane bulunması durumun da heyerandan hoşlanan bır kışılık yapısı ortaya çıkar genlenn sayısı 10 u aşarsa kışıler kendılerını suıeklı tehlıkeye ataı veya kolayca erom bağımlısı olur Yeni genler ] 996 dd Amerıkdn Kanser Enstıtusu nden Dediı Hdmer kromozom 17 uzerınde keşfettıgı bu qenın noıotıkyapıya yol açtıgıru oı tdyd çıkart tı Endışc bunalım dusmanca tutum ve tepkısel davraruşların baskın oldugu norotık yapı i lamer a gore bu genın uzun veya kısa versıyonuna baglı olaidkdegışıyoı 1997 yılındd kıomozom 22 uzeımdekı bıı genın obsesıf kompalsıf nevıozd yol açtıgı sap tandı Geçen yü aralık ayında Johns 1 lopkıns Unı versıtesı nden bılım adamlan manık depresıf psıkozuna yol açan qenrn kromozom 18 uzeım de oldugunu keşfettıler Boylece hastalıqa neden olan 5 gen de teşhıs edılmış oldu Buqenleıden beşının bırden aynı hşıde bulunması aqır bır akıl hastalıgı olan manık depresıf psıkozuna zemrn hazırlarken bırkaç tanesının bulunm ısı hafıf ınış ve çıkışlı bır ruhsdl yapıya Reyhan Oksay Newsweek Zb Ocak 1998 Geçenlerde bır ahbap duğunundeydım Hemen her davetlı zengın, en azından halı vaktı yerınde kapıtalıstburjuva grubundan Buyuk çoğunluk Rumelı goçmenı Bır başka ortak ozellık yuksek kultur duzeyı Sık sık benım Cumhurıyet Bılım Teknık'dekı yazılarım hakkında fıkırler duyuyorum takdır, tenkıd bır aradaama çoğu okumuş yazıları Yetmıs kusur yaşında bır hanım, altmış kusur yasında, genış kulturune ılâveten en az uç dılı fasıh konuştuğunu bıldığım bır sanayıa, masada oturuyoruz Bır ara konu sııre gelıyor, yaşlı hanım Nazım Hikmet'/n şnrlennden pasa/lar okuyarak şıır kalıtesını ovuyor, benım bun1 lan bılmedığımı keşfedınce de sıkı bır azar Daha sonra Batı muzığının Turkıye'de nasıl oğretılmeğe çalışıldığını, Ataturk'un bu konudakı gayretlerını anlatıyor Sanayıcı bey, bu konuşmaya babasının Ataturk çevresındekı anılarını anlatarak katılıyor, kultur ve gorgunun onemını vurguluyor Okunmadan hıçbır yere gelınemeyeceğını soylerken, bılgısız ve gorgusuz bır toplumun Ataturk'un hayâllerını nasıl kısacık bır surede ıkı paralık ettığıne hayıflanıyor Çocukken babasının onu Ataturk'un bır hocasını zıyarete goturduğunu hatırlıyor "Ataturk bu cehalet yuzunden umıtsızlığe duştuğu bır anda hocasına 'ben kurtulusu sağlayamadım, yalnızca çokusu 5060 yıl gecıktırdım demış ne yazık ki gene haklı çıktı" dıyor "Aah, ah! Ataturk1" dıye hasret ve huzunle ıç geçırıyor yaslı hanım Bu duğundekıler Ataturk devrımlerının destekçısı, taşıyıcısı olmuş bır çevrenın çocukları, torunları Ataturk'lu gunlerın burada samımî ozlemı çekılıyor, onun fıkırlerı, goruslen, zevk anlayışı aranıyor Ozlemı çekılen gunler, aklın, bılgının, dogmaya, cehalete, hurafeye galebe çaldığı, çalışkanlığın mıskınlığe, durustluğun kapkaççılığa tercıh edıldığı gunlerdı 0 gunlerı yaratanlar okullannda, kışlalarında gızlı gızlı okunsun da aydınlanılsın dıye el yazması gazete çıkaran adamlardı O gunlerden kapkacak dağıtarak gazete aldırmaya çalıstığımız gunlere duştuk Kapkacak dağıtma modası yenı değıl Bu yontem gazete okutturabılseydı, okuryazar sayımız sureklı duşmezdı Cazeteyı okumak ıçın değıl, eşya ortmek ıçın alan bır toplum, uzerıne kısa bır sure sonra gazete kâğıdı ortulmesını hak etmış bır toplum demektır 593/5