Katalog

Ağustos ayında gökyüzü Ağustos ayında Ay, Güneş ve gezegenler, Ay tutulmaları, yıldız yağmuru, Samanyolu gözlemleri ve Güneş çevrimi üzerine... Hasan H. Esenoğlu (*), Adnan Ökten (**) at 51 dakıka 48 sanıyedır Tutulma Turkıyp den go7İPnpmpypcpktır taka! mpraklılar Yabancı TV kanallan ve Internet aracılıgı ıle naklen tutulmanın veıılmesı ıhtımalını go zaıdı etmemelüeı Guneş uzerındekı olayların etkınlıgı zamana gore ıncelendıgınde bunun bır peryod gosterdıgı gorulmektedıı Gu neş'ın farklı fızıksel kaıaktere salup 3 atmosfer tabakası vardır Her bır atmosfer tabakasında farklı fızık olayların yarattıgı aktıf olaylar cereyan etmektedır Or 2 0 Ternmuz 1998 tarıhınde Ypngeç (Carıspr) takım yıldmndan ayıılan Guneş gokyuzunde gunluk yakla şık 1 derecelıkbılınenhareketıyle20Agus tos 1998 taııhıne kadaı Aslan (Leo) takım yıldızında kalıyoı Cuneş, 1998yılııçındunyamıza erı yakııı konumuna 4 Ocak ta ulaşmıştı (147 mılyon km) en uzak konumuna ısc 4 Tommuz da ulaştı (152 mılyon km) Cüneş leke çevrimi Ay'ın evıeleıı ve bu evrelere karşılık gelen uzaklıgı şoyle 8 Agustos'ta 12 7 kadır parlaklıgı ıle dolurıay evıesınde (Ay tutulması), 8 Ağustos ta Ay saat 20 30'da doguyoı ve 06 10 da batıyor 8 Ağustos ta Guneş saat 05 55'te dogu yor ve 20 1 R'te batıyor 11 Ağustos ta Ay Dunya'ya 366 580 km ıle en yakın noktasmda olacak 14 Agustos'ta sorı doıdun evıesıııde, 22 Ağustos ta yerıı Ay evresınde olacak ve gorulemeyecek (Halkalı Guneş tutulması) 22 Agustos'ta Guneş saat 06 10'da do guyoı ve 19 55'te batıyor 27 Ağustos ta Dunya'ya 405 110 knı ıle en uzak noktasında, 30 Ağustos ta ılk dordun evresınde 1998 yüında gerçekleşecek olan uç pe numbral (Ay'ın yaıı golge konısı ıçınden geçmesı) Aytutuİnıasmdanıkıncısı 8Agustos'ta gerçekleşecek Bu tur tutulmalarüa Ay sonuk olarak gorulıır 1998 yılı ıçınde Tam Ay Tutulması veya Parçalı Ay Tutulması olayı meydana gelmeyecek Tutulma Greenwıchzamanınagoıe01 32'de(Turlaye saat ıle 04 32) başlayacak 03 18'de (Turkıye saatı ıle 06 18) bıtecek Bu tutulmada tutulma suresı 1 saat 46 dakıkd 24 sanıyedır Turkıye den tutulma sabah erken saatlerde ve hava aydınlanıncaya kadar gozlenebılecek 1998 y ılırıdd qeı cekleşeoek olan ikinci Güneş tutulması, 2122 Ağustos ta Halkalı l'ııtulma olaıak meydana gelecpk tıı Bu duı umda Guneş ın ortası Ay tarafın dan oı tulecegınden Guneş m sadecc bır halka şeklınde kenarı goıulur Tutulma Gıe envvıch zamanına goıe 21 Ağustos ta saat 23 10'da başlayacak (Turkıye saatı ıle 22 Agustos'ta 02 10) ve 22 Ağustos ta 05 02 de (Tuıhye saatı üe 08 02) bıtecek Tutulma ııırı bdşlüngın ıle bıtışı arasındakı si'io 5 sa •o*r 5 Agusuu suı 23 30 Ay tutulması etkınlıgını behılemek ıçın gelıştirdıgı relatıf sayı çok basıt bır bagıntı ıle hesaplanmaktadır Bagıntı R=k (10+f) şeklındedır Burada R, relatıf sayının gunluk degerını gostermektedır g gozlem gunu gorunen guneş dıskı uzerındekı leke gruplarının, f de bu gruplarm ıçındekı toplam lekelerın (umbıalann) sayısını yosterıı k, bu mdıtgeme faktorudur Uluslararası standartı saglamak ıçın her gozlemevının bır k degerı vardır k'nın degerı belırlenırken alet ten, gozlemcıden, olçumlerden ve hava şartlarmdan (gozlem kalıtesını etkılemektedır) ılerı gleen etkıler gozonune alınır Ancak her gozlemevı veya amator astronom kendı gozlemlermı k~ l olarak ındırgeyebılır Bu yapıldıgında R'nın grafık uzerındekı gıdışatı etkılenmez. Şekil 2'de relatıf sayınm zamanla nasıl de 1860 1860 1900 1920 19İ0 1960 Şekil 1: Cuneş çevrimi Şekil 2 Relatf sayının değişimi kultesı Astronomı ve Uzay Bılımlerı Bolu mu'nde yapılan guneş leke gozlemleı ı ne tıcesınde elde edılen relatıf sayının gunluk degerlerı goruluyor Buna gore geçtıgımız 1 aya aıt aylık ortalama relatıf sayı lOOoldu, daha oncekı ay relatıf sayı 77 olmuştu Gezegenleı, Durbun veya teleskobu olan okuyuculaı Uranus'u (paılaklıgı +5 7 kadır) ve Neptun'u (parlaklıgı +7 8 kadır) Batı'da Oglak (Caprıcornus) takım yüdızındı tum gece boyunca gorebüırler Ay sonuna dogru her ıkı gezegen de Guneş'e yak laşacagından gıttıkçe ufka yakınlaşacak ve sabahları aıtık goıulrneyecektır 7 Ağustos ta Neptun Ay ın 2 derece ve Uranus de 3 derece Guney'ınde yer alıyorlar Ağustos ayında çıplak gozle kolay gorulebılecek parlak gezegenlerın konumları aşagıda ve rılmıştıı Merkür, Ağustos ayının 6'sına kadar akşamları Guneş battıktan hernerı sorıra Batı'da Aslan takım yıldızında ufka çok yakın olarak gorulebılır 22 Agustos'a kadar Guneş'e gıttıkçe yakınlaşmasından dolayı gorulemezken dalıa sonrakı gunleı aı tık sabahlan Guneş dogmadan hemen once Dogu'da yıne Aslan takım yıldızında ufka çok yakın olarak goı ulrrıeye başlayacaktır Ufka oldukça yakın olmasmdan dolayı Merkur'u gormek yıne de zoı olacaktır Parlaklıgı ay boyunca 2 4 kadıı artarak +2 5 kadır ıle + 0 1 kadır arasında olacaktır 25 Agustos'ta Meıkuı Venus un 2 derece Guney'ınde yeı alacak Venüs, Ağustos ayı boyunca sabahla rı Guneş dogmadan hemen once Dogu'da ufka yakın olarak yaklaşık 3 9 kadıı parlaklıgı ıle ayırı başlarında Ikızler (Gernını) takım yıldızında, ayın ortasında Yengeç ta Cezegenler nerede? ne gın Fotos ferde (ışık kure) gorulen en belırgın oluşumlar guneş lekelerıdır Leke gı uplarının sayüarının bır mı nımumdan tekıar bu mınımuma ulaşması ıçın geçen sure yaklaşık 11 yıldır Buna guneş leke çevrimi denır Peryod kavramı daha uzun donemh olaylar ıçın kullanılır Lıteraturde Gleıssberg Peryodu olarak bılınen bu peryod, her bır leke çevrimi run maksımum noktalarmın bırleştırılmesı ıle ortaya çıkmaktadır Şekil l'de henı 11 yılhk çevrımler hem de 80 yıllık peryod açıkça gorulmektedır RudolfVVblf'un 1848 yılında guneş loke 0600 t ı ğ ı açıkça gorulmektedır 23 Çevrım 1996 yılırun ortalannda başladı Maksı mum etkınlıge halerı ulaşılamadı Şekıkipn gorulebılpcpgı gıbı etkınlıksureklı artmaktadır Yapılan tahmınlere gore maksımum etkınlıge 2000 yılında ulaşılacaktıı Bu bır anlamda şu demek, onumuz dekı 1 2 yıl suıesmde guneş uzermde mey dana yelecek aktıf guneş olaylarından dun yamız onemlı olçude etkılenecektır Nedır bu olaylar dıye soracak olursak, bunlan uç başlık altında toplayabüırız 1 Kısadalga boyuhaberleşmelerınınetkılenmesı^ Su nı (ınsdrı yapınıı) uyduların kendıleıınde mpydana gelen etkıler, 3 Bıyolojık etkıler Onumuzdekı aydan ıtıbaren her bırı hakkında ayrıntıh bılgı verılecektır Aşağıda 15 Hazıran 14 Temmuz 1998 tarıhlerı ıçın Istanbul Uruversıtesı Fen Fa '. 15 Hazıran14 Temmui 1998 ıçmrelatıfsayılar Devamı 21. Sayfada Perş 1874 2595 2126 9X Cuma 1966 26107 3151 10 80 C tesı 2069 27 157 4158 11 83 O*l«k Ma» Pazar 21X 28161 5135 12 82 Vfcıtalr Ptesı 1563 2279 29153 680 1375 Sdlı 1664 2358 30133 7104 1461 Çarş 1778 2459 1185 863 a* T »&* Not ftb/odato / sembolu o gun hava şartlarmdan dolayı gozlem yapılmadığuu gostermektedtr DOD 593/2