Katalog

Aşılı sebze ve meyveler geliyor Diş çürüğünü önleyen tütün ve ishale karşı koruyan patates, insanlar üzerinde ilk kez denendi. Cenetik yeni bir dal daha yaratıyor. L ondra'dakı Guy's Hospital'da dişçi olan Julian Ma'nın Amerıkab araştırmacılarla beraber yeüştirdıgı çah, yeryüzündekı tek şıfalı tutun bitkisı olma ozelligmi taşıyor ve sanüdıgının aksine biklıgırniz tutün gibi de pufurdetilmiyor; dişlerimizi çürümeye karşı ko nıyan bir özellik taşıyor. Buna benzer bir bitkıyı, Baltimore'daki üniversite kliniginde çalışan Carol Tacket yarattı: Ishali önleyen patatesler! Bu futüristik tarla bitkileri, gen teknolojisirıin en yenı dalınm urünleıi: Doktorlar ve botanikçüer, yeşil biyofabrikalar olarak ucuz ve sindirilcbüir aşüar üroten bitkiler geliştırmeye çalışıyorlar Dişçürügünü Önleyici Tütün ıle Bağırsak Koruyucu PatateB, insanlar uzermde şımdıye kadar ilk defa kJinik olarak denenen bitkiler. Juüan Ma ve Carol Tacket çevıesindeki araştırma grubu, deneyleri ve sonuçları hakkmda tıp dergısı Nature Medicine ın Mayıs sayısında (Cüt 4, sayfa 601 ve 607) aynntılı bilgi verıyorlar Bu bilgilere göre deneklerın hıçbirinde herhangı bir yan etki gorülmemiş ve denenen maddeler gerçekten saglıgı korumuşlar. Aşıpatatesleri uzet irıdeki deneylerden "Bu yaklaşım ilginç. Tonlarca aşı maddesını ucuza üretmck için önümüzde ycnı bir yol açabılir" diye bahsedıyor PaulHenri Lambert. Kendısı Dunya Saglık Orgutu'nun (WIIO) yenı aşılar geliştirmekle yukumlu bolumunuyonetiyoı. Londra'lı grupla beraber beş Ame nkaıı üniversitesi vc firmaların katıldıgı bu çalışma ABD'de zıraatm ne kadar hızlı bir tempoyla gelıştırıldıgmın bir göstergesı, Avrupa'dakı tuketıciler, pıyasada satılmaya başlanan genetik yıyeceklere, yanı tarım ılaçlarına ve zararlılara karşı direnç genleri taşıyan bitkılere daha alışanıamışken, gen teknikerleri buyük bir şevkle ycnı vc çok iddialı bir bitkı neslı geliştiriyor: Onlara göre bu yıyecekler dogal meyve ve sebzeden daha "saglıklı" olacak, örnegin ıçlerınde zararsız yag asıtleri ya da daha çeşitli arnino asitler bulurıacak. kalıyor. Toplarn orıbeş denegin agzmdaki bakterileri kımyasal bir çozeltiyle oldüren araştırrnacılar, uç haftalık bir sure boyunca deneklerin bir kısmının dişlerıne etkisız bir kontrol tentüru, dıgerlerınkıne ise adı geçen antikor özütünden sürdüler. Bu özüt, çalışmanın tamamlandıgı dört aylık sürenın sonuna kadar streptokoklarm dışlere yeniden yerleşmesini onlerken, kontrol grubundakilerin dişleri haftalar oncesinden yeniden mıkropların istilasına ugramıştı bile. Ancak diş çurügune karşı böyle bir diş macunu geliştirmek şu aşamada çok pahalı olurdu. Bir bıtkıden buyük zahmetlerle özütlenmek yerine, bu rrıadde "Bir bitkı aşısıyla yapılan bu ilk denerne, anüjen ürctcn bitkı dokusunun aktif bağışıklama için rahat, ağnsız, ucuz ve et kili bir yöntem olduğunu göstenyor" diye yorumluyor Kalıfornıya'dak: LorrıaLında Unıversıtesı'nden William Langridge. Molekuter biyolog olan Langridge 'in kendisi de koleraya karşı etkili olrrıası beklenen bir patates turü yetiştirdi. Koleradan yılda 200 bin insan öldügü için boyle bir bitkisel aşıran ne büyük bir yarar saglayacağı çok açık. Ancak bu işin ayrıntıları öyle kolay degil. Daha önce de, hepatıt B virüsune karşı özel aşılı muzların yetiştirilrrıesi ve bunların bebe maması gibi azgelişmiş ulkelere dagıtüması duşuncesi vardı. Biyologlar boyle ısmarlama muz yetiştirmede hâlâ zorlanıyor. Burada zorluklardan bıri, ınsanın besınlerden aldıgı yabancı maddelere karşı gösterdigı dogal tolerans. Aşılı yi olması gerekiyor. Ama öte yandan da, muz gibi her küçük çocugun yıyecegı lezzetlı meyveler, küresel aşı programlanna önemlı bir ıvme kazrirıdırabilif. Bu yıızdfin WHO, yeşilligirı gen teknikleı iyle aşı nıaddelerine donuşturulmesini hedefleyen uç projeyi destekleıneye devam edıyor. Botanıkçilerın aşması gercken en geller dıger gen tekrukerlerınkrne oranla daha az, çunku bitkı hucrelerıni gen teknolojüerıyle degıştirmek hayvan hucrelerini ya da bakterileri degıştırmekten daha kolay. Bitkı hücreleı inuı deşifre edilmesinin de 2004 yüma kadar tamamlanması beklenıyor. ABD, Japonya ve Avrupa'dan bilim adamlan Arabidopsıs thalıana adındakı tarla bıtkisının genetüc kodunu deşifre etme konusunda anlaştılar. Parmak buyüklugündekı bu bitkicigin, en onemli bitkisel genler hakkmda aydınlatıcı bilgüer vermesi umuluyor. Bundan sonra da kalıtsal maddelerı ıstege göre bir türden digerine kaydırmak mumkun olacak. Botanikçüer umutlaıını, 250 bın bitkı türunun, dıger canlılarla karşılaştırıldıgında, birbırıne daha yakırı akraba olmaları gerçegine dayandırıyorlar. Ote yanda ABD'lı Monsanto firmasının geliştirdigı bir patates turu, sekiz yabancı genı birden içinde barmdırıyor. ABD Tarım Bakanlı ğı'nın öngorülerıne göre bu ıkı yılda piyasaya surülebılecek duruına gelecek, "Yirnıi yıl sonra yepyeni bitkilerimiz olacak" dıyor, North Carolina'daki No vartis Seeds firmasından Rich Lotstein Uretüen çeşıtlerın bazıları ılaç ıle besın arasmdaki farkın kalkmasırıa dahi yol açâbüiyor. Bunlara da herrıen bir ad bulunuveınıiş: Nutraceuticals Bu yeni kavram besinın Ingilizcesi 'nutrition1 üc ilacm lngılizcesi 'pharmaceutical' kelımelermın bırleştırılmesınden uretümış ve sıradan meyve ve sebzelerden sozde daha "saglıklı" olan bitkiler için kullanılıyor. "Patates kızartmasmı ve çıpsi daha az yaglı olarak hayal edın suçluluk duygusu duymadan yiyebileceginız abur cuburlar", reklamını kullanıyor Monsanto şırketi bir tanıtım broşurunde. Omar Özenir Kaynak: Die Zeit, 29 Nisan 1998 yı dogrudan doğruya meyvelerin yenmesıyle almak da henuz uzak bir hedef. Konu üzerinde çok çalışmak gerck. İshale karşı patates Fakat Carol Tacket ın gen patatesi ile bu yolda onemlı bir adım atıldı. Bu patatesın yumru kökü, bir Eschencıa colı tünınün urettıgi ve ishale neden olan bakterı proteınuıi içeriyor. Aıaştırmacılar, böyle çig bir pata tesirı tadına bakan onbir denekte, bazı bagışıklık hucrelerımn sayısında artış gozlemlediler. Bakterı proteinı bedenın savunmasmı harekete geçirmişti. Patatestekı yabancı protern, aktif bir aşılarnadakı antıjen gibi davranıyor olmalı diye uslamladı bilim adamları. Tütün bitkisinden diş koruyucu lıondra'daki Julian Ma'nın gruburıuıı hedefi bir çeşit pasıf bağışıklarna el de etmekti: Gen teknikleriyle bir tutün türiınü. hayvansı bir antikor üretecek şeküde degiştırdıler. Bu antikor ıse. urkütucü oldugu kadar da yaygın olan ve diş çurügune yol açan agız bakterisi olan Streptococcus mutans'a inatçı bir yapışkan gibi bağlanıyor. Burada insanm bagışıklık sistemi hiç uyarümıyor, yani pasif 583/4 yeceklerin, insan bagışüdık sistemini hiç haıekete geçirmeden mide ve bagırsaktarı gelip geçme olasüıgı büyük. Patates çalışmasmı yürüten bilim adamları bu noktada bırazcık "hile" ye başvurdular; Patatese, bagışıklık sisterrıinın yanıt vermesı zorunlu yabancı bir protein soktular. Langen'deki (Almanya) Scra ve Aşüar Dairesı'nın dırektörü Johannes Löwer katedüecek daha çok yol oldugunu belırtıyor Dunya Saglık Orgutu (WHO) uzmanı PaulHenri Lambert de hala kuşkulu: "Bitkılerden elde cdılcn gerçek bir aşınm daha çok uzağmdayız" dıyor. Örnegin sorunlardan biri de, bir aşırnuzun, karda kaşta da etkın maddesını aynı yogunlukta tutabüecek özellıkte