Katalog

Sanal dünya ve yaşam ortamlarımıza yansımalar Adnan Kaplan* 1 Şubat 1998 tarıhlı Cumhurıyet Büım Teknık Dergısı nde (bayı 570) sayın M Emın Ceylan ın Sanal Dunya başlık lı yazısı konuya gerek yurUdş olaıak geıek se dış mekan oıgamzasyonunu konu edınen meslek dısıplınırn açısından ılu ayıı duzlern de bakmamı geıektuıyor Yurttaş olarak konu ele alındığında yaşamın heı alanmda ınsanı sanal dunyaya çeken ımge olay ve olgular deÇfişık/farklı seçeneklerı gunluk yaşaına buruna çabala ı ında sanallığın bu yuzunu oluşturuyor An rak sanal duzlemde farklılıt olarak tanımla nan bu duıum ınsanlan geıçekte sanalhğm tek yonlu (formal) yaşam konteksıne bagını U kıhyor Yaşam bıçımleıı ve ıçenklenne ba kıldıgında ISP sıradanhk genel bır geçerlüık taşıyor Bu duıumu somut bır ornekle açmak gprekırsp yaşama farklı alternatıfler sunma yaklaşımmddkı yazılı ve qoısel rnedya aıaç laıı (çogunlugu) tek yonlu kultur sanal (ozellıkle muzık) gıbı gunluk yaşamla ıçıçe lık taşıyan etkınlıkleı çeıçevesınde yaşama tek bu pencereden bokon ve algüayan ınsaıt topluluklanru hedeflıyor Insanhr ıİPtışım ançlarımn sundugu yri^arrıııı diijuıda bu ya şamın olabüeceğının/devam Pttıgınm (kı başlıca ınsanınsan ve ınsanyaşam ortanıı üışküerınde) ayırdına varamıyor ve kendını sunulan yaşamın sanallıgında unlu bır kışı ya da futbol takımı üe ozdeşleştume çabalarm da buluyor (boylesı ortamlarda elbette sanat ve kultur ınsanlaı ın gunluk yaşamına nu fuz edemıyor) Insan davranışları kapsamında sanallıgın bır başka yansıması ıse toplum yoşamında bıreyellığın on plana çıkarüması sonucu çogunlukla keyfı ve bıreysel tu tumların son yülarda haylı yaygınlık kazanmasında yaşaruyor Ancak bu olumsuzluklara ragmen, sanal dunya araç olma konumuyla orneğın bılgısayaı ortammda gerçek yaşamın olay ve sorunlanna yorum ya da çozum getırme ve hayol gucune dayalı yaratıcüığı rnotıve et mede ınsan yaşamına yarar saglayabılır Bulada yaıaılanma üe sanal yaşamın gırdabına kapüma arasında hassas dengeyı gormek geıekıyor Yoksa sanal dunya gorunen bu yuzunun otesınde ınsanı kendı ortamına kolayca çekme ozellıgıne sahıptu Boylesı tek yonlu soylem ve ortam baslasmda yaşayan ınsanlaı ın toplumsal ya !jdm ve oı tamldi ma katılma boyutunda derın duşunce ve algılama çeüşkılerı yaşanıyoı Çunku sadece teknolojı nunetlerı ve oluştur dugu çevre kapsamında (gorunen) sınırlaıı tanımlanon sanal dunyaıun duıdugu noktadan bu dunyanın dışı anlamını ınsanlığın tarıhsel surecınde uıettığı değeı yargılan ve sıstemleıı de guncellıgmı yıtırıyor Bu ıkı farklı dunyanın sundugu geüıı leı yaşamda trajı komık orneklerde sıkhkla yaşanıyor Ornegın gerçek yaşamın gerek sımmleı ını \ arşılama dmacından zıyade sa nal yaşamın koşullandınmıyla edınılen kullanma ıle yaşam oı tomlarmızın nıtelık ve nı celıkle yetersızlıkler gostprmesının bırarada yaşaması gıbı Ürnekte de gorulduğu uzere 577/16 2 sanal yaşamın (sozde) mukemmelcılıgı ve araçları de geıçek yaşamın realıtelerı taban tabana çelışıyor Sanal dunyanın yaşanu geı çegınden oldukça faıklı algılaması deger yargı ve sıstemlerı gerçek yaşam soıunlan ıle bdşedebüme kaygısından da uzaktır Bu çehşkıler halkasına teknolojı rumetleı ıne sa hıp olma bırıkımı ve duşunce duzeyı henuz 20 yuzyüı kavramaktan uzak ınsan profılı kan yaşam ortamlannı da kendı sanal ve bıreysel çızgısıne çekme amacında oldugunu gosteı ıyor Ustelık ıçerıgınde pop kultunınu taşıması bu urunun kiba suıede tuketınıı ve yerını bu başka urune bırakması yonuyle sureklı degışım olgusunu da kendıne rehber eduuyor Sanal dunya ınsan yaşamının her kesı dıyle buluşması yanında ınsanın toplumsal yaşamla (ozpllıkle dış mekan yaşam ortam larıyla) olan ıkşkı ve duzeyını sınırlıyor Orneğın ev ortamı ve ıçerısmdekı donarurnlar üe dış mekandakı sembolleı sanal yaşamı surduı mek ıçm yeterlı olabılıyor Gorunmeyen yuzunde ınsaıüaı ı bueysel olmaya yon lenduıp dış mekanı VP toplumsal üışkılerı yaşamayı degersızleştırıyoı ve dış dunya mekanın tuketılebüır bıı nesne olması temelınden hareketle herhangı bır tuketun aracı olarak goruluyoı Dış dunyayı algüaına duzeyınde de saridllık msaru kendı temelınde yonlendırıyor Boylp olunca da gurultu, gorbel kıılüık kaynaklan araç ve yaya trafigı sorunları vb yaşamın sanallgı ıçmde sıradanlaşıyoı Çunku bu dunyanın yaşam alanı gerçok yaşamın otesınde olank dış mekan yaşam oı tamla rırıı ancak sdrıal dunyayı gerçekleyen olgu ve olaylara hızmet etme korıumunda gonı yor Burada sanal dunyanın yaşam ortamlaı ı mızı algılamaya donuk ıkı yonlu getırısı ortaya çıkıyor Oncelıkle çagımızm ımaj devıı oldugu noktasından haıeketle toplumla sa nal dunya urunlerını yaşamın her alanında buluştuıma kaygısı ve bu yonde ınsanlığın urertığı degpr ve bırıkımlerın sanal dunyayı gerçeklemek adına hıç yeı ıne konmasıdır Bu sıradanlık toplumsdl nıtelık taşıyan dış mekanlarm yaşanması ve bıçımlendırımını sanal dunyanın eylern alanında goruyor Insan ya da toplum dış mekanı sanal dunyayla üetışımını gerçekleyen ımge ve reklamlarla pop kultuıunun getırısı yaşam modelınde soyut duzlemde ıse sanal dun yayı oluşturma bılıncınde yaşıyor Dış mekanyaşam ortamlannın oıganızasyonunda msanın toplumsal yaşamı gereklemek adına bırıncı deıecede oncekkh lolunu sanal dunya konteksı alıyor Dış mekan sanal dunydnın mekansal taleplerı uyannca top lumsallıktan bıreysellıge donuşum temelınde kurgulanma amacı taşıyor Sanal dunya konteksınde yaşayan ınsanlar ıçın toplumsol yaşom kulturu ve bı lıncı degeı taşımadıgından sanal dunya üe ıletışımı dış mekanda da (saııallıgm çeı çevesmde duşunce normları algılama karakterıstıklerı pop kulturu ve ımgelerı üe) suıduımek ıstemesı olaganlık taşıyor Bu dururn dış mekanın toplumsallık taşıyan yonlerının yok edılmesı (dış mekanı yaşamanın onpmsızleştırılmesı) ve sanal dunyayı surdurrnek adma bulundugu or tamla çelışkı oluşturan devasa urun ve olaylarda yaşanıyor Boylece dış mekanın kalıtesı ve yaşanabüırlıgı çevre sorunları vb gerçek yaşamın realıteleı ı sanal yaşam la ıçıçe ışleneıek anhmından saptınlmaya çalışüıyor Sanal dunyanın ıçengını oluşturan pop kulturu de dış mekan yaşam oıtam lannı oluşturma ve yonlpndırmede nıtelık kaygısını sanal yaşamı algılarnada gun deme getuıyoı ve bu kultunın 07u nlan sureklı decjışım dı.ş mekan yaşam ortamları ıçın de geçeılüık taşıyor Bu kultuıun ıran tısı olan tuketım olgusu da (lıep daha faz laya sahıp olnıa ıçgudubuyle) sanal dunya mantğından haıeketle ozellıkle çevıesel kdynakldrm tukeııınez oldugu veya tuketüenın yerıne ıkame etmeyı ıçerıyor Sonuç olarak sanal dunya dış mekanı yaşamanın toplumsal bır deger ve pdylaşım tdşıması lealıtesını kendı ek senıne kaydııarak bıreysellıge pop kulturuyle de&tekleme egılımı taşıyor Ozellık le bıreysellıgın ve sanallıgın ulaşabılecegı (olası) tehlıkelf boyutloı dJckate alındığın da dış mekanların toplumsal yaşam temelınde organızasyonu buyuk onlam ıçerıyoı * Dr Ege Umv Zıraat Fok Peyzaj Mımarlığı Bol, Bornovalzmrr çelışkasını de eklemek olasıdır Yukarıda belırtüen olay ve çelışküer, sanal dunyaıun uretüğı ınsan profüı ve paradıgmaları ışnjmda, konuyu dış mekan ya şdmoıtamlonnataşımayı gerektıııyor Çun ku deneyımler sanal dunyanın urunu ve uzantılanyla, toplumsal realıte olan dış me POLITIKA VE BÎLIM CBTın 21 Mart 1998 tarıhlı 574uncu sayısmda yayımlandn Pıof Dı Kazırn Tuıkeı ın yikemızde bılımde yuz kızartıcı olaylar çok yaygm başlıklı yazısma üışkırı gotuşleıın'u sunmak ıstıyorum Sayın Porf Turker'ın, yuksek ogrenurı kurumlanmızın kalıte3inp og ıetım uyelermın büımsel duzpylenne ve Turkıye çüoşlı büımsel yayınların nıtelık ve nıcelıklenne üışkm duyarlılıgı ve çabalannı çogu akademısyen meslekdaşım gıbı ben de takdırle karşılıyorum 0 nedenle büımde sahtekarlık gıbı ınce bır noktayı dıle getıren soz konusu yazasmdan dolayı kendısmı kutlııyorum Yazıda dıle getınlen konulaı Turk akademık hayatında yayguı olan bır hastalıgın kuçuk bır düımını yansıtmaktadır Yuksek ogrenım kurumldiımızda abartma başkalarının çakşmalarıra zımmfîtıne geçırme, hıç çabası olmadığı tıalde hatır gonul ya da erk yoluyk yazarlar ustesıne adıru koydurmd yoluyla yazdrlaı bstesıne admı koyduırna yoluyla sozde ıçdış yayuı sdhıbı bırçok dkddenusyen ın varlıgı yddsınmdz bır gerçekür Işın ganbı aynı tarıhlı CBT nın Zumrut ten akısler" koşesınde sayın Prof Şengor'un Prof Dr Mustafa han'a atfen naklettıgı Eınsteın'ın adı nın onunde Prof Dr yazıyordu senın de ' dıyerek yeıdıgı tuıden kışüer sıyasıerke makarrıa ve yonetıme yakınsa ulkemızde Eınsteın grubundala Prof Dr lardan daha makbul olabüıyoılar Bugun Turkıye, saygın kurumlannda' üp doktoru' olmayanlar tarafindan kansere tanı ve tedavısıne yon verüen belkı de duııyadakı tek ulke dır Bu kışüerın zanidnmdato yasalar uyannca kazanılmıs hdkldrmd sozumuz olarndz Ancak bu noktadd durmalan gereku Bugun onbınlerce doktorun TUS'ta Jayasıya savaş verdıgı ortamda, bu kâdrolannı tıp doktorlan ıçın kuüanmalan beklenuken tıp dışı mezunlaıa tıbbın uzmanlık daUannda doktora adı altındd ama perde arkasında ıhtısas benzeı ı egı öm venlmesı de olsa olsa ancak Turkıye de oluı YOK un bu durunıa kok ten dur demesı vaktı gelıyor da geçıyor büe Sayın Pıof Dr Kazım Turker ın duyarh oldugu sahtealıklen tam önlemese büe en aza ındırgemesı bence YOK tarofindan ahnacak koklu kararlarla sağlanabüır Tıpta uauanlık doktora ve akademık aşamalara üı^kın sabıt kuralldr getırmek zanidnı çoktan gelrnıştıı ışın ıkmcı VP aaü aşaması polıtık gerekçelerle bu kuralldild oynanmamasıdır Parlamentoda geçen yılldn doçenüık kadeuune saydırıp profesor olmak ısteypnlenn ulkesıdır Turkıye Yülardır doçentuk ve profesorlukte duş yayııı konusu tarttşüu durur ama bu turlu hayata geçınlemez Bunun nedenı bu kural hayata geçınldıgınde bırçok 'adayın gereklennı yer ıne getırmekten uzak oluşu nedenıyle esrırden polıtüc kulıslerdır Polıtıkanın kan^tıgı yerde büırn olmaz Unıveraıte yonetımlerının ' büımsel hüealdatmaca" üe aknan unvanlaıa kaışı duyarlı olması beklerar Bu tur hşüen bunyesınden ayüdaması umulur Ama yok mu o korolası pohtik çıkarlar! YOK yuksek ogrerum kurumldrının başıdır Sayın Prof Turker de bu kurulun başkan daraşmdnıdır Bu hassas ve degerh konumundan dolayı ben SaymProf Kazım Turker hocamızın, ügüıyazıdadüegeürdıgıkonulara ıuşkuı ydptırımlann ve tekraıını engelleyıcı kurallann YOK tarafindan hayata geçırümesınde yararlı olacagına üışkın umudunıu koruyorub Prof. Dr Nadir Paksoy Kocaeh Unıv Tıp Fakulteaı Patolojı Andbıunı Dalı Başkanı Izmıt