Katalog

Güneşötesi gezegen arayışları Cüneş Ötesi Cezegen Sistemleri bizim Cüneş Sistemine hiç benzemiyor veya çok azı benziyor. Üç yıl içinde saptanan sistemler. Henry Cee azıran 1995'teNatureveLeMonde'da, gezegen sıstemımızın dışmda başka sıstemlerın arayışına ılışkın bır makale yayunlandı Bu, kendı guneş sıstemımıze ılışkın bılgılere daydrularak Guneş'e en yakın yıldızlara üışkuı yazmış oldugum brr tur "Mavi Rehber" nıtelıgı taşımaktaydı Bu yazıdan 4 ay sonra ılk guneşotesı gezegen 51 Pegasi B'nın keşfı büdırıldı Bu bızımkınden tumuyle farklı bır sısternde yeı alan bır gezegendı H lelı (MJ) bır gezegenı vardır Çok buyuk ol makla bırlıkte, kendı Guneş Sıstemımız çerçevesınde degerlendırüdıgınde bıze ganp gozukmez Çunku yıldızdan uzaklıgı, buyuk bır gezegenın olmasını duşunduğumuz bır uzaklıkta yanı Mars ıle Jupıter arası bır uzaklıkta olması olagan gomlen buyukluktedır Bır başka aşına goruntulu sıstem kuçuk, kırmızı yüdız Lalande 21185 olmasına benzer Bu tur buyuk ve yüdıza yakın gezegenlere sıkça raslanmakta olup benzer sıstemı olan en az beş yüdız saptanmıştır Aralannda ılk bulunan, aynı zamanda ılk guneşotesı gezegen olan 51 Pegası'ye aıttır Jupıter'm yaklaşık yarısı buyukluktekı gezegenın yıldıza uzaklıgı yalnızca 0 05 AU olup, yuzey sıcaklıgının 1000°C olması gerekmektedır Upsılon Andromedae yıldızı da, Tsa Bootes A yıldızı da benzer gezegenlere sahıptır I^u Bootes A'nın bır dekırmızıcuce yoldaşı vardır Tau Bootes B adlı bu gok cısmı son derece elıpnk bır yorungede inanü maz bır 0 91 'lık bır dışmerkezlıkle dolanır tetnının uçuncu yıldızı olması olabılır Guneşotesı gezegenlerle ügüı araştırmalar hakkında bılmek ıstedıklerınızı "http //wwwphyscı psu edu /mand]ek/exo html'' web sayfasından ogrenebılırsınız Güneş sistemimizin rehberi: Karşılaştırma yapılabümesı ıçın Guneş sıstemımızın kısa bır ozetını venyorum1 Guneşımız, kuçuk, tek, ortayaşlı sarı bır cuce yıldızdır Çrftlı ya da çoklu bır yıldız sıstemınedahıl degıldır SırasıylaO 38,0 72, 1 0 ve 1 52 Astronomık Bırım (AU) uzaklı gında (1 AU Guneş üe Dunya arasındakı uzakhktır), Merkur, Venus, Dunya ve Mars olmak uzere dort kuçuk gezegenı vardır Dort buyuk, gazsı gezegenı Jupıter, Saturn, Uranus ve Neptun'un uzaklüdarı ıse, sırasıyla 5 2, 9 54 19 18 ve 30 6AU'dur Daha buyuk uzdklıkkr Guneş çevresındekı dola nımkıının daha uzun surelı olmasını gerek tırır Dunya ıçın bu sure bır yıldır Merkur, Guneş ın çevresınde 88 Dunya gununde dolanırken, Jupıter 12, Neptun ısel 65 yılharcarlar Jupıter, 318 Dunya kuılesıne eşdeger boyutuyla en buyuk gezegen olma ozellıgıne sahıptır Saturn 95 Dunya kuüesı, Neptun 17 25veUranusl4 52 buyuklugundedır Dunya, Guneş sıstemınde buyukluk sırasında beşıncı ve kayalık gezegenler arasında bırıncıdır Mars ve Jupıter arasında ve Neptun den üerıde en az 50 AU uzaklıkta ku çuk gezegenler yanı asteroıdler kuşakları yer alır Pluto ve ayı Charon 39 AU'da bulunurlar ve gerçek anlarndd bır gezegenden çok Kuıper kuşagı adı verüen dış asteroıd kuşagının bıreyı olarak kobul odüırler Bu8 ana gezegen tek bır duzlemde yorunge çızerler ve Guneş' e gore ayru dogrultuda hareket ederler Yorungelerı henıen hernen daıresel olmakla bırlıkte Mdrs'ınkınde 0 2'lık bır dışmerkezlık sozkonusudur Dısmerkezlıgı sıfır olan yorunge tam bır daıreyı gosterır Dışmerkezlıgı bır olan yorunge ıse oldukça dar bır elıpstır Dunya'mn yorungesının dışmerkezlıgı 0 02'den azdır Çevırı: Feza Akça Nature News Servıce 19 3 98 Ne denlı hatalı olduğu mu bıldırmekten mutluluk duyuyorum Hdtdm, dıger gezegen sıstemlerını bızımkme benzer okrak duşunmuş olmamddn kaynaklanı yor Geçtıgımız uç yıl ıçınde en azından bır duzıne sıstem saptandı Bunlardan çok azının bızımkıyle benzerlık gos. termesı, astronomların geze genlerın oluşumuna ılışkın varsayımlarını gozden geçır melenne neden oluyor Dola yısıyla bende Galaksımızdekı en yenı sıstemlere ılışkın "Mavı Rehberımı" yenıden duzenlemış bulunuyorum Aradakı farkı gorebümek ıçın bu yazının sonunda yer alan "Güneş Sistemimizin Rehberi" üe karşılaştırmak yeterlı olacak Tanımlanan gezegenlerın tumu de Jupıter boyutldrında son derece buyuk gezegenleıdır Bun lardan en buyuklerı belkı de bızım anladıgımız bıçımde gezegen olmayıp, buyuk ge zegenlerle kuçuk yıldızlaı arası rııtehklerde "kahverengı cuceleıdır". Küçük gezegenleri saptamak olanaksız Henuz Dunyamız kadar kuçuk gezegenleri saptayabümekolanakdışıdır Burada tanımlanan gezegenlerden hıçbırı dogrudan gorulmuş olmayıp varlıkları burılar la akrabd olan y ıldızlann yapısından yola çı karak belırlenmıştır Astronomlar yuzlerce komşu yıldızı ıncelemeye devam ettıklennden gelecek bırkaç yılda bu lıste hızla uzayacaktır Pek az gezegen sıstemı bızımkıne benzemektedır Bunlardan en sıradan gıbı gozukenı belkı de 47 Buyuk Ayı (Ursde Ma jorıs) yıldızıdıı Guneş benzerı olan yıldızın, yorungesı 21 AU'da bulunan, 24 Jupıter kut 577/14 yıldızına aıt olandır Bu Guneş'e en yakrn al tıncı yüdız olarak 8 2 ışıkyüı uzaklıkta yer alu 10 AU'da yorungede, 1 6MJbuyuklukte bır gezegenı vardır Daha kuçuk (0 9 MJ) bır başkasının da daha yakın bır yorunge ye (2 5 AU) sahıp oldugu duşunulmektedır Bıze bıraz yabancı olan bır yüdız ıse 55 Cdncrı A yıldızıdır 15 20 yıllık bır yorungede 5 MJ'lık bır gezegene sahıp olması olası gozukmektedır Ancak 55 Cancrı A çıft yıldızlı bır sısteme dahıl olup çıftın dıger yıldızı 55 Cancrı B, 1100 AU'dan daha uzak bır konumda bulunmaktadır Bu 55 Cancn sıstemı oldukça degı şıktır Cancrı A'nın, yıldızdan 0 HAUuzak lıkta bır başka buyuk gezegenı bulunur Bu Jupıter'ın Guneş'e Merkur'den daha yakın Bızım sıstemımızın daıresel yorungelerınden farklı bıçımde, dışmerkezlık bır dızı gezegen sıstemınm vurgulayıcı ozellı gıdır Bu turde ılk saptanan 70 Vırgınıs'tır Son derece buyuk bır gezegen olup, 0 4'luk bır dışmerkezlığe sahıp elıptık bır yorungesı bulunan kuçuk bır "kahverengı cuce" olarak da kabul edılebılır Bır başka ornek de HD 114 762 yıldızının, yoldaşı olan ve 10 MJ'hk boyutuyla gezegenden çok, yıldız boyutlarına sahıp olan yoldaşıdır Bunların arasında belkı de en ılgrncı Guneş benzerı yıldız 16 CygnıB'nın 1 6 MJ'lıkgezegenıdır Bu gezegenın yorungesı bılmen en dışmerkezlı yorungedır ve ne denı de 16 CygnıB'nın uçlu bu yüdız sıs