Katalog

Zümrütten akisler Uzay istasyonu MİR mikrop kaynıyor! MİR içinde kapalı ortamda dakikada 50 bin yenı mikroorganizma ürüyor. A. M. C. Şengör Zümrütten akis konusu Bu köşe CBT'de yayınlanmaya başladığından beri "Zümrütten Akisler" ibaresinin nereden geldiği konusunda birçok soru ile karşılaştım. Hattâ bir meslekdasım "bunu Islâmcı bir işaret sanan bile var" dedi! Bu meraklan tatmin için ben de zümrütten akisleri niçin köşeme isim olarak seçtiğimi anlatmaya karar verdim. Önce bu kösenin oluşturulmasını benden isteyen Orhan Bursalı'nın bana verdiği görevi söyleyeyim: "Bu köşede bilimin ber konusunda ilginç ve öğretici bulduğun şeyleri okuyucu ile paylaşmak!" Görev bu şekilde yöneltilince ben de Orhan'a bütün bilim tayfına birden bakmanın gözlerimi kamaştıracağı bunun benim yetenek ve bilgimi çok aşan bir iş olduğu gerekçesiyle itiraz ettim. Orhan ber zamanki inanç ve cömertliği ile: " Sen yaparsın" dedi; "ama önce koşene bir ad bul." Ben de "Peki" dedim. "O zaman tüm bilim tayfını bir zumrüt ayna içinde seyretmek zorundayım ki, ışık zenginliği benim ancak belirli bir ışık gücüne dayanabilecek olan gözlerimi rabatsız etmesin." Orhan, bu zümrut ayna lâfının nereden çıktığını sordu. Ben de anlaüım. Konu MS 1. yüzyılda meşhur Doğa Tarihi (Historia Naturalis; bu adı belki de historia kelimesinin orijinal anlamına göre Doğa Araştırmaları olarak tercüme etmek daha doğru olacaktır) kitabını yazan Romalı bilgin devlet adamı Gaius Plinius Secundus'un ("yaşh Plinius": MS 23 veya 2479) XXXVII. kitabının 16. paragrafının son cümlesi olan "Nero princeps gladiatorum pugnas spectabat in smaragdo" cümlesinden çıkmaktadır. Bu cümle genellikle ekseri elyazmalarında görüldüğü gibi in edatı konulmadan "Imparator Neron gladyatörler arasındaki dövüşü zümrütte seyrederdi" şeklinde tercüme edil,. , mekteydi. Ancak Bristol • Zümrütten dMS, Universitesi Klâsikler dobilimin göz çenti D. £. Eichholz, bunu en eski el yazması kamaştıncı parlaklığı olan 10. yuzyıldan kalma Codex Bambergenile benim tüm bilim sis'de görüldüğü gibi in tayfına bakışımda edatıyla"lmparator Neron gladyatörler arasıneksikliğin kaçinılmaz daki dövüşü yansıtan bir zümrütte [tam karşılığı olacağını bir arada "zümrüt üstünde"] seyvurguluyor. rederdi" şeklinde düzelterek, zümrütün genellikle sanıldığı gibi bir mercek rolünde değil, fakat bir ayna olarak kullanıldığını iddia etmiştir. Aynı paragrafta Plinius'un "Gözlerimiz bir başka nesneye bakarak yoruldukları zaman onları bir zümrüte bakarak dinlendirebiliriz. Plâka şekilli zümrütler düz yatınldıklan zaman ışığı ayna gibi aksettirirler" cümleleri de Eichholz'un okuyu* şunun haklı olduğunu göstermektedir. Gerçekten de arenada beyaz kum (arenakum) üzerinde dövüşen gladyatörlere sürekli ve dikkatli bakışın gözleri kamaştıracağı bir gerçektir. Bu kuvvetli yansımadan gözü korumanın bir yolu, gözü dinlendiren yeşil renkli zümrüt aynalar kullanmaktır. Zümrüt ayna üzerinde seyredilen akisler gözü koruduklan gibi, bakılan nesne üzerinde dikkatin daha kolayca yoğunlaşmasını da sağlarlar. Plinius'un bu paragrafında Eichholz'un da benim de anlamakta güçlük çektiğimiz söz "zümrütler doğal olarak mukavvestirler ve dolayısıyla ışığı teksif ederler" cümlesidir. Belki de Neron gladyatör akislerini buyutmek için içbükey zümrüt aynalar kullanıyordu. Ancak bunun zümrütün doğal bulunuşuyla olan ilgisi açık değil. Belki de Plinius kristalden değil de Topkapı Sarayı'nda da teşhir edilenler gibi amorf zümrütlerden bahsediyordu. Ama bunların benim bugüne kadar gördüğüm örneklehnde yuzeyler içbükey değil, dışbükeydir. Zümrütten akis, doğal olarak hiçbir zaman doğrudan gözlem kadar güvenilir bilgi veremez; en' azından renkler. yeşil ' temel tarafından değiştirilir, zümrüt üzerindeki çatlaklar görüntüyü kırar. Ben zümrüt ayna mecazını, bilimin göz kamaştıncı parlaklığı ile benim tüm bilim tayfına bakışımda eksiklik ve bozuklukların kaçinılmaz olacağını bir arada vurgulayabilmek için seçtim. 570/5 R uslaıın nıeşhuı uzay 'ıstasyonları MIR'ınpekdetemız bır yer oimddıgı eskıden ber ı bılınıyordu Fakat Rus araştırrnacılarla bırlıkte, uzay ıstasyonunun sağlık şartlaıını araştıran bır Italyan bıyokım yacıya gore durum, zan nedılenden de vahım. Perugia Unıversıtesi'nden Mario Pitzurra istasyondakı şartların yıllarboyunca kozmonotlann başına solunum yolları problemlerınden derı hastalıklarına kadar bir yıgın dert açtıgını soyluyor. Besinlerden kaynaklanan saglık problemleri de yaşanmış. Bu sorunlar uzun yıllar basından saklanrruş. Alınan önlemlere ragmen, istasyona gondcrılen kozmonotlar beraberlerinde bir suru mikroorganizma taşıyorlar Sonuç olarak MİR'de kapalı ortamda kır pas ıçınde yaşayan kozmo Atlantls uzay uçuşlan sınmnda çekllmlf MİR uzay İstasyonu rekır Bu pıslıgın en onemlı nedeni kozmonotlann duç alamamaları. Havlulara sılınerek temız lenıyorlar ve bu da çok kısa sure ıçınde standart hıjyen sınırlarmın dışına çıkmalarına neden oluyor notlar dakikada 50.000 yenı mikroorganizmanın ortaya çıkmasına neden oluyorlar. Bu sayının ıdeal durumda 3000 civarında kalması ge Kozmonotların yorungede kaldıklan sure boyunca en yuksek rısk altında bulundukları zamanlar, ıstasyona ulaşmalannı takıp eden bırkaç gun ve gorevlerınin sona ermesine dogru ıstasyonda geçırdıklerı son gunler llk gunler yaşanan soıunlaı, dolaşım, endokrın ve dıger sıstemlerın ortama kolay kolay uyum saglayamamasından kaynaklanıyor Gorevm bıtımıne dogru ıse kozmonotlaı aıtıkokadar pıslerımıs oluyoılaı kı olmadık hastalıklara yakalanabiliyorlar Istasyorjdan alınan son orneklerın ıncelenmesınden sonra araştırmacılar, bır uzay ıstasyonunda ortaya çıkabılecek hıjyen sorunlan hakkında darıa ıyı fıkır sahıbı olabılecekler. 2002 yılmda 4amamlanması beklenen uluslararası uzay ıstasyonunun havalandırma ve hıjyen sıstemının tasanmında bu yenı venlerın de goz onunde Mkhael Foale, MİR'de geçlrdlğl günlerden sonra güzel bir bulunduı ulacagı soylernyor duşa lleHlyor