Katalog

T A R T I Ş M A E D İ T Ö R E M E K T U P Akademik yükseltmelerde bir model Dr. TUncay Özgünen kademik aşamalarda kullanılacak olçut ve bunun uygulanma bıçımının sıkça tartışılmasına karşın çoğu kez ılkesizlık ya da kışısel yakınma ve ozenmelerın one çıkması nedenıyle tartışmalar eksık kalmakta, bır uzlaşma veya yaptırıma ulaşamamakta, var olduğu savunulan kurallar ıse nesnel olarak olçulur değerlerden uzak ve dolayısı ıle kolayca yozlaşabılır ıçerıksız genel terımlerle sunulup zorunlu olarak gızlı tutulan dar alanlı öznel kararlarla sonuçlanmaktadır Yuksekoğretım sıstemımızın nıtelığı ver diğı urunler temelınde net olarak ortadadır Ayrı bır makalede ele alınan unıversıte kavramı ve unıversıtelorımız burada tartışılmayacaksa da bu yazıda önerılen kurgunun dayanaklarını vermek ıçın bu kurumun yükümlülüklerı bilgiyi üretme, aktarma ve bu ıkı eylemı planlama, uygulama ve denetleme olarak ozetlenebılır Bu gorevın akademısyenlığe aday olanları değerlendırme veya goreve devamına karar vermedekı açılımı, değerlendırmede kullanılacak olçutlerın gereğını gosterır Aynı kışının her uç alanda da ust duzeyde olması beklenemezse de bu kışının bu uç alandan ıkısını bırakıp salt bır tanesınde ust duzeyde olması da unıversıtede gorev almaya yeterlı olamaz Bır akademlsyen meslek yaşamı ıçınde uç alanda da etkınlık gosterme zorunda kalacağından bu çelışkılı durumu çözmek ıçın her görev alanı ıçın alanların toplamına aıt bır alt sınırı, alanların alt sınırlarının toplamından daha yuksek tutmak gerekecektır A Düzey saptamada 3 evre öte yandan adayın bu alanlardakı duzeyını saptama ıkısı gerçek, blrl sanal uç evreyı ıçerır llk evre adayın ışlevın gerektırdığı bılgı ve becerı ıle on donatımını, 2. evre ıse adayın soz konusu alanda o gune kadar ne tur etkınlık gosterdığını saptamaya yonehktır Sanal olan son evre adayın goreve gelırse ne duzeyde bır etkınlık gostereceğl olup yapılan ölçme ve değerlendırmenın amacı da aslında ılk ıkı gerçek evrenın verılerınden yola çıkarak uçuncu evreyı kestırmeyı amaçlar Ama sorumluluk alanlarına aıt duzeylerı saptamada kullanılacak gösterge ve ölçütlerın neler olduğunu ele almadan once "bilım olçmedır" kuralını anımsamak, yanı kullanılabılır gösterge yapıtaşları ele alınır ken her yapıtaşına sayısal karşılıklar vermek ve gostergenın toplam değerının sozel yerıne sayısal olmasına ozenmek gerekır Sıstemın evrımı ıçınde bazı yapıtaşları elenırken yenı yapıtaşları tabloya eklenebılır ve guncele gore ozendırılmek ıstenen alan lara aıt sayısal ağırlıklar da değıştırılebılır Kaldı kı değerlendırmede kullanılan bu tur bır "ıstenen nıtelıkler" tablosu bellı gorevlere aday olacak yenı kuşaklara hangı alanlara yoğunlaşmaları gerektığını veya hangı alanlarda eksıklıklerı olduğunu gösteren bır "harıta" verır Önerılen tabloda ılk bolum adayın gore ve on hazırlığına yonelık olup bu bolum adayın temel eğıtım, aldığı dığer eğıtım ve taşıdığı akademik unvanları ırdeler llk kumede adayın lısans ve ustu eğıtımlerını hangı dalda aldığı, bu eğıtımlerın hangı ku rumîarda verıldığı, eğıtımde yurtdışı kaynaklardan yararlanılma oranı, yuksek lısans eğıtımının sayısı, bu eğıtım sırasında adayın nıtelık veya becerı yonunden bır bılım kurumu tarafından ödul veya desteğe değer bulunması sayısala çevrılmekte, adayın yuksek lısans eğıtımı sırasında yonetıcısı olan hocasının eğıtıcılık ve araştırıcılık puanlannın bellı bır yuzdesı oğrencının bu bölumdekı toplam puanına eklenmektedır Adayın yabancı dıl bılgısı, bıldığı yabancı dıl sayısına gore ek puan sağlamakta ve butun bu olçutlere aıt puanların toplamı ıle adayın temel eğıtımıne aıt sayısal bır değer elde edılmektedır Eğıtım bolumunde akademik unvanlara yonelık ıkıncı kume, adayın onceden aldığı akademik unvanlan ne sure taşıdığını ıncelemekte olup bu surelerın yurtıçı ve yurtdışı bır eğıtım veya araştırma kurumunda ve sureklı olup olmadığı, verılen hızmetın eğıtım, araştırma ve yöneticilık alanlarından hangısı ıçınde geçerlı olduğu ve akademik unvanların aynı veya farklı bılım kurumla rından alınıp alınmadığı sayısal karşılıklara çevrılerek bu kumeye aıt toplam puan saptanmaktadır Eğıtım başlığı altında ıncelenen son etmen kümesi adayın eğıtıcılık, araştırıcılık ve yonetıcılık ıçln almış olduğu eğıtım etkinlıkleri ıle meslekıçı eğıtım turunde aldığı eğıtım ve öğretımı ıçerır Bılındığı gıbı ılk ve ortaoğretımde öğretmen olacak adayların bu gorev ıçın eğıtım almalarını zorunlu kılan kurallar kısa bır sure sonra topluma etkın olarak katılacak gençlığe eğıtıcılık yapan akademısyenlere bu eğıtımı gereksız bulmakta ve bu becerının deneyımle kazanılabıleceğını var saymaktadır Ayrı makalelerde ele alınan ve oluşumunda adayın doğrudan kusuru bulunmayan eğıtıcılık ve yöneticilik eğıtımının eksıklığı genel bır sorun olup adayın bu becerıyı de neyerek ne ölçude kazandığının araştırılması ve bu amaç la kullanılacak ölçutler telık değerlendırıl mesınd e ele alınacak uç ana daldan ılkı nı yapar Adayın eğıtıcılık gorevının uygulama dakı urunlerını temel alan bu bo lumde adayın verdığı lısans ve yuksek lı sans derslerı, derslerın fakulte ve yuksek okullara ders ve konu olarak dağıhmı, derslerın yurtıçı veya yurtdışı kurumlarda verılmesı, verılen derslerın kuramsal veya uygulama nıtelığı ve bu derslerı alan oğrencılerın başarı duzeylerı bu konuda kullanılabılecek ölçutlerdır Eğıtıcı nıtelığını gosteren bır dığer önemlı gösterge olarak adayın kamu veya ozel kurumlarda yuklendığı eğıtım gorevlerı ıle halk eğıtımıne yonelık yaptığı her tur katkı da burada ele alınmakta ve sıralanan butun bu etkınlıkler sayısal hale çevrılmektedır Araştırıcı özellikler Adayın araştıncı niteliğını olçmeye yonelık gostergeler araştırma projelerı, patent alan veya uygulamaya gıren araştırmalar ve yayınlar olarak uç ana gruba ayrılır Araştırma projelerı başlıklı ılk grup adayın o gune kadar sorumlu veya ekıp elemanı ola rak katıldığı araştırmaları, bu araştırmalarda oğrencılere de yer verılıp verılmedığını, araştırmaların yurtıçı veya yurtdışı kurumlardan destek alıp almadığını, araştırmaların kamu veya özel bır kurumun ıstemıyle ve bu kuruma aıt bır uygulamaya yonelık olup olmadığı, çalışmanın dığer merkezlerle ortak yurutulup yurutulmedığı sorulmakta ve bu etmenlerın tumu sayısala çevrılmektedır Bır araştırmanın yenı bır kuram sağlaması, patente bağlanması veya yenl uygulamalara temel oluşturması araştırıcılık nıtelığını belırlemede ıkıncı onemlı grup olarak kabul edılmektedır Adayın araştıncı nlteliğini olçmeye yönelık uçuncu grup, adayın yayınları olup bunlar nıtelık yonunden yedı kümeye ayrılır llk ıkı kumede adayın toplum eğıtımıne yonelık yaptığı yayınlar ıle kamu veya ozel bır kurumun ıstemı ıle hazırladığı raporlar ele alınmakta, uçuncu kumeye adayın yaptığı sozlu ve/veya yazıiı bıldırıler toplanmaktadır Bıldırınin ulusal veya uluslararası bır toplantıda yapılması, sözel veya afiş halınde su', numu, ödul alması, kıtap halınde \ x "9ay | n lanması ayrı ayrı sayısala ' / / " ' ç e v r ı l m e k t e , bıldırınin bırden na yonelık olup yayının dayandığı araştırmanın turu, mektup veya tarama nltellğl taşıması, yazıyı yayımlayan dergının duzeyı (uluslararası veya ulusal taramalarda yer alan, genel veya ozel etkınlık sıralamasına gıren) ayrı ayrı ıncelenmekte ve bırden çok ımzalı yazılarda ımza sırasına farklı puan verılırken yazıya konulu olan çalışmanın bırden çok ımzalı yazılarda ımza sırasına farklı puan verılırken yazıya konu olan çalışmanın bırden fazla yayımlanması halınde bunlardan salt bırı değerlendırılmektedır Adayın yazılannın dığer araştırıcılar tarafından anılmış olması değerlendırmede beşıncı kumeyı yapmakta olup anılmanın yurtıçı veya yurtdışında yapııması, anılmanın blldırl, makale veya kıtapta olması, aynı çalışmanın anılma sayısı ayrı ayrı deiğerlendırılır Yayın bolumunde altıncı kumeye adayın yetkılı kurullar tarafından basımı uygun bulunmuş ders notları gırmekte, yedıncı kumeyı ıse kltaplar oluşturmaktadır Yayınlanan kıtabın tek veya çok yazarlı oluşu, adayın edıtor gorevı, eserın yurtıçı veya yurtdışı yayınlanması, kitabın telif, çevirı, ders kıtabı veya tutanak turu taşıdığı nıtelıkler sayısala çevrılmekte aynı eserın guncelleştırılmtş yenı baskıları bağımsız kıtap olarak kabul edılmektedır Keza bır kıtabın puanlamaya alınması ıçın bılımsel bır kurumun onayı da aranır Ana ışlevı bılgı uretme ve uretılen bılgıyı aktarma olan bır akademısyenın onceden bılgı ve becerı bırıkımı olmayan yönetıcılıkle bu ışlevınden uzaklaştırılması, ote yan dan aynı kışının bılgı uretmeaktarma eylemınde gözlenen sorunları en lyl bılen kışı oluşu uzlaştınlması gereken ıkı ucu oluştu rur Idari görevler Akademlsyenlerın nıtelıklerını saptamada kullanılacak uçuncu gösterge olan ıdarı görevler ve uyelıkler bu bağlamda beş ayn kumeye ayrılmıştır Adayın eğıtımle doğru dan ilgili unıversıte ıçl veya dışı ıdarı gorevlerı ılk kumede ele alınırken, kamu veya özel kuruluşlarda araştırmaya yonelık bırımlerın kurulma ve ışlemesıne yonelık yurtıçı veya yurtdışı ıdarı gorevlerı ıkıncı kurneyl yapar Yurtiçı veya yurtdışındakı kamu veya özel kurumlarca yapılan surelı yayınlarda adayın yaptığı yonetıcılık gorevlerı uçuncu kumeyı oluştururken, adayın bu kurumlarda yuklendığı genel yonetım gorevlerı dörduncu kumede ıncelenır Bu bölumde beşıncı kume adayın aldığı burs, odul, jurı ve komısyon gorevlerı ıle akademı, meslek kuruluşları, dernekler ve top lumsal orgutlere uyelıklerı değerlendırılmekte, her beş kumeye aıt verıler sayısala çevrılerek bolum ıçın genel bır toplam elde edılmekte, son olarak bölümlere aıt genel toplamların bır araya getırılmesı ıle de adayın tum nıtelıklerı tek bır rakam halınde tanımlanabılmektedır Bu yazımızda sunulan değerlendırme ılkelerının kışısel bır çalışma urunu olmasından oturu bırçok hata ve eksık ıçerebılece ğını, bu nedenle daha genış bır duzeyde tartışılarak kurumlaştırılması gerektığını ve "bır sıstem olarak zamanla gunun gerısın de kalacağından' sureklı guncelleştırılme zorunda olduğunu tekrar anımsatmak ıs terız * Çukurova Unıversıtesı Tıp Fakultesı Oğretım Uyesi, Adana. bu konulara Cumhurıyet'te zaman zaman değınmektedır, becerıksız çevırmenlerımızın Kongar'ın yazdıklarını okumalarında ya rar vardır Pekı, butun bu saçmalıklara nasıl son verıleblllr? Nasıl kı dığer butun mesleklerde mesleğe başlamadan once staj yapmak veya sı nava gırmek gıbı kalıfıkasyonlar gerekıyor sa, çevirı alanında da buna başlamak gerekır Doktorlar tıbbıyeyı bıtırır bıtırmez doktorluğa başlamazlar Avukat olmak ıçın staj yapmak gerekır Öğretmen olmak ıçın stajyer öğretmen olarak çalışılır, vs Çevırmen olmak ıçın de staj yapma zorunluluğu getırılmelı ve bunun sonunda da bu alanda kapsamlı bır sınava gırıp başarılı olmak mecburî kılınmalıdır Aksı takdırdeTurkçe pek yakında tanınmaz bır hale gelecektır, ınsanlar okudukları kıtap ve dergılerden yalan yanlış bılgıler edınecektır, bu ışın de sonu nereye varır, bılınemez (1) Turkıye ve Avrupa llışkılerı, Yay Canan Balkır, Allan M VVıllıams, Çevıren Bulent Tanatar Sarmal Yay , 1996, s 72, 75 (2) Demır Demırgıl, Ekonomı Sözluğu Istanbul Çağlayan Kıtabevı, 1984 (3) Pars Tuğlacı, IngılızceTurkçe Iktısadî Tıcarî Hukukî Terımler Sözluğu Istanbul ABC Kıtabevı, 1995 * Yrd. Doç. Dr., Boğaziçi Üniversitesı Öğr. Üyesi . \ j .» v çok kışı ıçeren bır ekıp tarafından sunulması halınde adayın ekıp sırası goz önunde tutulurken, bır araştırmanın bırden fazla toplantıda teblığı halınde bunlardan sadece bırı qeçerlı kabul edılmektedır Yay ı n l a r d a dörduncu kume, adayın hakemlı bılım dergılerınde çıkan yazıları Emrehan Zeybekoğln* Çeviri üzerine... P rof ömur Akyuz'un çevirı hatalarıyla ılgılı eleştırılerını Cumhurıyet Bılım ve Teknık dergısının 22 Mart 1997 tarıhlı sayısında ılgıyle ve (kendı hesabıma) şukranla okudum Sayın Akyuz sadece doğa bılımlerınde değıl, dığer pek çok alanda da karşımıza çıkan bır duruma dıkkatımızı çekıyor Yetkın olmayan kalemlerden çıkan çevırıler Bır yabancı dılı bıldığını sanan ve kendı dılı nı yeterınce bılmedığının farkında olmayan kışılerın becerıksızce yaptıkları ve arzu edılmeyen sonuçları olabılen çevırıler Sokağa çıkıyorsunuz ve kulağınıza şoyle bir konuşma çalınıyor Geçen gun Esra telefon ettı Can'la nışanlanıyorlarmış Ay cıddı olamazsın1 Yurumeye devam edıyorsunuz ve kocaman reklam panolarında tanınmış bır jılet fırmasının şoyle bır reklamı gozunuze çarpıyor " butun zamanların en yakın traşı " Bır şey anlama dığınız ıçın donup tekrar bakıyorsu nuz reklama, fakat olacak gıbı değıl Dunya ça pında tanınan, yuksek teknoloıı kullanarak uretım yapan, prestıj sahıbı bır fırmanın reklamları, Ingılızce bıldığını sanan bırılerının çevırısıyle butun Istanbul caddelerınde koca koca panolara yerleştırılmış ' Close shave" ıfadesının "sınekkaydı traş" olduğunu bılmeyen çevırmen, "purursuz traş" demeyı bıle akıl edememış "yakın traş" dıye rek ışı kestırıp atmış Tabıî kendısı bu yakın traş ıfadesınden ne anlamıştır, bunu kendısıne sormak gerekır doğrusu TV dızılerınde yapılan yalan yanlış çevirı lere zaten alışmıştık fakat bu uçuncu sınıf çevırmenlerın becerıksızlıklerının sokaklara da taşacağını tahmın edemezdık Burosunda oturan genç adam, ıçerı gıren arkadaşıyla el sıkıştıktan sonra Neden oturmuyorsun9 der Halbukı Turkçe'de boyle konuşul madığı, herkesçe malumdur Bunun, "otursana" şeklınde çevrılmesı gerekırken ehlıyetsız çevırmen bu ıfadeyı olduğu gıbı, yanı motomot çevırmıştır Ya da Vıetnam'da geçen bır Amerıkan fılmı seyredıyorsunuz ve ikı Amerıkalı asker cephe gerısınde dınlenırken sohbet etmektedırler Hey George, Noel'de n'apıcaksın"? Noel'de eve gıdeceğım arkadaş Burada da ev sozcunu "ev" olarak değıl 'memleket", yanı anavatan anlamında "memleket olarak çevırmek gerekırken ehıl olmayan kalemler Turkçe'yı yanlış kullanmıştır Tabıı bır de okuryazarlık duzeyı pek fena olmayan fakat ışın ıçınden çıkamadığında melez bır dıl yaratan takımı var kı, bunlara da ınsan ne dıyeceğını bılemıyor Örneğın, "ıktısadî boom"(1) "Boom" sozunun ne ol duğunu bu memlekette kaç kışı bılır ve kaç kışı bılmek zorundadır, duşunmek gerekır Halbukı, "boom" sozcuğunun anlamı, rah metlı Prof Demır Demırgıl ın "Ekonomı Sozluğu'nde (2) ve Pars Tuğlacı'nın Ingılızoe Turkçe Iktısadî Tıcarî Hukukî Terımler Sozluğu (3) gıbı populer bır yayında belırtıl mektedır Turkçe'de hıçbır karşılığı olmayan bazı kelıme terım ya da kavramlar harıç, bu gıbı çevirı aksaklıklarının affedılır tarafı olmadığı ortadadır Bu orneklerı çoğaltacak olursak ufak çaplı bır kıtap bıle yazmak, artık maalesef mumkun olabılecektır Prot Emre Kongar, 5274