Katalog

BELG ESELLER 26 Nisan Cumartesi çubuk kodlar EAN çubuk kodları olarak adlandınlırlar EAN, European Artıcle Numbermg ın kısaltmasıdır Eskıden Amerıkalıların UPC (Unıversal Product Code) dıye bır sıstemlerı vardı ama artık bu sıstem de EAN'nın bır alt kumesı halıne geldı EAN hemen hemen butun dunyada kullanılır olmuştur, fakat bazı ulkeler bunun kendılenne gore bırtakım versıyonlarını uretmışlerdır, orneğın Japonya'da EAN / J adında bır sıstem kullanılmaktadır EAN kodlarının ıkısı, EAN13 ve EAN8, sırasıyla13 ve 8 dıjıt ıçeren kodlardır EAN13 kodunun son ıkı dıjıtı ulke kodudur, orneğın 00 ıle 09 arası UPC ıle uyum sağlamak ıçın A B D ve Kanada'ya ayrılmıştır Kıtap satışlannda ISBN numarasına 978979, perıyodık yayınlarda da ISSN numarasına 977 eklenır Butun bunlara ek olarak şırket ve urun kodları da eklenmıştır, dolayısıyla Izlanda'da satın aldığınız bır çamaşır makınesının koduyla Fılıpınler'de satın aldığınız spagettının kodları hıçbır şekılde aynı olamaz santl, kilo, mega gıbı standart takıları var. Pekı neden hıç gigametre veya megametreler cınsınden konuşmuyoruz ? Orneğın New York, Londra arası 5 megametredir, dunyanın çapı yaklaşık 13 magametredır... Zaman ölçuleri içın de aynı şey geçerlidır. Yıllar yerıne gıgasanıyeler veya terasanıyeler kullanmak bilimsel yönden daha yerınde olmaz mı ? Ağırlık ıçın temel alınan şey neden gram değıl de kilogramdır ? Bir şeyin (gramın) kendisini değıl de bın katını referans almayı kim akıl etmiştir 7 YANIT: 1960 yılında yapılan bır toplantıda Uluslararası Bırımler Sıstemı (Sl) kesın olarak belırlenmıştı Sl uyumlu bır sıstemdır, yanı ıkı bırımın oranı veya çarpımının kendısı de bır bırımdır ve bunları ılışkılendıren denklemde ek bır sayısal çarpan kullanılmaz Eğer ağırlık ıçın temel bırım kılogram yerıne gram olsaydı Sl uyumlu bır sıstem olmaktan çıkardı ve elektrıksel bırımlerın ( amper, volt, watt) kullanımı problemler yaratırdı Uyumlu bır sıstemde hem elekt rıksel, hem de mekanık guç ıçın watt kullanılacaksa, kutle bırımı olarak kılogram temel alınmalıdır Dolayısıyla 1 amper X 1 volt = 1 watt = 1 |oul / 1 sanıye 1 metrekare X 1 kılogram / 1 sanıyekup = 1 metrekare / kılogramkup TV 2 14.50 Belgesel "Hayvanlann Büyüleyen Dünyası" TV 318.00 Belgesel "Boşluğa Dokunmak" TGRT 12.30 Sağlık Hattı TGRT 03.45 Belgesel "Kaptan Cousteau" Kanal E 11.05 Belgesel "Doğanın Tarihl" Kanal E 17.35 Belgesel "Hayvanlann Dünyası" atv 15.30 Belgesel "Uzaklar" Rash T 12.00 Sigara ve Sağlık İLGİNC SORULAR SORU: Eğer nane yedıkten hemen sonra su ıçersem , ağızımda bır soğukluk hlssediyorum. Neden ? YANIT: Dıldekı tat algılayıcılar sıcaklığa karşı da duyarlıdırlar Nane, yapısı gereğı, tadın yanında soğukluk hıssı de verır Buna karşılık bazı maddeler de tam ters etkı yaratır ve sıcak hıssetmenıze neden olurlar Nanenın bu etkısı, sert bır besın olmasından kaynaklanır, aigılayıcılara çok yuk bıner Nane şekerı yedıkten sonra soğukluk hıssınin geçmesı ıçın tatlının ta mamen tuketılmesı gerekır Nane niçîn soğuk? 27 lisan Pazar TV 1 11.40 Belgesel "An Şu Vahşi Hayvanlar" TV 1 23.35 Merhaba Çağdaş Türklye TV 218.00 Antlkalarla Yaşayanlar TV 2 19.30 Bilim 2000 Lazerler konu edılıyor TV 2 20.35 Yerii Belgesel "Bulgurdan Burger'e Turk mutfağının giderek yaygınlaşan "fast food" kulturu karşısında ezılmesını onleyıcı çalışmalara teşvık etmek üzere gunumuz Turk mutfağı tanıtılıyor TV 3 16.25 Bilim ve TeknoloJI TV 4 17.25 Belgesel "Akdeniz" TV 3 21.30 Belgesel "Anadolu Medeniyetleri" TRTINT 19.40 Belgesel "Türklye'nin Dostlan" TGRT 01.15 Belgesel "Kaptan Cousteau" Kanal E 17.35 Hayvanlann Dünyası ÜPÜnlepin üzerindeki çubuklar nedir? SORU: Bütün supermarketlerde urunlerın uzerınde çubuk kodlar var. Pekı bu kodlar dunyanın her yerınde aynı mıdır ? Ingıltere'dekı bır supermarketten aldığınız bır makarna kutusunun uzerındekı çubuk kodları Malezya'dakı bır supermarkette, kasada okutursanız neyle karşılaşırsınız ? YANIT: Supermarketlerde kullanılan Megametre niçin kullamlmıyop? SORU. ISO ölçu sistemlnin desi, Psikiyatri genetiği iği M Emın Ceylan* ££Tıbbın hemen her dalında bır genetık ılerleme varken psikıyatrıde durum ne dır?" dıye bır soru sorduğumuzda buna verılecek cevabı şoyle ozetleyebılırız Evet, tıbbın hemen butun dalları, psıkıyatrıye göre genetık ılerlemeye daha açık tır Yıllar once Dr Neel şeker hastalığını genetıkçılerın karabasanı olarak ıfadelendırmıştı Çunku şeker hastalığının temelde kı nedenı bılınmıyordu Psıkıyatrık bozuk luklar da nedenı açıklanamamış bozukluk lardır Ustelık psıkıyatrık hastalıkların tanı mında, dığer hastalıklarda olduğu kadar fikır bırlıği de yoktur Bu durumda her gene tıkçı omrunu bu belırsizlığın ıçınde harca mak ıstememektedır Tıpta hastalık denınce, klınığı ve tedavısı bılınen durumlar akla gelir Psıkıyatrık bozukluklarda ise klınık durum ve tedavı bılın mekte buna karşılık nedenı bılınmemekte dır Yanı bız şızofrenı dedığımız zaman klınığı ve tedavısı aynı olupta, belkı nedenlerı farklı olan bır bozukluklar kumesını kastetmış oluyoruz Tıpta buna fenokopı denılıyor Genetık bır çalışma sırasında gerçek hastalarla fenokopılerı ayıramadığımız ıçın hepsı çalışmanın ıçıne gırıyor ve sonuçları tutarsız hale getırıyor Zaten nedenını bıl medığımız ıçın psıkıyatrık bozuklukları hastalık olarak değıl de bozukluk olarak tanımlanz Şızofrenı, manık depresyon, erken bunama ve ağır alkolızmde temel belırleyıcının genetık olduğunu soyleyebılırız Şızof renı ıçın vereceğım bır ornek bu dedığımı daha açıklayıcı olacaktır Bırısı şızofren ol duğunda, dığerının de şızofren olma rıskı, kuzenler arasında % 3, kardeşler arasında % 8, çıft yumurta ıkizlerınde % 12, tek yu murta ıkizlerınde ıse % 60'tır Burada açık bır gerçek var kı, genetık yakınlık arttıkça şızofrenının paylaşımı da artmaktadır Bu durumun, yukarıda saydığım dört grup psıkıyatrık bozukluk Içln de geçerlı olduğunu bılıyoruz Buna rağmen bu hastalıklar ıçın tamamen kalıtsal bır geçlş var dıyemıyoruz Çunku eğer oyle olsaydı, gen paylaşımı % 100 olan tek yumurta ıkizlerınde şızofrenı paylaşımı da % 60 değıl % 100 olmak gerekırdı Aradakı % 40'lık fark, hastalığın belırleyıcısı olarak, genetık yapının yanında, "olumsuz aıle koşulları", "vıral enfeksıyonlar" gıbı çevresel etkenlerın varlığını da duşunduruyor Bu noktada genlerle ılgılı olarak konuya yabancı okuyucular ıçın bılgı vermeyı uy gun buluyorum Nedır bu her şeyımızı belırleyen genler? Insanın butun yapısını belırleyen gen sa yısının 10 bın ıle 2,5 mılyon arasında olduğu tahmın edılıyor Şımdılık ınsan vucudun dakı genlerın bırkaç bını belırlenmış durumda Her bın vucudumuzu oluşturan sayısız hucrelerın ıçındekı kromozomların uzerıne yerleşmış durumda Buyukluklerı, yaklaşık mılımetrenın mılyonda birı kadar Insanın butun genlerını toplayıp saklayacak olsanız, bır aspırın tabletının onda bın kadar buyukluğe ancak erışır Taşıdıkları bılgı de, mılyonlarca cıns proteının ne şekılde olacağı ıle ılgılıdır Farklı proteın kombınezonları, farklı ınsan yapılarını oluşturur Kımımızı esmer, kımımızı uzun boylu, çekık gözlü, kımımızı de bırden parlayan, sıkıntılı ya da sakın veya şızofren ya da manık depresıf yapar Yerı gelmışken bır olçude genetik danışmanlıktan bahsetmek ıstıyorum Evet az tajıınan belkı o nedenle önemı daha da artmış bulunan bır konudur bu Şoyle bır örnek vermek gerekırse, eğer bırısı aılesınde şızofren olan bır kışıyle evlenırse çocukların şızofrenı olma şansı normal kışılere göre 34 kat fazla olur Ama bu yıne de o kadar duşuk blr orandır kl, rısklı bırısıyle evlenme durumunda bıle ancak ellı çocuktan bırısı şızofrenı olabılır Aynı rısk manık depresıf hastalık ıçın 10 kat, erken bunama ıçınse 34 kattır Psıkıyatrık hasta lıkların genlerı tam olarak belırlenemedığı ıçın, genetık danışmanlık henuz kışılere, yakınları ve kendılerıyle ılgılı tam bır rısk hesaplaması yapamamaktadır Ama ampı rık bır hesaplama her zaman yapılabıhr Yukarıda ampırık hesaplamanın sonuç larına dayalı bazı rakamlar vermıştim Bır rakam daha vermek ısterım Manık depresıf bır anneden olma 300 evlat (çocuk, tonjn, torunun çocukları) uzerınde yapılan bır değerlendırmede her uç evlattan bırısının hasta olduğu gosterılmıştır Sonra ıntıhar olgularının, onemlı bır grubunda ozellıkle de ergenlık dönemındekı ıntıhar olgularının daha çok manık depresıf anne babadan olma çocuklar olduğu belırlenmıştır O ne denle, psikıyatrıde genetık danışmanlık son derece önemlıdır Bu sayede çok nsklı evlılıkler ve çok rısklı doğumlar aıle bılgılendırı lerek onlenebılır Tabıı her kışının durumuna göre yıne de bu rısklerı ampırık de olsa hesaplayacak bırımler bulunmalıdır Uluslararası Genetık Hızmetler Dırektörlüğu, dunyada 78 bırımı psikiyatri genetık danışmanlık hızmetı vermek uzere resmen belırlemıştır Ne yazık kı bunların arasında Turkıye yoktur Ancak Turk psıkıyatrıstlerı çok kaba değerlendırmelerle aılelerın bu yondekı sorularını ce vaplamaya çalışmaktadır örneğln manık depresıf nastalığı olan ıkı kışı, bır psıkıyatrıste, evlenmek uzere danışırlarsa, alacak ları cevap evlenmemelerı yönunde bır telkın olacaktır Bu cevap yalnızca çocukların yuksek hastalanma ıhtımalı nedenıyle değıl, ama ıkı eşın de hastalıkları nedenıyle bırbırlerıne ve çocuklarına yeterlı bakım ve desteğı verememelerı ıle ılgılıdır 28 Ntoan Pazartesl TV 2 17.10 Yerii Belgesel "Sesslz Dünyada Gezintller" TV 3 11.35 Yeriı Belgesel "Denızlenn Sesi" TV 3 13.40 Belgesel "Alo Dünya" TV 3 15.10 Belgesel "Dünya Dosyası" TV 315.10 Belgesel "Thalassa" Fransa'da betonlaşmaya karışı savaşan bır vakıfın çalışmaları anlatıhyor TV 3 20.30 Belgesel "Dağlar ve Yaşam" Insanların kendı geleceklerı ıle ılgılı taşı dıkları rısklerı bılmeye hakları vardır Genetık danışman sız çocuk sahıbı olamazsınız ya da olmayacaksınız demez Sadece şu nu soyler Sızın çocuğunuz % 30 ya da % 20 olasılıkla şu tıpte bır hasta olabılır der Hekımın hastasının taşıdığı riskı hastasına söylemesı ve onun onlem almasını sağlaması son derece önemlıdır Çunku artık yu karıda belırtıldığı gıbı bazı psıkıyatrık bozuklukların genetık olduğu konusunda şup heye yer bırakmayan delıller vardır ve ın sanlar doğal olarak nasıl bır çocuk doğuracaklarını bılmek ıstemektedırler Bazı hastalıklar tek bır gen ıle geçış gosterırken bazı hastalıklar bırden fazla genın etkıleşımı sonucunda geçış gosterır ler llkıne tek gen, ıkıncısıne çoklu gen ge çışı denır Bazı durumlarda da hastalık hem çoklu gen, hem de çoklu etmen etkıleşımı so nunda geçer Psıkıyatrık hastalıklar daha çok bu son duruma uygunluk gosterır Ya nı hastalık bırden fazla genın etkıleşımı sonunda bır yatkınlık gösterme bıçımınde geçer Ama yatkınhğın hastalığa donuşmesı ıçın bazı psıkososyal etmenlerın varlığı da gerekır Orneğın serotonın taşıyıcı proteın defektıne neden olan genetık bozukluğu olan kışı depresyona duyarlı bır klşıdlr Ama ağır bır depresyonun meydana gelmesı bır kayıpla bırlikte olur Eşını, çocuğu nu, ışını, parasını, umudunu ya da statusunu kaybetmek Tabıı kı kayıp tek başına genetık bır yatkınlık olmadan da depresyona neden olabılır Ama bu genellıkle hafıf bır depresyon ya da basıt bır yas reaksıyonu bıçımınde geçer Alkolızmde gerçek anlamda blr genetık geçışten soz edebılır mıyız? Çunku pek çok kışının soyledığı gıbı alkolızmı etkıleyen daha çok sosyal koşullar değıl midır? Alkolıklerle dolu bır ortamda yetışmış ol mak ya da ne bıleyım ağır sosyal koşullarda yaşamak gıbı etmenler belırleyıcı değil mıdır? Kuşkusuz bu soyledıklerımız yani olumsuz sosyal enlemler, alkolle tanışma, ılk ıç me denemelerını daha erken yaşlarda çekme ve her an alkolu el altında tutma rıskını arttırmaktadır Ama bunlar alkolık olmak ıçın yeterlı değıldır Herkes alkolle tanışır ama onların çok azı alkolık olur Dığerlerı "sosyal ıçıcılık" düzeyınde kalır Yanı bır yemekte ya da davette alınan bır kadeh kadar alkol alııiar Genetık geçışle ılgılı olan alkolizm, hafif alkolizm değildır Ağır derecedekı alkolızmden söz edıyoruz örneğin ılerı derecede alkolık bır babanın, ıkı kızından bırısı ya da ıkısı (kadınlarda ağır alkolizm oranı duşuk olmasına rağmen) ağır alkolik olup çıkıyor Bu ornek alkolızmın kalıtsallığı ıçın tabıı kı yeterlı değıldır? * Doç. Dr. , Bakırköy Ruh ve Sinır Hastalıkları Hastanesı Genetik danışman ne söyler? Geçiş şekli ... genetik danışmanlık 29 Nisan Sah TV 2 17.05 Türkiye'nin Hazineleri TV 2 17.50 Belgesel "Cumhunyet Çınan" TV 3 11.35 Belgesel "Tarihten Günümuze Kahvehaneler" TV 3 19.00 Belgesel "Merhaba Çağdaş Türkıye" 30 Nisan Çarşamba TV 2 18.30 Belgesel "Marmara Adalan" TV 311.35 Belgesel "Eldekl Hüner" T 3 19.00 Hayvanlann Büyüleyen Dünyası TV 3 20.15 Belgesel "Thalassa" TV 3 21.15 Yerii Belgesel "Çağdaş Uygariığa Açılan Kapı" 4 hastalık ve genetık Alkolizm 1 Mayn Pepşembe TV 2 19.20 Çevre TV 2 20.35 Belgesel "Derindekl Izler" TV 3 12.30 Belgesel "Düş Değil Gerçek" TV 313.30 Hayvanlar Dünyası TV 3 19.00 Belgesel "Omni" Sanayıde kullanılan plastık ve sentetık tekstıl anlatıhyor TV 2 17.10 Sessiz Dunyada Gezintller TV 3 11.35 Belgesel "Ormanlar, 2MayısCuma 52710