Katalog

PANEL ve toplum dıye tanımlıyoruz Bugun ınsan beynı bılgılerı, ıkı çeşıt prosese tutulabılınıyor Bırkaç atomık bılgıden bılgı sıstemlerını mantık yolu ıle oluşturmak Tümden Gelim. Bırçok bılgıden, gozlem yaparak, algılayıp kavrayarak sıraya dızmek, sonuçları denemek ve bılgılerı faydalı hale getırılmış sıstemler halıne sokmak Tüme Varım. Bugunku tum "bilgılerimizln doğruluk derecesı" olçme ve yargılama kabılıyetımız kadardır ve kabılıyetlerımızı gelıştır dıkçe daha yenı ve doğru sonuçlara ula şıyoruz Dolayısı ıle bılım salt doğru değıl, bugunku doğrularımızdır Hep gelışerek değışeceklerdır Bır ınsanın hayatı boyunca 15 mılyar kalem bılgı oğrendığı hesaplanmaktadır . Oysa kı kapasıtesının en az 10 kere daha fazla olduğu tahmın edılmektedır Bılgının ınsan beynı tarafından depo edılıp daha sonra hatırlanabılmesıne "öğrenme" dıyoruz Bugunku bılgılerımız, oğrenme ışlevının olağanustu bır "biyokimya olayı" olduğunu soyluyor Hatırla ma ıse yıne "blyokimyasal" bazlı bır "davranıştır". Insanın ceşıtlı tarıflerı ara sında bazı duşunurler "Insan muhteşem bir öğrenme makinesidir" nıtelemesını yapıyorlar Ama ınsanın çok farklı bır ozellığının de altını çızerek makıneden ayırımını yapıyorlar Yalnız ınsan öğrene rek bılgı bırıktırmekte ve ozgur olarak "eyleme geçme karar" surecını ertele yebılmektedır Adeta elde edeceğı odulu gecıktırıp eylemını planlamaktadır Bu, geleceğe hazırlık olarak bılgı bırıktırme gereksınımıdır Insanın çocuklukbuluğgençlık çağı bu davranışla geçer Bu davranış bıçımı ıle ınsan evrende tektlr Bu noktada bılgı bırıktırme sureçlerinde "eğitim" ve "öğrenme" arasındakı bazı temel farklara değınmek ıstıyorum Bu ıkı tabır genellıkle gunluk konuşma dılınde aynı anlamda kullanıhr Bırbırının yanında veya ıçınde dururlar Fakat ayırımı tanımlamak gerekır Genelde ınsanın tum dav ranışları ve hayat ılışkılerının "öğrenme ilişkısi" olduğu soylenmıştır Çunku ınsan yaşamak ve mutlu olmak yant sorunlarını çozme yeteneğı kazanmak ıster Bu nedenle bılgıye yonelmıştır Bılgıye yonelen ısteme "öğrenme ıstemi", bılgıyı depolama olayına da "oğrenme" denır öğren me bıreysel bır davranıştır Eğıtım ıse eğıten oğretmenle, oğrenen Öğrencı ılışkısı olarak ortaya çıkar "Eğıtım" her zaman bıreyın ruhsal gelışımı ve ıçınde bulunduğu toplumun değerlerı ıle ılgılı bır "toplumlaşma surecinin" bır parçasıdır Bıreye eğıtım zorunlu olarak verılen eğıtımın nıtelığı, ıçerığı toplum tarafından belırlenır Toplumlar daıma eğıtım sıstemlennın nasıl sonuçlar verdığını anlamak ıstemış lerdır Son 50 yıl ıçınde endustrıyel gelışme hızlandıkça endustrıyı kuranlar ve yönetenler, resmı eğıtımın yetersızlığınden şıkâyet etmışlerdır Kendılerı ıçın gereklı ışgucu yeterlı sevıyede yetıştınlmedığını söylemışlerdır Paradoksal olarak, benzer bır yargılamayı, radıkal pedagoglar yap maktadır ve eğıtım sıstemlennın yetersızlığınden bahsetmektedır Artık okula gu rurla bağlılık zayıflamakta, anlamlı oğrenmenın okul dışında elde edıldığını bulgulanmaktadır Bugun ıkı çeşıt eğıtım tanımlanmaktadır ResmıFormal Eğitim: Okul oncesınden, unıversıte ve hatta meslek ıçı de dahıl olmak uzere, uzmanlaşmış organızas yonlar tarafından verılen eğıtımdır Informal Eğıtım: Bırıncı amacı eğıtım olmayan değışık organızasyonların verdığı eğıtımdır Televızyon, gazete, sınema, kutuphane boş zaman organızasyonları, hobı oğretılerı, aıle arkadaş grupları, bılım merkezlerı ınformal eğıtım verırler Kendı kendıne oğrenme, tesadufen öğrenme bu grupta gozlenen eğıtımın par çalarıdır Informal ve Formal Eğıtım Farkları: * Informal eğitimde bılgı verme uyarıcıları çok çeşıtlıdır. Formal eğitimde bu denlı çeşitleme henuz kul Beyin ve bılgı ışleme süreci lanılmamaktadır. * Formal eğitim, eğitim sürecınde oğrencıyı çevreden koparır, öğretmene ve konuya yoğunlaştırmaya çalışır. Informal eğitim ıse çevrenin, tabıatın, ortamın, yaşamın bir parçasıdır. * Formal eğitimde, davranışlar önceden belirlenmıştır. Hedef davranışta tarif edilmiştir. Informal eğitimde böyle bir davranış belırlenmesı yoktur. * Formal eğitimde öğrenciler arası sosyal etkileşlm öğretmen tarafından kontrol edilır. Informal eğitimde bu husus yoktur. * Formal eğitimde oğrenme sonuçları testlerle, ımtıhanlarla kontrol edilır. Informal eğitimde boyle bır denetleme yoktur. * Formal eğitimın hedeflerı ders programları ile belırlenmiştir. Informal eğitimde ders programları yoktur. Ama bazen gözetilir. * Formal eğitimde öğrencilerin niteliklerı (yaş, eğıtım durumu vb.) homojendır, bırbırıne benzer. Informal eğitimde heterojendırler, bır bırlık veya benzerlık yoktur. Bılgı, bılım ve ınsan ılışkısı duşunulurse, ınsanın haber almak, bılgı edınmek, bılgi uretmek, oğrenmek, bılım yapmak Istemlerı temel haklarındandır. Bunlar ınsan ıçın "suhava" kadar elzemdır Insanlık tarıhı, bılgı ve bılım uretme ve bu unsurların toplum ıçınde yaygınlaştırılması surecinin olağanustu seruvenıdir. Bllgi uretme, bılgı edınme, bılgı yayma demokratık bır sureçtır. Bılgının toplum bireylerınce anlaşılır olması, bır olay ve olgunun altında yatan bılgınin açıklanması, bılgının zararlı kullanılmasını ve zararlarını yok eder. Bu ise faydalı bilginın ve anlamlı bir demokraslnin egemen kılınmasıdır. dı tepkı aynı olur mu dıye merak ettım Bu tekıl örnekler kendı başlarına fazla bır şey ıfade etmeyebılır Ancak Turkıye'dekı bılımsel gostergeler ve populer bılımın toplumdakı kısıtlı etkısı göz önunde bulundurulursa karamsar bır tablonun ortada çıktığını gormemek mumkun değıldır örneğın, CBT ve TUBlTAK'ın bılım dergısıne ılgı buyuk olmasına karşın, bu ılgı kıtap okumaya gelınce buyuk ölçude azalmaktadır "lyı kı yayımladınız" turunden telgraf ve telefonla gelen mesa|lara karşın ıkı bın adet basılan, çok onemiı bır fızık kıtabı ancak ıkı yılı aşkın bır surede tukenmıştır Bu orneklerı çoğaltmak çok kolaydır O halde bu ılgısızlığı nasıl açıklayabılırız? Kısıtlı zamanımda bu soruya yanıtlamaya başlamak bıle mumkun değıl dır, ancak ben sıze bılımin gelışimınde ızlenebılecek (ve belırlı toplumlarca ızlen mış) ıkı ayrı yoldan soz edıp, hangisınde çağdaş bılımın ve populer bılımın daha üst duzeyde olması gerektığının takdırını sıze bırakacağım B ilim bizim kıyılarırnıza çok geç ve çok güç gelmiş ve uzun bir süre çok cılız kalmıştır. Eğıtım ve öğrenme CBTnin 10. yrikutlamalarmın Türkiye'de popütor bHtmle llgill düşündürdükleri Reşıt Canbeyh CBT'nin 10 yılını doldurduğu bugunlerde ulkemızde bılım ve popüler bılım konularındakı gelışmelerle ılgılı olarak olum lu şeyler söylemek Isterım Ancak CBT'nin de bu alandakı önemlı katkılarına geçmeden, gelecektekı gelışmelerı sağlam bir temele oturtmak amacıyla geç mıştekı bazı olumsuzluklara kısaca değınmek gerekır Bana bu olumsuzlukları hatırlatan, ge çen yıl TUYAP Kıtap Fuarı'nda başımdan geçen ıkı olayı kısaca anlatayım Bırıncı sınde, 1112 yaşlarında bır erkek çocuk dınozorlarla ılgılı bır kıtap almak ısterken babasının mudahalesı ıle hemen vazgeç tı "Bu yaşa geldın hâlâ dınozorlarla mı uğraşıyorsun" dıyen baba oğlunu kıtabı almaktan hemen caydırdı Kendılerıne babaoğul Alvarez'lerın uzun yıllar ve ıler leyen yaşlarına rağmen bu konuda çalış tıklarını, ayrıca dınozorlar ya da bılımsel başka bır konuyla ılgılenmenın yaşı ola mayacağını belırtmeme fırsat kalmadan gıtmışlerdı Bıraz sonra da ıkıncı bır olay ılkıne tuz bıber ektı Gene aynı yaşlarda bır kız oğrencı, kımya deneylerı uzerıne bır kıtap almak ısteyınce annesının şıd detlı protestosu ıle karşılaştı 'Olmaz, mutfağımı kırletırsın'" Aynı oğrencı mut fakta annesıyle kurabıye yapmak ıstesey Bılıme yaklaşımda bınncı yolda unıversıteler kurulur ve kendı dınamıklerı ıle gelışmelerıne ızın venlır Ayrıca, populer bılımsel çalışma ve tartışmalara olanak sağlayan bılım derneklerı kurulur Bılımı yaymak ıçın dergıler çıkarılır Bılımdekı gelışmelerı basıt bır dılle anlatan kıtaplar yayımlanır (En sevdıflım orneklerden bırı 18 yuzyılda Fransa'da yayımlanan 'Kadınlar ıçın Newtonculuk' adlı kıtaptır) Butun bu etkınlıklerde çağdaş bılımın sağladığı butun olanaklar kullanıhr îkıncı ornekte ıse yaklaşım epeyı farklıdır Burada, toplum bılımsel gelışmeler konusunda bır haylı kuşkuludur Bır gozlemevı kurulur, ancak daha bıtmeden felaketlere yol açtığı duşunulerek yerle bır edilır En son gelışmelerı oğrenıp ulkeye gelenlere bılımsel değıl ıdan gorevler verı lır Matbaa, yuzyıllar suren bır gecıkme ıle kurulur ancak kurulduktan sonrakı bır yuzyılda yalnızca 97 kıtap basar Bır bılım derneğı, emsallerıne gore 34 yuzyıl gecıkmeyle kurulur Bu da 10 yıl kadar surer ve tek bır yapıt ureterek tarıhe karışır Bu ıkı ornekten hangı toplumları kastet tığım hemen anlaşılıyor Kısa konuşmam da ozellıkle karıkaturıze ettığım bu ıkı yaklaşımı daha ayrıntılı olarak ınceledığı mızde de son değerlendırme pek farklı olmayacaktır Bılım bızım kıyılarımıza çok geç ve çok guç gelmiş ve uzun bır sure çok cılız kalmıştır Butun bunlardan sonra geleceğe umut la bakmaktan yanayım Bunun nedenı, bugun, bu mekanda gerçekleşmekte olan ıkı önemlı olaydır Bırıncısı, gunlerdır yoğun ılgıyle ızlen mekte olan Bılım Şenlığı'dır Kısa bır surede bır bılım muzesının kurulmasına yol açacağını umduğumuz bu tur etkınlıkler gençlerın bılımsel olguları doğrudan ızleyıp oğrenmelerıne olanak sağladıgı ol çude bu toplumda hızlı ve yaygın bılımsel gelışmelerın de habercısı olacaktır Ikıncısı ıse, CBT'nin 10 yılını tamamlamasıdır Bır noktaya dikkatınızı çekmek ısterim CBT artık kendı unıversıte mezunlarmı vermeye başlamaktadır CT'nin yayımlanmaya başladığı yıl ılkokulda olan kımı öğrenciler bu yazdan başlayarak unıversıtelerden mezun olacaktır CBT'nin, bılım şenlıklerının ve yalnızca Istanbul'da değıl başka şehırierde de kurulacağını umduğum bılım muzelerının yenı bır dönemın hazırlayıcıları olacağına ınanıyorum. natlandı, artık, evde, sokakta, taşıtta okulda, ışyerınde teknolojıyle haşır neşırız, bllimın çekıcılığı bızı alıp goturuyor, Cumhurıyet'ın Bılım Teknık ekı bu gelışı mın yayında dışavurumudur Ancak ınsanlıktakı oluşumun tersıne Is lam dunyasında bır gerıcı akım var Köktendıncılık akımı Akıl yerıne ınancı, bılım yerıne dını egemenleştıren koktendıncılığın Türkiye'de guçlenmesı, Bılım Teknık ekının ışlevıne olağanustu onem kazandırıyor Mustafa Kemal Ataturk "Hayatta en hakıkı mursrt ılım ve fendır" demıştı kımı oğretım kurumlarımızda bu ılke gerıye ıtıldı, "hayatta en hakıkı murşıt akıl değıl, şerıattır" dıyenlerın yenı kuşakları eğıttıklerı bır surecı yaşıyoruz Türkiye'de Ortaçağ kafası egemenleşmektedır, bu yoldakı sıyasal akımlar ıktıdara tırmanmış, ulkenın yazgısına ılışkın guçler kazanmışlardır Bır yandan ınsanlık kuruselleşmeyı ya şarken bır yandan nasıl oluyor da 'Aydınlanma Çağı'nın gerısıne duşen coğrafya lar oluşuyor? Insanlık, butün tarıhınde, ayrı zamanları bır coğrafyada yaşayabılmıştır Avrupa'da medrese öğretımınden kurtuluş 15'ıncı yuzyıla değın uzanabılır Bu gunku anlamıyla unıversıtelerın tohumlanması Batı'da o denlı eskıdır Turkıye ıse medreseyı 20'ncı Yuzyıla dek sırtında taşıdı Duşunelım kı Öğretım Bırlığı Devrımı 1924'e raslıyor, Durulfunun'un Unıversıte'ye dönuşturulmesı 1933 tarıhını taşıyor Avrupa'dakı 'Yurttaşlık Hukuku'nun ulkemızde geçerlı tarıhının başlangıcı 1926'dır Osmanh'da medrese oğretımıne karşı çağdaş okulların açılması 19'uncu Yuzyılın sonunda başlamıştı, ama, bunlar T ürkiye'de 20'nci Yuzyılın sonuna doğru medreseler horüatılmıştır; bunlar kimi zaman imam okullarıdır, kimi zaman da üniversite adı altında açılıyoriar. Pusulamız bilim Cumhurıyet'ın 'Bılım ve Teknık' ekı 10'uncu yıldönumune erıştı Bu, hem kı sa, hem uzun bır zaman sabırlı ve özverılı çalışmalarıyla Bılım Teknık'ı bugunlere ulaştıran Orhan Bursalı ve arkadaşlarına şukran borçluyuz, ulke çapında ağırlık ta şıyan bır ışlevı ustlendıler ve başardılar Yıllar geçtıkçe Bılım Teknık ekının one mı ve değerı daha çok anlaşıldı Çunku ınsanlık bılımsel ve teknolojık devrım çağına gırdı, yepyenı ufuklara ka llhan Selçuk ancak bırer başlangıçtı Cumhurıyet dev rımı, Aydınlanma Çağı'nı Türkiye'de temelden başlatıp oğretımde bır devrım ya ratmıştır Ne var kı her devnmın bır de karşıdev rımı olacağını toplumbılım bıze soyluyor Türkiye'de 20'ncı Yuzyılın sonuna doğru medreseler hortlatılmıştır, bunlar kımı zaman ımam okullarıdır, kımı zaman da unıversıte adı altında açılıyoriar Anadolu'da (sıyasal gerekçelerle başlatılan) unıversıteler furyasında açılan nıce kurum, gerçekte unıversıte değıl, bır medresedir Türkiye'de karşıdevnmle başlayan Or taçağ'a donuş sıyasetıne karşı çıkmak ıse bır polıtıka değıldır, ınsanlık, uygarlık, demokrası ve bılım sorunudur Çunku Aydınlanma Devrımı'nı özumseyemeyen bır toplumda bılım yapmak olanaksızdır Bugunku unıversıtelerımızde çalışan gerçek bılım adamlarının 'Aydınlanma Devrımi'nın yanında yer almaları, sıyaset olmayacak, bılım adamlığının gereğı sayılacaktır Bılım Teknık ekı ışte boyle bır Tur kıye'de yayımlanıyor 10'uncu yıl sonunda nereden nereye geldık? Bır yandan bılımsel teknolojık devnmın ruzgârları, bır yandan koktendıncılığın ufurukçulerı Pusulamız doğruyu gosterıyor 5239