Katalog

BİLGİSAYAR DÜNYASI , HAFTANIN GÜNDEMİ Arabada cep telefonu ne kadar tehlikeli? Cem Sungur* jırçok ülkedekı kanun yapıcılar p telefonu kullanımının araba "kazalarına yol açıp açmadığı konusunda kanıt bekliyorlar. Bu konuda veri gereksınımi içınde olanlar sadece kanun yapıcılar değil; toplum hekimleri, sigorta kuruluşları, uiaşım ve taşımacılık endustrısı, araç kullanımı konusunda eğitim veren kuruluşlar cep telefon endustrısı de bılgi ihtiyacı içinde. Halen Brezilya'da, Israil'de, Isvicre'de ve Avusturalya'nın ikı eyaletinde yasalar araba kullanırken araç ve cep telefonu kullanımını yasaklıyor. Bu görüşü savunanlar simülasyonlardan ve araba kullanırken yapılan deneylerden yola çıkıyorlar. özellikle elle tutulan telefonlarla araba kullanırken yapılan görüşmeler reaksiyon zamanını en az yarım saniye uzatıyor ve direksyon hakimiyetinde azalmaya neden oluyor. Bugüne kadar yapılmış tek araştırma, New York eyaölüme neden olmayan 699 sürücü üzerinde bir araştırma yaptılar. Her sürücünün kaza gunundeki ve kazadan bir hafta öncesine ait araç telefon kayıtları incelendı. 14 ay suren bu araştırmada 26.798 görüşme incelendi. Telefonun kullanılmadığı döneme göre, cep telefon gorüşmesi ve bunu izleyen 10 dakika içerisinde kaza riskınin 3.0 ile 6.5 kat fazla olduğu belirlendi. Bu veriler bağımsız bir araştırmacı tarafından incelendığinde kaza riskinin görüşmeyi izleyen 5 dakika İçınde ıkı kat arttığı belirlendi. Başka bir deyişle söz konusu 699 kazanın % 612"sınden telefon görüşmeleri sorumluydu. 2000 yılında her 10 araçtan birinde telefon olacağı tahmin edildiğinden, maddi hasarla sonuçlanan kazalann % 0.61.2'sinden araç telefonları sorumlu olacaktır. Bu sadece ABD'de yılda 2 ile 4 mılyar dolarlık bir maddi kayba yol açacaktır. Az sayıdaki bir grupta yapılan bu araştırmanın bazı kısıtlılıkları var. Bunlardan en önemlisi ellerin kullanılmadığı sistemlerle yapılan araç görüşmelerinin güvenilir olup olmadığı belirienememıştir. Tam olarak aydınlatılamayan dığer konular şu şekilde sıralanabilir: Bir görüşme yapmak ne kadar risklidir. Görüşme bittikten ne kadar süre sonra risk ortadan kalkmaktadır? Hangi tip kazalann riski artmaktadır? Hangi tip sürücü hataları artmıştır? Bunun için daha kapsamlı ve ayrıntıh araştırmalara gerek vardır. Bu çalışmadan elde edilen sonuçlar belkı araç telefonlarının yasaklanmasına yol açacak nitelikte değıldir. Öte yandan cep telefon endüstrısıne önemli yükümlülükler getırmektedir. Araçları satarken ve faturalarmı yollarken gerekli uyarıları ve önerilerı tüketiciye ulaştırmalıdırlar. Teknolojik mühendislik çalışmalarını arttırarak ellerin kullanılmadığı sistemleri geliştirmelidirler ve sorunun boyutlarını ve alınacak önlemleri belirlemek için toplumda geniş tabanlı epıdemıyolojik çalışmaları desteklemelidirler. * Dr.Kaynak: NEJM, 336, 23 Şubat Popüler bilim kitaplarına ilgi Bilim Şenliği'nde sergilenen gösteri birimleri ve diğer etkinlikler kadar ilgiyi çeken diğer bir etkinlik de popüler bilim kitaplan sergisiydi. Kitaplar beklenenin üzerinde büyük bir ilgi uyandırdı ve ilk günden itibaren satışa sunulan bazı kitaplar hemen tükendi. Iki üç günde bir dağıtımcıdan yeni kitaplar istendi. Benim için şenliğin en seyindirici yönlerinden biri de, kitaba olan bu yoğun talepti. Sergide TÜBİTAK, Sarmal ve Nar yayınevlerinin kitaplan satıldı. TÜBİTAK Popüler Bilim Kitaplan ülkemizde yeni bir olay başlattı. Bu alandaki boşluk dolduruldu; aç beyinlere birbih ardına, bilim kitaplan şunuldu. TÜBİTAK Bilim Teknik'in ve Popüler Bilim Kitaplannın yayın yönetmeni Zafer Karaca'nın faksladığı bilgilere bakıyorum. Kitap yayını 3 yıl önce başlamış ve bugüne kadar 42 kitap yayımlanmış, 13 baskı yapan kitap var (Genç Bilim Adamına öğütler). Hayatın Kökleri 11 baskı yapmış (32 bin). Kitaplann toplam baskı sayısı 590 bin kadar. Bu Türkiye için müthiş bir rakam. TÜBİTAK, Çocuk Kitaplan dizisini de başlattı. örneğin, Dünya ve Uzay, Tuhaf bu DNA'mız, Vücudumuz nasıl çalışır?, gibi. Şenlikte çok tükenen kitaplar arasında çocuk kitaplan yer alıyordu. TÜBİTAK, Rakamlann Evrensel Tarihi, kitabını da 9 cilt halinde yayımtıyor. Bu kitap, sanki tüm uygahığın gelişme çizgisini de gözler önüne sermekte. 4*4 letinde gerçekleştirildi. Kaza yapan 100 sürücünün 60'ına mektupla gönderilen bir anket uygulanmış ve sonuçlar rastgele seçılmış 77 sürücünün yanıtları ile kıyaslanmıştı. Reıdermeier ve Tıbshıranı, arabalarında telefon bulunan ve önemli maddı hasara yol açan, ama yaralanma veya Deli inekler ve Avrupa jugüne kadar 15 Ingilız'in yaşaımının sona ermesıne neden olan 'Bovine spongioform encephelopathy'nin (BSE) etkeninın CreutzfeldJakob hastalığının farklı bir formunun olduğu kesinleştikten, alınan kan örneklerinde ve tonsil dokusunda tanı koydurucu yöntemlerinin bulunması bılimsel başarılar olarak kabul edilebilir. Öte yandan konunun toplumsal, ulusal ve uluslararası politik boyutları bugünlerde Britanya adasını sarsıyor. Genel seçimlerin yaklaşması ile birlikte hızlanan politik propagandalarda da sık sık gündeme getiriliyor. Ulusal bilim otorite ve kuruluşlarının BSE sorunu karşısında hükumetin benimsediği yanıltıcı, bilgileri sumenaltı eden yaklaşımı yerden yere vurulurken, medyanın konuya sansasyonel yaklaşımı da eleştırilerden nasibini alıyor. Kamuoyu bu sorunlarla meşgulken Ingiliz hükümeti Avrupa Topluluğu'nun son kararı ile önemli bir darbedaha aldı. Ingiliz Sağlık Bakanı Stephen Dorell Iviart 1996'da yenı 10 BSE olgusunun büyük olasılıkla CJD etkeni ile kontamine olmuş sığır etının yenmesi sonucu oluştuğunu açıklaması ile bilım çevreleri halen süren politik fırtınayı başlattılar. Bu açıklama Ingiliz hükümeti tarafından son on yıldır yapılan güven verici açıklamalan bir anda sona erdirdi. Daha önceki açıklamalar BŞE'nın insanlara geçtiği konusunda bilimsel kanıt olmadığı ve infekte sığırların etlerinin besin zincirıne gırışıni önlediği yolundaydt. Ingiliz hükümetinin bu Udönüşü Avrupa'yı Ikinci Dünya Savaşı'ndan bu yana yaşadığı en büyük ekonomik ve politik krizlerden birinin içıne itmiş oldu. Avrupa Topluluğu sığır eti içeren tüm Ingiliz ürünlerine ambargo koydu ve tüketıcıler CJD epidemisi olasılığı karşısında paniğe kapıldılar. Avrupa'daki sığır tüketimı 1996'da 1995'e oranla % 11 azaldı. 1996 yılı sonunda krizin Avrupa Topluluğu'na maliyeti 3.5 mılyar ECU (2 8 milyar US doları) oldu. Yazan: Declan Butler Paris Kaynak: Nature 1997; 385:67. Geçen sayımızda ömür Akyüz'ün TÜBİTAK yayınlannda çıkan bir kitapla ilgili eleştirisine yer verdik. Akyüz, bir kısmı haklı, bir kısmı çevirmenin ve yayınevinin tercihine bırakılabilecek eleştirilerde bulunuyordu. Ancak Akyüz'ün yazısındaki bir ifade biraz ağır kaçıyordu: "öğrencilerime tavsiye ettiğime pişman oldum". Bu konuda okuhardan eleştiriler geldi: Kitaptaki çeviri eksik ve yanlışlanna rağmen, ülkemizde başlayan bu güzel girişim desteklenmeliydi. Düzgün bir yayıncılık örrgütlenmesi kurmak zaman alır. Hele ülkemizde böyle bir gelenek hiç yoksa. Okur eleştirecektir; yayınevi, yayıncı kendini düzeltecek önlemler alacaktır. Zafer Karaca eleştirileh olgunlukla karşılarken ve bazı eleştinleh haklı bulurken, bir noktaya değindi: "Çeviride açıklayıcı olmak istiyoruz. Konuyu anlaşılır kılmak istiyoruz." Bu, yayınevinin bir tercihi olabilir. Konuyu anlaşılır kılmanın da çeşitli yolları aranır ve bulunur. Karaca, artık her kitabın bilimsel danışmanı olacağını ve bunu da kitapta belirteceklerini söyledi. Bu bir önlemdir, tabii en önemlisi işinin ehli çevirmenlerle çalışmaktır. Ancak burada da yayıncılar zorluklarla karşılaşıyorlar. Çünkü çevirmenlik ülkemizde bir türlü kurumsallaşamadığı için, meslekten çevirmenlerin sayısı da bir elin parmakları kadar azdır. Insanlar karınlannı doyurmuyorsa, niçin çevirmenlik yapsınlar? Bu, Türkiye yayın hayatının kanayan yarasıdır ve en büyük sorumluluk da ucuz çevirmen politikası izleyen yayıneylerinin omuzlanndadır. Ancak TÜBITAK'ın bu konuda ciddi önlemler aldığını da biliyorum. TÜBlTAK'ın yayınladığı bütün kitaplar edinilmeli ve okunmalı. Gelecek cumartesi yeniden birlikte olmak umuduyla, hoşçakalın. e posta: bursali@planet.com.tr Cumhurtyet BİÜMTEKNİK • No: 523 29 Mart 1997* Basan ve Yayan: Yenı Gün Haber Ajansı A.Ş. • Genel Yayın Yönetmeni: Orhan Erinç • Genel Yayın Koordinatörü: Hikmet Çetinkaya • Yazı Işlerı Müdürü: Ibrahim Yıldı* (sorumlu), Dinç Tayanç • Yayın Yonetmenr Orhan Bursalı • Grafık Yönetmeni: Tüles Hasdemir • Reklam: Medya C. 5233