Katalog

F E LS E F E B İ L İ M D Ü N Y A S I N D A N H A B E R L E R rılabıleceğı gıbı, bılımden odunç alınan çok başka onermenın doğruluğunu onko deneysel onermelere de dayandırılabılır şul olarak varsayıyor Tanımın doğrulugu, Dogruluçjunun gerısındekı kaynaklar ne onkoşul konumundakı tum onermelerın olursa olsun, bır onermenın felsefı gerekdogru olmasına baglı çelendırmeye sahıp olması demek, ortaya Bırkaç ornek sayalım "Kure ve sılındıronun doğruluğunu gerektıren bır uslamla lorın kendı eksenlerı çevresınde donuş ma konabılıyor olması demektır Işte bunlerının başka ve uygun bır açıklaması vardan oturu mantık, felsefenın ayrılmaz bır dır, uzay ve zamanda yer değıştıren nes ogesıdır neler kendılerıyle ozdeş kalırlar, zaman ıçınde ozdeşlık oznel bır goru değıl nesnel Bır şeylerı açıklıyormuş gıbı gorunen bır olgudur, zamanın oncekı aşamalardan di7gesel, derın ve ılgınç bır duşunce yapı sonrakılere doğru yonelen tek bır doğrulsı, mantıksal uslamlamalarla temellenmetusu vardır, uzaysal konumlar gerçektır, dıkçe bır felsefe olmayacaktır Çunku de uzay ve zaman bızım uydurduğumuz şeyrın, dızgesel, ılqınç, soyut ya da karmaşık ler değıl gerçek şeylerdır" ve benzer baş oluşları, duşuncelerı felsefc kılmaz fcdebı ka onermeler Devınım tanımının bır doğyat ya da tasavvuf yapıtları felsefeden da ruluk değerı taşıması, tum bu onkoşulların ha derın vs oldukları zaman bıle felsefe doğru olmasına bağlı Ne var kı, bılım değıldırler Vecızeler de oyle Onların deaçısından bunların doğruluklarını sorğerlerı felsefı oluşları ya da olmayışları negulamak saçma sorular sormak olacaktır, denıyle kazanılan bır şey değıldır Buna çunku boyle soruların uygun deneysel karşılık, felsefe olmaları amacıyla ortaya yanıtları yok Boyle sorular, deneysel atılmış derın, vs kımı kurgu urunlerı de, olarak temelı oluşturan onermelerın "altın uslamsal bır temel taşımadıkları surece, da" kalan şeylere ılışkın Bunları sormak, felsefe adını haketmeyeceklerdır Felsefe deneysel yontemın dolayısıyla da bılımın yı "felsefemsı"den ayırt etmek gerektığı erışebıldığı yerın daha derinine ılışkın gıbı, onune gelen her goruşu ve "kuramı" şeyler sormaktır Işte böylesı sorular çogu cıddıye almak da gerekmez once bunla kez gerçek ve tıpık felsefe sorunlarını rın nasıl temellendırildiğini sormak esas dılegetırıyor Yıne çogu kez, her bır boyle olmalıdır soruyu karşılamayı amaçlayan, bırbırıne Aynı kışının bılım yanı sıra, felsefe de rakıp, çok sayıda felsefe kuramı soz yapdbıleceğıne değınmıştım Şunu ekle konusu oluyor Uslamlamalar uzerınde mek ıstıyorum Bır kışı orneğın bılim yapıyukselen boylesı soru ve kuramlar, fel şı ıçınde de, bellı bır olçude felsefe yapasefenın gerçek alanını belırlıyorlar Bu bılır Kuramlarını ınşa ederken, bılım değerlendırmeler ışığında, felsefenın bılımı adamları kımı zaman uslamsal gerekçeletamamladıgı ve onun bunu daha temcl re başvurduktan başka, duşunce dene sorular sorup daha derınlere ınerek yaptığı yımlerı, karşıt ornekler gıbı felsefe teknıkone surulmuştur lerınden de yararlanıyorlar Bu koşullarda, 1yı ya da kotu, onlar da felsefe yapmış Uslamlamaya dayanmak, felsefenın oluyorlar Bılımsel yapının govdesınde ayırıcı bır ozellıgıdır dedık Derın duşun oraya bııraya serpıştırılmış kuçuk felsefı celerı en hoş ve etkılı bır bıçımde dılege yamalar bulunrnası, felsefeyı bılımden tıren edebıyatçı dd, soyut "nesnelerın" ayırt edılmez kılan bır şey değıldır Felse kuramını yapan bılım adamı da, ortaya us fecı de, kendı dızge ya da kuramını oluşlamlamalarla çıkmadıkça felsefe yaptururken, deneyımler gerçekleştırmek bıçı mıyorlar Yaptıklarının degerı oncekınde mınde bılım yapıestetık (ve belyor olmasa bıle, kı de retorık) demın degındıgım sonrakındeyse ilimin felsefeden ayrıldığı gıbı, uslamlamaları deneysel var yer, onun savlannın doğruıçınde doğrulugu gılar temelınde bılımsel olan onerolçulebılen bır luğunu bağımsız olarak melerı sık bik kul şey olacak gerekçelendınrken kullandığı lanabılmektedır Aynı olçut, Felsete ıle bılım yöntemdedir. Bilim açısından duşunce tarıhı arasındakı bu sıkı malzemesıyle doğrulugu sınayan şey deneydır. dayanışma ve ışortaya çıkıp Felsefe içınse doğrulugu saptabırlıgı, ortaya çık felsefe ya da tıkları ılkçağ dofelsefe tarıhı yan, mantıksal uslamlamadır. nemlerınden berı yaptıgını one varolagelmıştır surenler ıçın de geçerlı Şu fılo Felsefeyı bılım zof şunu soylemış, oburuyse boyle demış, den ayıran ıkıncı VP onemlı bır nokta, yuetkısı şu olmuş gıbı soylemler, ılk bakışta kdrıda sozu edılen gerekçelendırme yonsankı felsefeymış gıbı gorunebılır Bu tpmı başkahgı ıle sıkıca ılıntılı Bu başkalık gorunuşe kapılmadan once, yazarın hangı dolayibiyld, aynı konuya ılışkın olarak bılım savı savunmak ıçın nasıl bır arguman ve felsefe farklı sorular soruyor farklı yon gelıştırdığıne bakmak gerekır Ulkemızde lere ılışkın açıklamalar yapıyorlar Bu neduşunce tarıhını felsefe tarıhı ıle eş tutden'? Çunku mantık deneysel sorulara na mak, bu alandakı en yaygın yanılsamalar sıl tatmınkâr yanıtlar veremezse, deney de dan bırı olagelmıştır kavramsal soruları yanıtlayamayacaktır Isıtıldıklarında metaller genleşır mı? Buna Felsefenın alanına dışarıdan gelen taşverılecek olumlu bır yanıt da, olumsuz bır kınlar olabıldığı gıbı, felsefecılerın dış alan yanıt da mantık açısından geçerlı olacaklara taştıkları da sıklıkla goruluyor Bılımın tır, çunku her ıkı yanıt da tutarsızlık ya da değışık alanlarının, dının ve sanat dal çelışkı ıçermemektedır Isıtıldığında gen larının uzerıne eğıldıklerı şeylerın fel leşmeyen, hatta buzulen bır metal parçası sefesının de yapılabıldığıne değındık Ne duşuncesı (ornegın dort açılı uçgen du var kı bır felsefecı klasık felsefe sorunları şuncesının tersıne) çelışık değıldır Yanıtdışındakı alanlara eğıldığınde ılle de lardan yalnızca olumlu olanın doğru oldu oranın felsefesını yapıyor olmdyacaktır ğunu, yeterlı bır nıcelıkle (ve başka destek Felsefecının yaşamın çeşıtlı konuları uzeryontemlerıyle) gozlemlenen olgu, yanı deıne kımı felsefe kavramlarını da kullanıp ney saptayabılır tartışmalar yapması, denemeler, koşe yazıları, "derın" ve ılgınç kımı metınler Pekı ya yanıtları deneysel olmayan so kaleme alması, sıkça rastlanan bır şeydır rular? Bunlar arasında bılım yanı sıra, fel Bunların felsefe olarak gorulebılmelerı ıçın sefenın de anlamsız bulup yanıtlayamayade, once hangı uslamlamalarla temellencağı, ornegın "Neden bır evren var?", "Ev dıklerını sormak gerekır Şu ya da bu ren varolmadan once ne vardı?" gıbı sorukonunun, kavramın, "felsefesını yapıyor" lar bulunsa da, felsefece yanıtlanabılen olmak gorunuşu ardında, felsefecı olmayı tum sorular yıne deneysel olmayan turdebıle gerektırmeyen bırçok tartışma kı sorulardır Yanı bılım, felsefe sorularına yurutulegelmıştır Ilgınç olan bır şey, da anlam atfedemeyecektır Şımdı felsefe bugun felsefe çevrelerınde ele alınan sorularını deneysel sorularla olan ılışkılerı sorunların başında bır yandan şımdı tartış açısından ele alalım Bunun ıçın bılımın tığımız, felsefenın nelığıne ılışkın soru odaklarından bırıne başvuracağım gelırken, obur yandan da felsefecılerın Devınımın deneysel tanımı mekanığın çeşıtlı konularda, ustdılden, ancak felsefe tam temelındedır Devınım yasaları, devıolmayan soylemler surduruyor olmalarıdır nıme ılışkın one surulebılecek her deneyFelsefeden dışlamaya çalıştığım bu etkınsel sav bu tanımı varsaymak durumunda lık bıçımlerının kendılıklerınde kotu ya da Kabaca duşunulecek olursa, uzay ve zadeğersız şeyler olduklarını one surmedım manın bellı bır noktasında bulunan herBoyle şeylerın değerlerını felsefe dışından hangı bır nesne ıçın devınmek, zamanın o kazanmak gereğınde olduklarını ve felnoktaya komşu olan bır sonrakı noktasına sefe açısındansa ancak felsefemsı gelındığınde, uzayın komşu olan başka bır olabıleceklerını savundum noktasında bulunmaktadır Bılıme gore boyle bır tanım dogru olacaktır, çunku cı sımlerın devınımını boyle gozlemlıyoruz (1) Boğazıçı Unıversıtesi Felsefe Oysd, mantıksal açıdan, bu onerme bır Bolumu ve TUBA uyesi. Alerjik çocuklar lerjık astımdan mustarıp çocukların saçlarının kepege karşı şam puanlarla yıkanması tavsıye edılıyor Brezılyalı doktorların Lancet de ya yımlanan araştırmalarında normal yıkanmış çocukların başlarında gerıde kalan derı kepeklerde evlerde çok bulunan ve alerpye neden clan mınık uyuz veya toz boceklerının en yaygın çeşıtlerını gorduler Kafa derısı, tuy yastık veya yatak go A revı gormekte Sıcaklıgı ve nemlılığı astıma yol açan bu mınık canlılar ıçın ıdeal bır yaşama ortamı Baştakı kepekler de toz boceklerı ıçın lyı bır beslenme aracı Doktorlar, sadece alerjık çocukların yattıkları yatakların, yastıklarının ve halı ların duzenlı bır şekılde elektrıklı supur ge ıle temızlenmesının yetmeyecegını, başlardakı kepeklerı de mumkun oldu ğunca azaltacak bır bakımın zorunlu olduğunu belırtıyorlar yaşlıların hıçbırınde kemık kırılması soz konusu olmadı Rısk altındakı ınsanlar gunde 10 12 saat taşısalar bıle, kırılma olasılığını yuzde 5070 arasında azaltı yorlar Koruyucu, gerçı ucuza satılmaya cak, ancak kalça kemıklerının tedavısıne harcanan mılyarlar duşunulunce, oldukça ucuza gelecek Sıra genetik şekerde I ırkaç yıl ıçınde şeker paketlerının > uzerınde şoyle bır yazı okumaya 'başlayabılırız "Gen teknık yontemlerle değıştırılen şeker pancarından elde edılmıştır" Kıel unıversıtesi bıtkı bolumunde şeker pancarı uzeıınde de nemeler yapan Alman araştırmacılar, şeker pancarını bır takım kararlılara karşı dırençlı kılan bır gen buldular Chrıstıan Jung ve arkadaşları, Scıeance dergısınde yayımladıkları araştırmalarında, bıtkılerde ılk kez hayvansal zararlıları safdışı bırakan bır gen bulmuş oluyorlar Bu gen Kanarya Adaları'nda yaşayan vahşı bır şeker pancarından elde edıldı Şeker pancarındakı gen, uretılen bır proteın yardımıyla şeker pancarının sa vunma sıstemını guçlendırıyor ve zararlıların pancar ıçınde yaygınlaşmasını dur duruyor Jung ve arkadaşları bu yıl so nuna kadar laboratuvarda ılk dırençlı şeker pancarını elde edebıleceklerını soy ledı Soğutulan Devreler D Kalça kırığına karşı O zellıkle yaşlıların korkulu ruyalarından bırı kalçagı kemıgı veya ust uyluk kemığı kırığıdır Insan eve hapsolur, hareketlılığı kaybolur Alman tıp teknıkerlerı dıştan taşınacak bır kalça kemığı koruyucu protezı ıle kırıkların onemlı olçude onlenebıleceğını belır tıyorlar Munchener Medızınıscher Wochenschrıft dergısınde yayımlanan haber ue, gelıştırılen dış koruyucu, 70 100 yaşları arasında yuzden fazla Alman ve Danımarkalı yaşlı ınsanda denendı Koruyucu, duşme sırasında oluşan çarpma şokunun bır kısmını emıyor, bır kısmını yanlara doğru yonlendırıyor ve boylece kemığın kırıîmasını onluyor Denemelerde bu koruyucuyu kullanan uman halkasına bakmaktan keyıf alırız Georgıa Teknolo]i Enstıtu su'nde Ari Glaza ve Mark G. Allen, benzer bıçımde taze hava puskur terek bılgısayar devrelerının gucunu ar tırmaya yarayan aygıtlar gelıştırmekteler Devrelerın soguk tutulması, elektronık tasarımın en onemlı gereksınımlerınden dır Alışılagelmış çozum olarak kullanılan fanlar engelleyıcı ve yeterbiz kalmaktd dır Glazer ve Allen devreleri etkın bı çımde soğutacak ve her bır mıkrodevre yı tek tek soguk tutacak kadar kuçuk boyutta bır aygıt oluşturmak ıçın duman halkası uretecının dayandıgı prensıbı uyarlamışlardır Bu, oldukça basıt bır kavram olup, aygıt temel olarak, esnek bır duvarı ve bunun karşısındakı duvarda bır ya da bırden çok delığı bulunan bır kutudur Uygun bır frekansta esnek du var tıtreştırıldığı zaman, delıklerden çıkan soğutucu hava puskurtulerı oluştu rur Allen 100 mıkron gıbı kuçuk çaplarda delıklerı olan aygıtlar gelıştırmıştır Glazer'e gore, bu oranda kuçuk boyut lar, bu aygıtların bır mıkrodevre ıçıne uygulanma duşuncesını olası hale getırmektedır Bunların lehımlenme ışlemlerı dışarıdan yapılmakta ve mıkrohava puskurtulerı, dogrultuları son dere ce belırgın yönde olduğu ıçın, ıstenılen noktaya odaklandırılabılmektedır Testlerden bırınde, çapı bır ınçın 1/16'sı ka dar kuçuklukte bır delık, araştırmacılara, sıcaklıkta bır artışa neden olmaksızın, bır mıkrodevre dızısının gucunu yuzde 150 artırma olanağı sağlamıştır Aygıtın kendı harcadığı guç ıse kazanılan gucun yalnızca yuzde 3'udur Gla zer ve Allen'ın çalışmaları, aygıtın daha buyuk boyutta olanını ıtıcılerın yonetımınde kullanmayı hedefleyen ABD Hava Kuvvetlen'nce desteklenmektedır Glazer, dıger seçeneklerın yanı sıra, mıkro devrelerın soğutulması ıçın, deneme aygıtlarında, kolay elde edılebılen bır pı ezoelektrık krıstal aktıvatorun yeterlı ol duğunu belırtmektedır Burada karşılaşılması olası tek sorun, bazı aktıvatorle rın ışleyışlerı sırasında ıslık sesı çıkarmalarıdır kı, bu da, ses emıcı yastıklar kulla nılarak gıderılebılır ÇevirirFeza Akça Mikro hava akımları devreleri soğutuyor ama...