Katalog

PSİKOLOJI atıldığı haberı yakınlarını olumden ıra derın dondurucuda tutanlar ıçın 'uk bır umut oldu Boylece onlar bu ( sevdığı ınsanları yenıden hayata ıdurmek ıçın bır bekleyışe gırdıler ;ocukları olmayan ıkı kızkadeş ıse Isbılımcıye başvurdular ve babalarını uk olarak buyutup buyutemeyecekrıı sordular <ılı sarmalı keşfedenlerden Nobel ulu sahıbı James VVatson daha 1971 ıda şoyle dıyordu Insanları klonlazamanı mutlaka gelecektır Gıderek maşıklaşan sorunların çozumu ıçın lyanın gerçekten olağanustu ınsanla n kopyalanmasına ıhtıyacı vardır" abıı bu yontemle bırlıkte yukarıda da ırttığımız gıbı ınsan genetığı ıle oynanın rızıkoları uzerıne bır etık tartışma .ladı Avrupa ve Amerıka'da etık koelerı toplandı ve durumu goruşmeye .ladılar Zaten bırkaç yıldır genetıkte dedılen bu gelışmeler etık tartışmalan plana çıkarmıştı Bıyolojık etıkte kı sure ıçınde buyuk bır patlama yaşantı 6u patlamanın nedenı de genetık ı bu gelışmelerın toplumda derın guısızlık ydratması şeklınde gosterılıyorJreme bılımı özellıkle son yıllarda »mlı olaylar yaşamıştı 1991 yılında ıltere'de bır bakırenın çocuğu olştu 1992'de Italya'da 62 yaşında bır iın sağlıklı bır bebek dunyaya getırtı 1993 yılında Hollanda'lı bır kadın beyaz dığerı sıyah ıkız bebek doğurştu 1994 yılında Ingıltere'de kurtaj n fetuslerın yumurta hucrelerı alınmış, doğum yapmamış kadınların çocuk ııbı olmaları ıçın kullanılmıştı 1995 yıla bır doktor embrıyo çalmakla suçnıştı aboratuvarlarda gen ve biyo teknıler 14 gozlu sınekler epıleptık fareler atmış ınsan kanı taşıyan domuzlar ıştırılmıştı Ayçıçeklerının genlerı koıların genlerıne aktarılmış somon ba arınınm hızlı buyumesı sağlanmıştı gune kadar 10 bınden daha çok isgen hayvan yaratılmıştı Bunlar )i araştırmalar ıçın hala kullanılmaktı Şımdı ıse laboratuvarlarda hayvanla ıkıncı neslı gundeme geldı Inekler /unlar, keçıler, domuzlar canlı ılaç rıkaları ve organ bankaları olarak de tırılmeye çalışılıyor Bıyoteknıkerler >terı ve mantarların karmaşık proteın uretmesını sağlıyor ancak bakterılerın tımı az olduğu ıçın şımdı bu ış me lı hayvanlara yaptırılmaya çalışılıyor ve bunun benzerı butun çalışmalar <etlere muazzam kazanç kapılarını ıcağa benzıyor Bu nedenle bu alana ; şırketlerı çok buyuk yatırımla>ıyor >ımdı Oolly ıle bırlıkte genetık dun •ında bambaşka olasılıklar gundeme dı Yapay döllenme ve üremenin tarihçesi 1875: llk kez bir Alman bıyolog, Oskar Hertwıg, denız hayvanlarında yumurta ıle spermın dollenmesını gözlemledı 1878: Avusturyalı Le Schenk, anne rahrni dışında dollenmeyı sağladı 1944: Deney tupunde döllenme. Amerıkalı J Rock v e M F Menkin ınsan yumurtasını deney tupunde dölledı 1952: Blr Inek donmuş spermlerle dollendı ve sağlıklı bır yavru doğurdu 1952: llk klonlama yapıldı İçimizdeki yabancı Iki, hatta üç kişilikli insan öyküleri üzerine Levent Mete* ırmı Ocak 1887'de, Bırleşık Devletler'de, Rhode Island Bultenı adlı yerel gazetede bır kayıp ılanı yayımlandı Vaız Ansel Bourne bır sabah evınden ayrılmış ve bır daha gen donmemıştı llanda altmış yaşlarında beyaz saçlı ve uzun beyaz sakallı bır adam ola rak tanımlanıyordu Bourne, Batı eyaletlerınden bırınde doğmuştu Eşı, onun son yıllarda, kendını kaybetmesıne yol açan tuhaf nobetler geçırmeye başladığını ve bırkaç saat suren bu nobetlerden sonra doğduğu yerlere donmekten soz ettığını soyluyordu Bır sure sonra olay unutulmaya başlamıştı Ancak, 14 mart sabahı, Pennsylvanıa'nın Norrıstovvn kasabasında bır adam yatağında korku ve şaşkınlık ıçınde uyandı ve çevresındekılere buraya nasıl geldığını sormaya başladı Adının Ansel Bourne olduğunu soyluyordu Belleğınde aradan geçen ıkı ayla ılgılı hıçbır anı yoktu Ikı ay önce evinde yatağa gırıp gozlerını kapadığını anımsıyordu Sonra gozunu açmış ve kendını burada, bır başka eyalette, tanımadığı ınsanların arasında bulmuştu Kasabalılar onu, A J Brown olarak bılıyorlardı Altı hafta once atlı travmaydan ınmış bıraz parası olduğunu bır ış kurmak ıstedığını soylemış, bır dukkân kıra lamış raflan kırtasıye malzemesı şeker leme, meyve ve buna benzer ufak tefek şeylerle doldurmuş, kımseye olağan dışı bır şey donduğu ızlenımı vermeyen kuçuk bır tuccar olarak gunluk yaşamdakı yerını almıştı Bourne bırkaç gun sonra Rhode Is land'a, eskı yaşamına gen döndu Bırkaç saatlığıne kendını kaybetmesıne yol açan nobetler suruyordu Bır sure sonra, bır psıkıyatrıste başvurdu Hıpnos seansları sırasında ıçınde gızlenen A J Brown kışılığı ortaya çıktı Ancak, psıkıyatrıstı, tum çabalarına karşın A J Brown'ı Ansel Bo urne ıle bırleştırmeyı başaramadı Bu çıft kışılıklı adamın oykusu o yıllarda bır bılımsel dergıde yayımlandı ve oldukça ılgı çektı Oyku, ılgınçlığını hâlâ koruyor ve bugun pslkıyatrının temel kıtaplarından bırısı olan Textbook of Psychlatry'de yer alıyor Sınemada çoğul kışilikler Çoğul kışılık sınemada sıkça ışlenen bır konu Ünsal Oskay, Çağdaş Fantaz ya' adlı kıtabının bır bolumunde çoğul kışılıklı ınsanları konu alan fılmlerden soz edıyor Bunlardan, 'Kurt Adam', 'Dr Jekyll ve Mr Hyde' ve ulkemızde 'Şey tan' adıyla gosterıme gırmış olan 'The Exorcıst' ıçlerınde en yaygın olarak bılınenler Uçunde de, on plandakı kışılık olağan ve tanıdık olanı temsıl edıyor Ikıncı kışılık, doğanın ya da doğaustunun karanlığından çıkıp gelıyor ve bedenı ele geçırıyor Y Ikınci kişilık nereden gelıyor? Bılım adamları, sınemacılar gıbı, ıkıncı klşlllğın kaynağını doğa ve doğaustu ola râk gösterıp kenara çekılme ayrıcalığına sahıp değıller Onlardan beklenen bu yabancının ya da yabancıların ınsan ruhunda nasıl oluştuğunun, nerede saklan dığının ve hangı koşullarda ortaya çıktığının gosterılmesı Pierre Janet, olayı "çozulme" kavramıyla açıklıyor Janet'ye gore, zıhınsel butunluğu sağlayan enerjinın yetersızlığı, bazı ruhsal ışlevlerın butunden ayrılarak özerklık kazanmalarına zemın hazırlıyor Freud ıse bastırma kavramı uzerınde duruyor Dışavurulması ve doyurulması olanaksız durtu ve ısteklerın bılınçdışına bastırılarak orada tutulması psıkanalızın ortaya koymuş olduğu evrensel bır savunma duzeneğı Çıft ya da çoğul kışılık olgularında, bırıncı kışılık daha geleneksel ve tutucu bır yapıda oluyor Bastırılmış olarak bılınçdışında tutulan ve ansızın ortaya çıkarak bedenı ele geçıren ıkıncı kışılıkse genellıkle tam tersıne gu rultulu, fırtınah, gösterışlı, umursamaz ve aşırı rahat bır davranış sergılıyor Kışının, toplum dışına ve bılınçdışına ıtılmış olan yanı, orada ayrı bır kışılık olarak orgutlenıyor ve fırsatını bulduğunda aynı bedenl kullanarak yaşamaya başlıyor 1953: Derın dondurulmuş spermlerle bır kadının hamıle kalması sağlandı 1959: Deney tupunde dollenen bır memelı hayvan doğdu 1972: Donmuş embrıyondan fareler elde edıldı 1978: Deney tupunde dollenen Louıse Brown, anne rahmlne yerleştırıldi ve sağlıklı doğdu 1983: Bır kadına, kocasının spermıyle döllendırılen başka bır kadının yumurtası yerleştırıldi ve sağlıklı bır bebek doğdu 1984: Avustralya'da donmuş embrıyodan kız bebek dunyaya geldı 1986: Kıralık anne Mary Beth bebeğını vermeyı reddettı 1986: Embrıyo hücrelerının çoğaltılm a s ly I a koyunlar elde edıldı 1992: Bır ıtalyan anne, Ro* \ sanna Della Corte, spermlerı kocasından yumurtası başka bır kadından olan bır bebek doğurdu 1993: Amerıkalı araştırmacı Jerry Hall, ınsan embrıyosunu klonladı ve dunyada buyuk tepkı doğurdu 1997: Vucut hucrelerınden ılk kez bır memelı, Dolly kopyalandı, yor Blz ıse yumurta hucresını elektrlksel uyarılar ıle hayata başlamasını sağlamaya çalışıyoruz Fakat bu süreçte çok yumurta telef olup gıdıyor Soru: Başka? Yanıt: Döllenmış yumurta hucrelerlnl, buyumelerı ıçın yaşayan koyunların rahmıne yerleştırmek zorundayız Burada da kayıplar oluyor ve buyumeyı dışardan denetleyemıyoruz Fetuslerı laboratuvarda doğrudan gelıştırmek çok daha verımlı olacak Soru: Boyle proıeler çok sayıda ınsanda panık yaratıyor Teknığınızın kötuye kullanılma endışesı var Yanıt Korkmakta haklılar Bız başından berı soyledık Yontemımızle ınsanların da genetık kopyalanması mumkündur Bunu ancak bır yasa onleyebılır Görülme sıklığı Çoğul kışılık bozukluğu ender görülen bır ruhsal sorun Bırçok psıkıyatrıst, yaşamı boyunca bu tanıyı hak eden tek bır hastayla bıle karşılaşmıyor Buna karşın, kendını aşırı baskılayan kışılerın uygun koşullar oluştuğunda, tanıyanları şaşkına çevıren bambaşka bır kımlığe burunmelerı yabancısı olduğumuz bır durum değıl Kırkından sonra azanlar, ıçınce dağıtanlar ve kendı ulkeslnde mazbut bır yaşam surduren tunstık çapkınlar bu dumma örnek olarak gosterılebıhr Bunların hıçbırınde, çoğul kışılık bozukluğundakı kadar dramatık bır değışım ortaya çıkmıyor ve bu nedenle ıçınde bulundukları durum bır ruhsal rahatsızlık olarak değerlendırılmıyor Ancak kışılıktekı anı değışım, ışleyen ruhsal duzenekler yonunden arada bır benzerlık olabıleceğını duşunduruyor Ansel Bourne yalnız değil Bourne, gövdesını tanımadığı bır yabancıyla paylaşan tek ınsan değıl Onun gıbı daha bırçokları, ansızın ortaya çıkan ıkıncı kışılığın elınde alışılmadık olaylara suruklendıler Ustelık, bunların bırçoğu, A J Brown kışılığıne gore çok daha renklı ve fırtınalıydılar Ayrıca kımı zaman, aynı govdede ıkıden fazla kışılığın bır arada bulunduğu da oluyordu örneğın, yıne Twxtbook of Pskychıatry'de yer alan bır başka örnekte üç kişilikli bır genç kızın oykusu anlatılıyor Bılınen kışılığının dışında ıkı farklı kışılığı daha var Bu kışılıkler zaman zaman bedenını ele geçırıyorlar Her bırının kendı ne ozgu bır mızacı, duyguları, duşuncelerı ve amaçları var Arkadaş çevrelerı bıle farklı Nöbet değışımı ansızın beklenmedık bır anda oluverıyor O anda bedenı ele geçıren kışılık az once olup bıtenler hakkında hıçbır şey anımsamıyor u aynı hayvan olmuyor mu? ınıt: Onun adı yoktu Şımdı ıse unlu sadece bır koyun var Dolly Ayrıca, ' ıle hucresını veren koyun aynı hayvan I Çunku bıreyı bırey yapan sadece ar değıldır Dolly ornegın aslından daha a bır nayat öykusune sahıp >ru: Klonlama kısır aılelerı çocuk sahıbı nak ıçın de bır yontem olarak belırtılıAıle ıçınde bır bırey cınsel bırleşme ıle I de klonlama ıle yaratılsa, ne gıbı soır çıkar sızce? ınıt Bıreyın kımlığını belırleyen sadece ar değıl Aılenın tutumu ve çevre de etluyor ıru Gelecekte laboratuvarlardan baş eler beksılırız? anıt Ya;ı genle;ine konj yumurucresinın a lyı bomesın ı layacak ştırmeler, yöntemgereklı mal koarda bu mler araııyla olu ınler lazla Bütünlüğü korumak ıçın Çoğul kışılık bozukluğu, ruhsal dağılmanın yanı sıra, tutarlı ve sağlam bır kışılığın de ıpuçlarını taşıyor Bır başka deyışle, farklı bır kışılık oluşturacak kadar buyuk bır bolumunu baskılayan ve yaşam alanı dışında bırakan bır benlık, kendıyle barışık ve uyumlu bır kışılığe gıden yolu da gosterıyor Eğer butunluğumuzu korumak ıstıyor sak, yaşam olanaklanna sırt çevırmemıze yol açan onyargılarımızı sureklı gözden geçırmelı, katı kural ve kalıplar yerıne es neklığı ve hoşgöruyu ön plana çıkarmalıyız Çunku, yaşanabılme olanağı varken abartılmış torel kaygılarla bastırılan yanlarımız beklenmedık bır anda ortaya çıkarak yaşamımızı altust edıyor bızden ıntıkam alıyorlar •Atatürk Eğitim Hastanesi, Psikiyatri Klınığı, Basın Sıtesı Izmır Trafık kazasıyla gelen kışılık Aynı kıtaptakı bır başka öyku Turk fılmlerınde sık kullanılan bır temayı akla getırıyor Bay Hanna'nın ıkıncı kışılığı bır araba kazasından sonra ortaya çıkıyor Hanna, kazadan sonra hafızasını kaybedıyor Geçmışıyle ılgılı hıçbır şey anım samıyor Yenıden doğmuş gıbı başka arkadaşlar edınıyor, farklı bır kışılık gelıştırıyor Ancak, aylar sonra bır sabah eskı kışılığıyle uyanıyor ve bu kez de ıkıncı kışılığı hakkında hıçbır şey anımsamıyor 5217