Katalog

RMALARI . .ıktarda bulunduğunu saptaak mumkün olur. TEGA ekibinin başı, izona Üniversitesi'nden gezegenbiici Bill Boynton'a göre Mars'ın en lyük gizemlerinden biri su ve D2'n'n nerede olduğudur. TEGA bize ı sorunun yanıtını verebilir. Oksijen de önem taşır. Gezegenin ıhip olduğu suyun çoğu guneş ışığı rafından hıdrojen ve oksijene ayrışış olabilir. Hidrojen uzaya kaçsa bile ıha ağır ve daha reaktif olan oksijen omlarınin toprak tarafından soğuruluş olma olasılığı vardır. Buna ilişkin ızı kanıtlar da bulunmuştur. Viking arazi araçları, besın eklendıği man toprağın CO2 açığa çıkardığını ıptamışlardır. Bu, yaşam oluşuna dair r işaret olabilir. Ama Viking'ler hiçbir ganik moleküle rastlamamıştır ve orınik bileşikler olmaksızın yaşam söz >nusu olamaz. Mars toprağının, geçişte atmosfer oksijeni ile reaksiyona rmiş olması muhtemel, çok reaktif ıkseltgenler içermesi bir başka seçesktır. Yükseltgen bir toprak besinleri mştırarak her türlü organik bileşiği ırçalar. Ancak olay, oksijence zengin r atmosferden yoksun yeraltı kesiinde farklıdır. Eğer TEGA yüzeyin altında yükseltjnlere rastlamazsa, Baynton'a göre J, organik moleküllerın hatta belki de ıkropların yaşamış olduğunun ışareti olabilir. Hava gözü Ayrıntılı hava raporu sağlayacak olan yer aracı, basınç, sıcaklık ve rüzgâr hızı sensörlerinin yanı sıra, yansıttıgı ve soğurduğu ışık miktarını ölçerek atmosferin bileşimini belirleyen spektrometrelerle donatılmıştır. CO2 ve su buharındakı karbon, hidrojen ve oksijenin hangi ızotoplarının bulunduğunu saptamak önem taşır. Daha ağır izotopların uzaya kaçma olasılığı daha az olduğundan, varlıkları, atmosferin geçmişte ise hızla çözüldüğünü ortaya çıkarır. Ayrıca, asıl yer aracı atmosfere girmeden önce yollanacak olan bir çift torpil biçimli penetratör de denenecektir. Her biri 2.5 kilogram ağırlıktaki aygıtları yanmaktan seramik ısı kalkanları korur. Penetratörler, toprağa 2 metre gömülmelerini sağlayan saniyede 190 metrelik bir hızla MVACK yer aracının bulunduğu bölgenin 100 kılometre kuzeyine saplanacaktır. Her birinde atmosferde sürüklenmesı ve yere çarpmayı kayıt edecek hız ölçerler olması, araştırmacılara, yüzeyin nerede katmanlı plduğunu saptama olanağı verecektir. Küçük bir matkapla yüksük büyüklüğünde metal bir kaba toplanacak toprak örneği ısıtılarak, ürettiği su posta pulu boyutunda bir scpktrometrede incelenecektır. Bu bilgilerin yeraltından Dünya'ya ulaştırılması olanaksız olduğun dan her bir penetratörün kuyruğu, yere çarpma sırasında ayrılır ve ona birimle bağlantıyı sağlayan bir kablo ortaya çıkar. Kuyrukta küçük bir anten ve bir basınç sensörü vardır. Bunlar verilerı, radyo dalgaları halinde, yukarıda yörüngedeki Mars Global Surveyor'e yollarlar. Yer aracı ve penetratörlerin her birindekı basınç sensörleri sayesinde yüzeydeki fırtına akımları izlenebilir. Fejaketjer listesi Mars'a yollanan ilk araç olan Ruslar'ın Mars 1960 A'sı Dünya'ya gerı dönmeyi başaramadı. Bu da Mars'a yapılacak bir dizi başarısız ziyaretin başlangıcı oldu. Amerikan Mariner 4 Mars'ın yakınından geçerek 22 yakın plan fotoğraf çekti. 2 4 K a s i m 1 9 7 1 Mariner 9, Mars'ın aylan Phobos ve Deimos'un yüksek rozolüsyonlu ilk fotoğraflannı çekti. Ayrıca Mars yüzeyindeki nehirlerin ve kanalımsı yapıların fotoğraflannı yolladı. yörüngeslne ilk uzay aracını oturttu. Ancak Mars 2'nin taşıdığı yer aracı kazaya uğrayarak parçalandı. 2 Arallk 1971 Mars'a ilk yumuşak inişi Mars 3 yaptı. Ancak ne yazık kı 20 saniye sonra sessizliğe gömüldü. yaşama ilişkin belırtı bulmak amacıyla çeşitlı aygıtlarla donatılmış olarak Mars'a indi. Büyük başarı kazanmakla birlikte 13 Kasım 1982'de kazaya uğradı ve iletişim bir daha kurulamadı. 2 EylÜI 1 9 8 8 Sovyet uzay aracı Phobos 1 yolda kayboldu. Mars Ayı üstünde bir yer aracı indirmesi hedeflenmişti. 21 AğUStOS 1 9 9 5 NASAnın 1 mılyar dolarlık Mars Observer'i Mars'a yaklaşırken yok oldu. 16 K a s i m 1 9 9 6 Ruslar'ın Mars 96'sı fırlatıldıktan hemen sonra Dünya'ya düştü. 4 T e m m u z 1 9 9 7 Mars Pathfinder Mars'a inerek başka bir gezegen yüzeyine yerleştirilen ilk araç olan Sojourner'ib ıraktı. 20 yıl süreden sonr Mars'a yapılan ilk önemli misyondu. 12 EylÜI 1 9 9 7 Mars Global Surveyor Mars'la vardı. 557 7 10 Ekim 1960 14 Temmuz 1965 Toprağa giriş Eğer piller çarpma şiddetine dayanabilırse penetratörlerin, birkaç gün, hatta daha uzun bir süre işlemesi beklenmektedir. Bu "eğer" çok büyük önem taşır, çünkü, penetratörler pünya'daki ağırlıklarının 80.000 katı bir kuvvetle yüzeye çarpacaklardır. Bugüne kadar hiçbir penetratör, başka bir gezegene ya da Ay'a başarılı bir ınış yapamamıştır. Japon uzay daıresi ISAS, gelecek yıl Ay'a penetratör yollama hazırlıkları yapmaktadır. Ruslar'ın Mars 96'sındaki iki penetratör ana aletle birlikte yok olmuştur. Bu girişim sayesinde önemli veriler elde edilebileceği gibi penetratör teknolojisınin işlerliğinin sınanması da gerçekleşecektir. MVACS yer aracını, 1999 Mars yazı boyunca yedi ay süreyle veri toplaması beklenmektedir. Bu süre içinde gezegenin ölümüne ilişkin önemli ipuçları bulunması beklenmektedir. Ancak, kış gelip güneş ufukta alçaldığında MVACS ın güneş panellerı yer aracının gereksındiğı güç üretımını durduracaktır. Çevresınde CO 2 karlanması oluşan MVACS sessizliğe gömülecektir. Ama bu her şeyın sonu anlamına gelmez. Bılım adamları, bir sonraki baharda, yaklaşık 400 gün sonra MVACS'ın tekrar canlanacağını ümit etmekteler. Bu sırada da Mars'a yollanacak yeni bir sistem harekete geçecektir. Kaynak: New Scientist 20 Eylül 1997 27 Kasim 1971 Rusya Mars 20 Temmuz 1976 Viking 1 Feza Akça