Katalog

UZAY ARİ MARS niçin bir DÜNYA Mars'ta bir zamanlar suyun bulunduğu kesin. Peki Mars niçin Dünya'nm gelişim çizgisini izleyemedi? Niçin ve nasıl Mars atmosferi yok oidu? Yüzeydeki akarsular nasıl kayboidu? Mars'ın ölüm nedeni, doğal mı? Intihar mı? Yoksa katliam mı? tulacak, karbon dioksit gibi bir sera gazından oluşan kalın bir atmosfere ihtiyaç duymuş olabilir. Bugün sahip olduğu ince atmosferin ana bileşeni CO2. CO2'nin çoğunun, silikatlı kayalanyla tepkiyerek karbonat adı verilen kimyasal bileşikler oluşturmuş olması muhtemel. Başka CO2 kaynağı yoksa, atmosferi yavaş yavaş gezegenin yüzeyi tarafından emilmiş olabilir. Benzer bir olay Dünya yüzeyinde de söz konusu olmakla beraber, burada, karbon çevrimi ile denge sağlanmakta. Bitkiler fotosentez yoluyla atmosferin CO2'ini harcarlar. Karbon çevriminden karbon olan deniz yaratıklarının ölü kabukları okyanus dibinde birikir ve bu arada kireçtaşı ve tebeşir gibi karbonatlar oluşur Ancak yanardağ hareketleri atmosfere CO2 sağlamaktadır. Bu da dünya atmosferinde her zaman sabit miktarda CO2 bulunmasını sağlar. K ızıl gezegen Mars gençliğinde, TV ekraniarında Pathfinder aracı sayesinde seyrettiöimiz donuk ve çorak çölden çok farklıydı. Üstündekı akarsu vadileri, kıyılar ve sel yatakları uzaydan bile ayırdedilebilmekte. bu da, bir zamanlar, Mars'ta su olduğunun kanıtı. Büyük bir olasılıkla bu, iklimin daha ılıman olduğunun ve gezegenin atmosferinin, Güneş'ten ısıyı yakalayacak ve suyun buharlaşmasını engelleyecek derecede basınç oluşturabilecek kalınlıkta olduğunu göstermekte. O halde ne oldu da Mars atmosferi yok oldu? Yüzeyinde akan sular nereye kayboidu? Gezegenin ölüm nedeni doğal mıdır, yoksa bu bir intihar ya katliam mı? Bilim adamları, geçen hafta Mars çevresinde yörüngeye oturan Mars Global Surveyor uzay aracından bazı yanıtlar elde etmeyi umuyorlar. Kısa süre içinde Mars'ın yüzeyinin fotoğrafları çekilecek, ölçümler ve incelemeler yapılacak. Ancak tüm bunlar, uzun ve detaylı bir çalışmanın yalnızca ilk adımları. Surveyor üç yıl sonra başka bir göreve başlayarak Mars'a inecek olan yer aracı ve yapımına yeni başlanan "penetratör ler için iletişim uydusu görevini üslenecek. Ana görevini tamamladık tan sonra Surveyor, Mars yüzeyinden aldığı sinyalleri dinleyip kuvvetlendirerek geriye, Dünya'ya yollayacak. Surveyor'un hizmetlerinden yararlanacak olan Mars Volatiles and Climate Surveyor (MVACS) ise 1999 Ocağı'nda fırlatılmaya hazırlanıyor. Mars'ın Güney Kutup örtüsü kıyısına iniş yapacak olan araç, gezegenin ölüm nedeni olan olaylan aydınlatmaya çalışacak. Kanıtlar Intihar senaryosunun kanıtları ise Dünya'ya düşen Mars kökenli göktaşlarındadır. Bu kaya parçalarında az miktarda karbonata rastlanmıştır. Bu da, bilim adamlarına göre, bir zamanlar Mars'ta yaşam olduğuna ilişkin savı desteklemektedir. Ancak karbonatlar, eğer uygun koşullar varsa, CO 2 ve silikatların tepkimesi gibi tümüyle fiziksel bir süreçle oluşurlar. CO 2 bir kere atmosferden çekildiğinde, yanardağ hareketleri olmayan Mars'ta, yeri doldurulmaz. Son olasılık Kızıl Gezegenin ölümünün doğal nedenlere dayanmasıdır. Mars'ın yörüngesi Dünya'nınkinden daha dışmerkezli olduğundan yıl boyunca kendisini etkileyen güneş ışığı şiddeti büyük farklar gösterir. Eğer gezegenin ekseninde, geçmişte, keskin bir eğilme de söz konusu olmuşsa kışlar çok daha şiddetli olmuştur. Dünya'nm geçirmiş olduğu buz çağlarının sorumlusunun, eksenin eğimi ve yörüngesel değişimler yani Mılankovttch çevrimlerl olduğu düşünülmektedir. Mars benzer bir buz çağı geçirirken CO2 atmosferinin yoğunlaşarak kutuplarda ya da yüzeyin altında bir donma oluşturma olasılığı vardır. Bu donmayı yörüngedeki uzay aracı farketmemiş olabilir. Mars'taki buz çağı kalıcı da olabilir. İnce bir atmosferik dışmerkezlikteki değişimler kışları daha ılık hale getirse bile CO2 donuk halde kitlenir. Bu senaryolardan hangisinin daha gerçek olduğuna karar vermenin tek yolu, kutuplara ya da yakınlarına bir araç indirmektir. Söz konusu görevin temeli budur. 1971 yılında Mars'ın yörüngesine oturtulan Maıiner 9 ve 1970'li yıllardan başlayarak yollanan Viking'ler, kutup zirvesi ve çevresinde katmanlı yapıda bir arazi yapısı görüntülemişlerdir. Bu oluşumlar yüzlerce kilometreyi kapsarlar ve bilimadamlarına göre soğuk ve ılık iklimler peşpeşe değiştikçe çöken toz ve buzdan oluşurlar. Dünya'nm okyanus dibi tortular, buz çekirdekleri ve ağaçların halkaları gibi Mars'ın iklimine ilişkin kayıtlar da gezegenin jeolojik yapısında yazılı olabilir. MVACS Mayıs 1999'da güney kutbu kıyısında 72" güney enlemine iniş yaparak bu garip katmanları inceleyecek ve toprakta buz ve karbon araştırması yapacaktır. Buna ek olarak da atmosferin mevsimsel CO 2 ve su kapasitesini inceleyecektir. Üç "ölüm" kuramı Mars'ın ölümüne ilişkin üç kuram söz konusu. İlk olasılık gezegenin bir katliama kurban olması. Mars ın yüzeyi, kuyrukluyıldızlar ve göktaşlarının neden olduğu çarpmaların yol açtığı kraterlerle dolu. Bu çarpmalarla oluşan patlamalar, kraterlerin üstündeki'atmosfer kesiminin uzaya dağılmasına yol açmış olabilir. Çok şiddetlilerinin ise atmosferin önemli bir bölümünü yok etmiş olması muhtemel. Bu da gezegenin yavaş yavaş boğularak ölmesı demektir. Verilerin büyük bir çoğunun MVAC üstündeki kameralarca sağlanması b< deflenmiştir. Tucson'da Arizona Ür versitesi'nde yapılan ve bir eşi halih. zırda Pathfinder tarafından Mars yüz< yine taşınmış bir steres kamera i; iniş alanını gözleyecek ve hava durı munu izleyecektir. MVACS'ta, ayrıc Robot kolun ucuna monte edilm başka bir kamera toprağın ve katmaı lann yakın görüntülerini saptayacaktıı Yine Robot kol üstünde bulunan \ platin tel ısıtıcı içinde bir çift küçi metal tüpten kurulu TEGA yani Torm ve Değlşken Gaz Analizörü'nün gı revi küçük miktarlarda Mars topra olarak tüplerden birine yerleştirmekt örnek, tüplerden sabit ısıda tutular yerleştirilir. Alet tüp ısılarını sürekli dı netler. Isılarda olası herhangi bir deÇ şim, örnekte, buz erimesi>ya da karbi natlı bir kayanın ayrışması gibi bir ev degişiminin göstergesidir. Emilme Diğer bir olasılık, gezegenin kendini öldürmesi. Mars, suyun yüzeyde akabilmesi için, onu gereken sıcaklıkta tu Su ve CO 2 nerede? örnekte gaz yayılması söz konus ise bu bir laser spektrometresine yoll; nır. Bu aygıt, içlerinden geçen akı miktarına göre kısa bir dalga aralığınc kızılötesi ışın yayan, ayarlı iki adet c yot tüpten kuruludur. Şu buharı v CO 2 gibi gazlar, kızılötesi ışığıfcelli t frekansta soğurduklarından, her birir Mıus 'tan bir gün botısı. Dünyadnki gibi gözalıcı.. Mars'ın ölümüne ilişkin 3 kuram var. Birincisi, bir kuyrukluyıldız ya da goktaşının düşmesi ikincisi, gezegenin kendini öldürmesi bir diğerinin de bu ölümün doğal nedenler yüzünden gerçekleşmesi olasılığı... 5576