Katalog

GOK OLAYLARI Ay tutulması, güneş tutulmasına kıyasla daha ender görülen olaylardır. Ay üzerinde dünyanın gölgesi Ne var kı ışın gerçek yonu hıç de sanıldıgı gıbı değıldır Ay tutulmaları guneş tutulmalarına kıyasla ıkı kat da ha ender gorulen olaylardır 26 eylulde ABD'de meydana gelecek ay tutulması gıbı tum ulkenın tanık olabılecegı ay tutulmaları ıse daha da enderdır Ay tutulması gokyuzunun guneşın tam karşısındakı bır noktada meydana gelır Bu nedenle ayın 180 derecelık bır açıyla aydınlatılmıç olması gerek mektedır Bır başka deyışle ay tam ta mına dolunay olmalıdır Normal koşul larda dolunay gokyuzunu qozleyenler ıçın kotu bır donemdır zıra ktaterler ve otekı topoqrafık ozellıklerın tumuylp yı tırıldıgı bır donemdır Ama bır tutulma her şeyı dpgıştırır An^ızın ay bır s"nt boyunca garıp bıçımlere gırer ve ay boyunca hıç sprgılemedıgı goruntuler sunar Sonundd kendısını dünyanın golgesı ıçıne gomerek kızıla1 donuşur Evet çok ender durumlar dışında ay sanıldıgı gıbı sıyaha donuşmez So kakta yururken ınsanın yero duşen gol gesı sıyahtır ama dunyanınkı bakır kır mızısı rengındedır Bu da gezegenımı zın tum gundoğum ve gunbatımlarının 2 1 eylule rastlayan guz noktasın dan bır ıkı gun sonra dolunay yenı mevsımın gelışını kutlarcasına gokyuzunde guneşın tam karşısındakı yerıne goçıp Arnerıka da 2000 yılına dek meydana gelecek son tam tutul maya onculuk edecek Tam ay tutulmalarının çok daha sık meydana geldıgı duşunulebılır Dunyanın mılyon mıl uzunluqundakı golgesı çeyrek mılyon mıl uzdklığındakı ayın uzerıne duşer Bu uzaklıkta gıderek ın celen golgernız yıne de ayın enının ıkı katı kadar oldugundan ve ozellıkle de ayın yorunqesı Guneş Dunya duzlemı ne b dereco ogık oldugundan ayın bu qolqenın ıçıne dalması bır rastlantı de gıldır Golge bu ay oldugu gıbı mer kezın dışına duşse bıle ayda yıne de tam bır tutulma meydana gelır Ay tutulmaları yalnızca bellı bır ko numdan gorulebılen guneş tutulmaları nın tam tersıne o donemde ayı gokyu zunde gorebılen herkes kı bu dunya nufusunun yarısına eşıttırtarafından gozlenebılır Bu nedenle ay tutulmalarının mantar gıbı bıttığı duygusuna kapılmamak ışten değıldır volkanık toz da tutulan ayın gorunu munu bır kat daha guzelleştırır Boyle zamanlarda ay ıkı renklı duzensız ya da zaman zaman korkunç sıyahlıkta bır kıtleye donuşur Kımı za man ay oylesıne kapkara olur kı bulunması bıle olanaksız dır Ne olacagını hıç kımse kestıremez boylebi bır belır sızlık de ay tutulmalarının ın sanda kımı zaman duşkınklıgı yaratmasına neden olur Ayın golgesının bır yerden yola çıkıp guneşın onunu kesmesıne baqlı olarak mey dana gelen guneş tutulmala rının tersıne ay tutulmaları aynı anda tum gozlemcıler tarafından ızlenebılır Ayın dunyürıın golgesı ıçıne gırer ken goktekı yukseklıgı kuş kusuz dünyanın kıvrımlı yuzeyı uzeıındpkı konu munuza ve saatınıze baglıdır Doqudakıloı ıçın ay tutulmabi 21 12 de başlayacak ay oldukça yuksekte olacak tır Batı kıyibinddkıler ıse olayın ayın çıkışından hemen sonra dldcd karanlıkta başladıgına tanık olacaklardır Aynı gece Saturn de guneşın tam kar şısında olacak en parlak ve en gor kemlı gorunumuyle belırecektır Ayın hemen altındakı bu yıldız eylul ayının son gorsel şolenım oluşturacaktır (Dıs., Eylul '96, ru) 23 00 te SUIPÇ yarılarwcdk ve ışıgını qolqenın uzerıne yansıtmaların dan kaynaklanır Ayın kurak topragı uzerıne yayılan bu kızıl ışık komşu gezegenımızın kuru ve kulumsu topragına canlılık kazandı rır Dahası yoğun bır bulut kumesı ya da dünyanın kımı bolumlerı uzerındekı KONGRELERDEN 66. Avrupa Arterıoskleroz Kongresı ızlenımlerı... Bakı Komsuoğlu* vrupa Arterıoskleroz Derneğının 66 Kongresı bu yıl Italya da tarıhı uzum bağları ve Pıqzzole Mıc helangelo dan en guzel ızlenen unutulmaz panoraması ıle unlu Floransa da yapıldı Temmuz sıcağında 2500 bılım adamı Amerıka Bırleşık Devletlerı nde Gıovnnı Lozezını Tıp Vakfı'nın desteğı ıle gerçekleştırılen kongrede damar sertlığının rısk faktorlerı ve alınmaya çalışılan yenı onlemlerı qozden geçırdıler Turkıye den 20 cıvarında bılım adamı kongre ye katıldı Açılış dersı ABD den Dr Steınber ındı Oksıdıze LDL (duşuk kapasıtelı koleste rol)un damar sertlığınde rolu anlatıldı Tedavıde kullanılan Vıt E Beta karoten lerın olum uzerıne etkın olmadıkları ancak myokard ınfarktusu rıskını azaltıcı etkı yaptıkları anlatıldı Arterosklerozun gelışmesınde damar duvarı endotelının ılk bozulan yer olduğu ve endotel fonksıyon bozuklugunun damar sertlığının klınık belırtılerınden once gelıştığı bılınıyor Belırlı dozlarda ozellıkle sıtatın grubu kolesterol duşuru cu ılaçlar belırlı dozlarda verıldıqınde 3 6 aydan ıtıbaren damar sertlıgıne aıt plak ve darlıkları gerılettığı saptandı Dı ger taraftan bu ılaçlardan bdzıları koles terolun makrofa|lar ıçınde bırıkımını azaltmakta duz kan hucre artırımmı durdurmakta trombosıtlerın damar du varına yapışmalarını onlemektedır Bu ılaçlardan HMG CoA reduktaz ın hıbıtorlerı ya da statınler ılk defa 1987 de tıbbın hızmetıne sunuldu Or neğın Pravastatın ve Fluvastatın trom bosıtlenn damar duvarına yerleşmesını azaltır eger ılaç aspırınle bırlıkte kullanılırsa bü etkı daha da belırgın hale gelır ve bu hastalarda kalp krızı ınme veya anı olum rıskı belırgın olçude azalır Son çalışmalar kolesterolü yuksek olan hastalarda hem tedavı amacıyla hem de kalp krızı qıbı sonuçların onlenmesınde Aspırın+Kolesterol duşurucu ılaçların beraber kullanılmasının uygun oldugunu gostermektedır Kolesterolü düşürmek için ne yapmalı? 20 yıl ıçınde 21 denetlemelı çalışma nın damar goruntulemesı (anjıografık) desteklenen çalışmalar ılgınç sonuçlar verdı 5321 hasta uzerınde yapılan top lam 21 çalışmada kolestrol duşurucu ılaçların verılmesı ıle hastalıkta ılerleme nın durdurulabıleceğı gosterılıyor 4103 hastada yapılan başka 15 çalışmanın sonuçları kolesterol duşmesını takıp eden 4 5 aydan ıtıbaren göğus ağrısının azalabılecegı olumlerde % 26 akut kalp krızınde % 44, tum kalp damar olaylarında % 35 azalma oldbıleceğı belırtılıyor POSCH ve CLAS adlı bu ça lışmalar 10 yıldan tazla bır ızlemeyle yapıldı Bu çalışma sonuçları 8 yıldan ıtı baren kalbe baglı olumlerın ve kalp krızı rıskının tekrar arttıgını gostermektedır Sonuçlar bızlere hastalarımız ıçın kolesterol duşurulmesı nın yanı sıra Aspırın kullanılması nı ayrıca kalsıyum kanallarını bloke edıcı ılaçların Anjıoten sın ınhıbıtorlerın de bu hastalara verıl mesını tavsıye etmektedır A Kalp damarları sertlığının gıderılmesıne değın çalışmalar hnı konstrasyonu bırbırıne koşut (para lel) yukselır ve azalırlar Eğer ınsulıne dı renç gelışırse kan ınsulını duzeyı ve şe ker arasındakı bu ılışkı belırgın olarak bozulur Kanda ınsulın yukselmesı kan yağlarının (Trıglıserıd HDL Kol) degış mesıne ve kan basıncının artmasına neden olur Sonuçta hepsı koroner arter hastalığının ortaya çıkmasını kolaylaştırır Bu et kıleşmede şışmanlığın da belırgın rolu vardır Ayrıca genetık yetmezlıkte bazı ılaçlar ınsulın dırencını artırırlar Hıper tansıyonun ve/ya da şışmanlarda ınsulın dırencının gelışmesı ve gorunme oranı artmaktadır Bugun bu kombınasyon Sendrom X olarak bılınmektedır Akdenız dıyetının kalp hastalarında onemı Kotu huylu kolesterolun azaltılmasın da (LDL K) antıoksıdan maddeler ıçeren yemek lıstesının faydalı olduğuna aıt klı nık belırtıler çoğalmaktadır Kıtlesel ça lışmalarda araştırıcılar (son yıllarda ozellıkle Italya dan bu tıp yayınlar var) Bu yayınlarda domates domates suyu her turlu meyve zeytınyagı kullanıl ması tavsıye edılıyor Yıne son 10 yıldan berı tavsıye edılen E vıtamınının yuksek dozda alımı B Karoten kullanımı Vıta mın C Vıtamın A selenıum ve bakır ıçe ren yıyecek ve ılaçların kalp hastalarında ya da kalp hastalığına yakalanma rıskınde belırgın yararı olmadıgına ışaret edılıyor Taze balık ve balık urunlerının tuketımı hala bılımsel yerını koruyor Ay rıca gunde 18 bardaktan daha az ıçılen çayın ya da yeşıl çayın da kalp hastalık larını onlemede yararlı olmadıgı gosterıl mıştır Dıyet yonunden kolesterolü az ve çok olan 2 yaşlı grup uzerınde yapılan (65 yaş uzerı) bır Italyan bılım grubunun ça lışmasında yaşlılarda bu 2 değışık dıye tın yaşam surelerıne etkısı oldugu gosterıldı konulardan bırını oluşturur ABD nde her yıl ortalama 1 500 000 kışı kalp krızı ge çırmekte, bu hastaların % 30 u anı olumle kaybedılmekte % 20 sı kalp cer rahısıne gıtmektedır 1992 yılında Koro ner kalp hastalıgı ıçın harcanan 109 mılyon dolardır Bu buyuk malıyetın azaltıl ması ıçın koruyucu onlemler alınması ıçın yoğun uğraş verılmektedır Kan yağlarının azaltılmasına yonelık yağı az yemekler yaşam tarzının değıştırılmesı ve ılaç tedavısı bunların başlıcalarıdır Kolesterolun % 10 azaltılması Koroner rıskı % 20 duşurmektedır Dıyetle kolestrol duşurulmesı ancak % 24 oranında mumkun olmakta ve rısk azalması bu nedenle % 6 larda kal maktadır Kolestrol azaltılmasına yonelık çalışmalarda ıse yılda ortalama her haf ta ıçın 3000 dolar gerekmektedır Tur kıye de sosyal guvenhgı ya da yuksek gelır duzeyı olmayan hastalarda ılaçların yıllarca kullanılması çok zordur Oysa bugun ıçın onemı ısrarla artan koruyucu hekımlıkte bellı aşılar kadar anı belırtı vermeyen fakat sınsı sınsı zarar veren kolesterol mucadelesı bu kapsamda ele alınmalıdır Sonuç Arterosklerozdakı bılımsel çalışmalar buyuk bır yogunlukta devam etmek tedır Ozellıkle son yıllarda genetık bıyokımyasal ve hucresel duzeyde yapılan araştırmalar arterosklerozun bır çok ribk faktorunun etkısınde gelıştığını ve hastaların çogunda genetık defekt lerın bulundugunu ortaya koymaktadır Artık damar duvarı endotelının ışlev lerındekı bozuklugun ılk ateroskleroz belırtı oldugu kabul edılmekte ve buna yonelık tedavı uzerınde araştırmalar yapılmaktadır Endotel ışlevlerın bozul masında hıpertansıyon şışmanlık şeker hastalıgı sıgara ıçımı qıbı ana rısk fak torlerının duzeltılmesınde çocukluk çağından ıtıbaren hastanın egıtılmesının ve erken aşamada tedavı edılmesının hastalığın qelışmesını durdurdugunu söyleyebılıyoruz * Prof. Dr., Kocaelı Unıversıtesı Tıp Fakultesı Dekanı Şpker hastalarında kuçuk damar has talığı ve koroner tutulum sık gorulmekte ve hastaların buyuk bır kısmı bu nedenle kaybedılmektedır Kalp damar hastalıgı şeker hastalarında normdllere gore 4 kat fazladır Eqer şeker hastalarında kan basıncı yukselmışse şışmanlık varsa ınsulıne dırenç gelışmışse kan yagları yuksekse yaşamın sonlanması hızlanmakta ve çogu zaman bobrekler de hastalığa katılarak ıdrarda proteın çık ması ya da daha da ılerleyerek bobrek yetmezlıgı gelışmektedır Tedavıde tum rısk faktorlerının onemle denetımı gerekmektedır Şeker hastaları, rısk faktorlerı ve koroner kalp hastalıgı Arterosklerozinsulın dırencı etkılenmelerı Malıyet hesapları Koroner kalp hastalıklarından korunma olumlerın azaltılmasında en onemlı Kan şekerı konstrasyonu ve kan ınsu 4969