Katalog

IRMALARI el bir yaratık değil mi? Bılgısayar programı beynı bır balon gıbı şışınyor ve buruşukyuzundekı yarıkları ortaya çıkarıyor alındı Daha once kullanıları plektroensefalognfı (EEG) ve manyetoenselalogrdfı (MEG) gıbı yontemler boynın hangı bolumlerının hangı tur dubunceler ıcın kullanıldıgını anlamaya yeterlı değıldı Uokbanlı yılların başlarında Sereno bu ıkı yontemden el de edılen verılerı bırleştırerek yenı bır yontem gelıştırdı Bu yontem Sereno nun deyı mıyle "beyın ulkesındekı eyaletlerın" binırldrının belır lenmesınde çok yararlı oldu Sereno ve ekıbı şımdıler de ışlevsel manyetık rezonanslı goruntuleme (fMRI) ha fazla gelışmış oldugunu adı verılen bır başka yontem uzerınde dıle getırmıştı Sereno dı çalışıyor Manyetık aldnlardan yararldnı lın en onemlı ıkı ozelhgının larak beyne gıden kan akışında raeyda sozdızım (sentaks) ve an na gelen deqışıklıqın olçulmesıyle fMRI lam (semantık) olduguna beynın hangı bolumlorının hangı bellı ış parmak basıyor Maymun IPH gordugunu saptayabılıyor Beyındekı ların doğal ıletışım sıstem etkınlıklerın meydana geldıgı anda kay lerınde anlama yoğun oladedılmesıne olanak tanıyan bu yontem rak rastlanmasına karşın le Sereno gorme ıle konuşmanın bag sıstemın sozdızımınden tu lantılı oldugu yolundakı kuramını kanıtla muyle yoksun oldugu go mak ya da çurutmek ıçın gereklı tum ruluyor araç ve gprprp sahıp Maymunun çıkarttıgı Son bırkaç yıldır Sereno ekıbı ve bır seslerın sırası anlamda grup ucretlı gonullu kpndılprını saatlerce herhangı bır değışıklığe yol fMRI tarayıcısının ıçıne gomerek araştır açrnadan ıstenıldıgı gıbı sı malarını surduruyor Denek devınımsız ralanabılıyor Dahası ınsan yatarken Sereno ya da bır yardımcibi dışındakı memelılerde ıletı bırkaç santım uzaktakı ekrana kımı za şımın buyuk olçude duygularla belırlen man şekıl kımı zaman dâ sozcukler bı dıgı sonradan ogrenılprek pdınılen bır çımınde ımgelpr gonderıyor şey olmadığı bıldırılıyor Ornegın doguş Bu yontem deneklere guç anlar ydşat tan sagır bır maymun saglıklı bır may tıgı gıbı araştırmacılara da epey ter dok munun çıkarttıgı tum seslerı çıkartabılır turuyor Bır masanın uzerınde kımıltısı/ ken sagır bır otucu kuşun otmedıgıne yatan denek buyuk bır madenı tupun ıçı dıkkat çekılıyor ne yerleştırılıyor En ufak bır devınım bo Bu verılerden yola çıkarak kuşların nuçları etkıloyeregınden başın kıpırda otuşuyle ınsanın konuşma yetısı arasınmaması ve gozlerın de sabıt bır noktada da bır ko tutulması şutIu k ıçın dışlerın bulmaya arasına bır ça 1 şan 1 Atalarımız karşı cınsın ılgısını çubuk ko Sereno nuyor Baş aylarra çekmek ıçın ne turlu sesler çevresınp kuşlan ın 9 ıse sonuç çıkarırlardı Araştırmalar cel lyor ların doku Sonuçtd çalıkuşu gıbı ottuklerını ortaya mu ıçın yıne kuşların rnadenı bır konuşma çıkarıyor. kafes geçırı ıçın ge lıyor Zevklı reklı olan oldugunu ve tum on bunun bır tur Zen uygulamasını andıt koşullara sahıp olduklarını bellı seblerı dıgını dıle getıren Sereno bu yontemle çıkartıp bu seslerı bırleştırebıldıklerını dıl ıle ılgılı iblemlerın denpklerın beyınlp yalnızca seslere bır anlam yuklemekten rının qorsel alanlarında yuksek duzeyde yoksun olduklarını goruyor bır etkınlıge yol açtıgına tanık oluyor Spreno "Eğer kuşların gerçekten Dahası etkınlık duzeyının deneklere soyleyecek bır şeylerı olsaydı, bunu anlamh tumceler gobterıldıgınde daha kesınlıkle dıle getırırlerdı, ne var kı da arttıgını goruyor soyleyecek bır şeylerı olmadığı besSpreno başka araştırmacıların da bu bellı Zıra, kuşlardakı otuşme yalnızca aldnldrı elektrodlarla harekete geçırme bırılerını baştan atmanın ya da cınsel lerı sonucunda tıpkı Broca ve VVernıcke ılışkı ıstegını belırtmenın bır yolu" dı gıbı kldbik dıl alanlarının haıoketo ge yor çırılmesındp oldugu gıbı pngellendıgıne tanık oldukldrırıı bozlerıne eklıyor Insan nasıl konuştu 9 Bunun da amacı bır olasılıkla karşı cınsı çekmektır Eger bu goruş dogru ıse dıl evrımının bır tu'lu çozulemeyen onemlı bır sorunu olan zaman çerçevesı sorunu çozulmuş oluyor Bırçok antropolog ınsanoğlunun geçen 100 000 yılın bonlarına dogru ko nuşmaya başladıgını sanıyor Bunun ka nıtı olarak da mılyonldrca yıllık bır dur gunluktan sonra ansızın taştan yenı araç ve gereçlerın yapılmaya bdşlanmabi one suruluyor Kımılerıne qore bu durum ın sanların enınde sonunda sımgebel bır bıçımde duşunmeyı irdıl olayları anım samayı ve yonergelerı ıletnıeyı ogrendıgı anlamına gelıyor Ama asıl sorun bunun nasıl gerçekleştıgı Dıl yilnızra kîrmaşık bır ussal sorun olmakla kalmayıp aynı zamanda bede nın yapısıyla ılgılı bır sorun nıtelıgı de ta şıyor Ornegın yutagın konumunu elo alıı sak bunun ınsanlar dışındakı memelıler de boğazın en ust bolumunde yer aldıgı nı ne var kı konuşmaya başladıklarında yutagın daha aşagıda bır konuma duş tugunu goruyoruz Kımı bılım adamları ınsanın konuşma yptısının bu durumdan kaynaklandığına ınanıyor Oysa kı bu konum ınsanın bır şey yerken ya da ıçerken boğulma tehlıkesı nı dp bprabprındp getırıyor Gırtlağın konumu gıbı teknık ayrıntılar dılın evrımı konusunda ortnya atılan çe şıtlı savları da alt ust ettı Doga yasaları dıl onemlı bır korunma i r ı r ı olarak hp nuz yeterınce gelışmeden ınsanları aca ba neden yapısal ri'iklere açık tutmuştu'? Gelgelelım hıç kımsede konuşma yetısı nı saglayacak bır donanım olmaksızın dıl nasıl yeterıncp gplışpbılırdı? ies/ne karşın genel goruntusunde bır beynı En soldakı sıncap beynı, alt an yarasa beynı, dıpte sagdakı ıse bır hıpokampus'u ilk ınsanlar otuşuyor muydu 9 Otucu kuş benzetmesı bu soruna ço zum getırıyor Eğer ses araçlarının geiış mesındekı ıtıcı guç ıletışırnın ıtkısı degıl de cınsel ayıklanmanın ıtkısı olsa o za man bu sureç ınsan evrımının başından sonuna dek surer qıderdı Boyle olunca da Sereno nun onerdıgı gorsel sıstem dekı sınır agında meydana qelecek qorece onemsız bır yenıden duzenlemeyle dıl surecı qerçekleşecek ve ılk anlamh sozcukler dılden dokulmeye hazır beklı yor olacaktı Spreno ınsanın ılk evrelerın de bır tur konuşan ezgı gelıştırmış ola bılecegıne dıkkat çpkıyor VP ılk ınsanların belkı de bır çıft kuş qıbı hıçbır yere gonderme yapmadan karşılıklı otuştuklerı olasılıgına parmak basıyor Sereno nun gorme IIP dıl aıasında bır ılıntı oldugu yolundakı goruşu çogun lukla kendı çevresındokı meslektaşları arasında yankı uyandırdı Ne var kı bu savını bırçok toplantı ve semınerde dıle getırmpkle bırlıkte bunu destekleyecek kanıtları saglayamadı C^ok az sayıda sı nırbılım uzmanı Serpno nun goruşlerınp baştan sona katılmaya hazır gorunur kpn dılbılım uzmanları bu goruşlprp hıç yuz vermıyor GelgpİPİım bılım çpvrplprının bu sava kuşkuyla yakldşmaları Sereno yu yılmak bır yam çalışmahrını sıırdurmp yolundı lyıden lyıye kızıştırıyor Sereno "Çok uç noktalarda oldugumu bılıyorum Ama bırılerının sızı boş şeylerle oyalanmakla suçlamasından kor kuyorsanız, o zaman çok daha esnek, çok daha dıkkatlı oluyor ve dar goruşlulukten elden geldığınce uzaklaşıyorsunuz" dıyor ndekı turuncu ve yeşıl olarak gorulen korteks genışledıkçe bu artibin bellı bır Jurumla ılgılı alanhra odaklandıgı goru ur Beynı kubugunda gprçekleştırılpn dıl /e duşunce gıbı ışlevlerın buyuk bır bo lumunun bellı bır durumla ılıntılı oldugu na ınanan Sereno dılın ışlenrnesı sure cınde ebdb olarak gorbel alanlardan ya rarlandıgımıza zıra çevrprwdpkılprden bır anlam çıkartmak ııjn de bu alanlara babvurdugurııu/a parrn ık b ısıyor Goruntuleme teknıklerının katkısı Yakın bır Zdrnarid dek ıribdn beynının nasıl bolumlere ayrıldıgı konusundn PII mızde somut hıçbır kanıt yoktu Son beş yıldır boyın goruntuleme teknolo|lısınde atılan dev adımlarla bu konuda epey yol Kuş, maymundan gelışkın Yıllar onre ABD Ohıo Unıversıte sı ndekı bır konferanbinda Sereno kuşh rın dıl yptılerının maymunlardan çok da Sereno nun ınbdnda konuşma yptısı nın evrımı konusundakı goruşune gore ınsanoglunda once tıpkı otucu kuşlar gı bı bellı bır anlam taşımayan bırtakım beslerı çıkartma yetılerı gelışmış olabılır 491 7