Katalog

HAYVANLAR DUNYASI Çoğumuz bize en yakın olan maymunların, bizim anladığımız aile sistemine en benzeyen bir aile kurduklarını düşünürüz. Gerçek hiç de böyle değildir. Maymunlarda yamyamlık ve aile hayatı P rımates (mdymunlar) adlı cıddı Japon dergısınde şu gerçek oykuyu okuyoruz ' Dışı maymun Ndılo, Humbe adında guzel bır yavtu dogurdu Erkek maymunlardan Kagımını, Ndılo'yu çok arzu odıyordu fakdt Ndılo bulun dıkkat VP şpfkatını Humbe'ye vermekteydı Nıhayet bır gun Kdgımını, Humbe yı oldurdu, sevgılısı artık onun olacaktı Fa kat ışler bırden ters gıttı Bakalı adlı bır maymun, Humbe nın kadavrasından et ler kopararak yemeye başladı Ndılo an ne, yanında genç bır erkekle yaklaştı ve Bakalı'nın olmuş oglunu yemesını sey retmeye başladı Surunun lıderı guçlu kuvvetlı Kajugı, Bakalı'nın ustune yuru yerek onu tehdıt ettı, fakat Bakalı aldırmadan agzındakı etı çıgnemeye devam edıyordu Kajugı bu defa bu yamyamlıgı seyreden Ndılo ıle onun genç erkek arkadaşına kızdı ve onları kovaladı Ertesı gun Kajugı, yavrunun olusunden kalanı kollarında taşıyarak getırdı Ceset ozenle temızlenmış, butun kan lekelen yok edılmıştı Ndılo oradaydı Aksı gıbı tam o sı ra Ndılo'nun cınsel kızgınlık (ostrusj donemı başlamış, dışılık organı erkeklerı davet edercesıne şışmış ve kızarmıştı Ndılo arkasmı donerek cınsel organını Kagımını'nın yuzune yaklaştırdı (maymunların çoğunda dışılık organı, anuslerı gıbı arkalarındadır Bu "ibtersen gel yapalım" demektı Yavrusunun katılı onun ddvetkar cınsel organını elledı ve kokladı, ama hepsı o kadar daha ılerı gıtme dı Kajugı kollarındakı cesedı bırkaç muz karşılıgında Japon araştırmacılara teslım ettı ve sonra gıdıp Kagımını'nın bıtlerını ayıklamaya başladı Olay kapanmıştı." Bu gerçek oyku, ınsana en yakın maymun olan şeınpatızelerın krallıgında hayatın pek o kadar da cennet gıbı' olmddığını gobterıyor Bu gozlem maymun davranış larını yorumlamanın zorlugunu da ortaya koyuyor Doga ıle kultur arasında kalmış bu hayvanlarda davtanış yalnız turdetı ture degıl, suruden suruye ve hatta bıreyden bıreye degışkendır Maymunlar ne kadar ılkelse o kadar bırornek ve tekrarlayıcı davranış gosterır, fakat bunun ıstısnaları da vardır, ornegın nısbeten ılkel olan (fakat ustunde en çok gozlem yapılanlardan) makak maymunu toplulukları ınsana en yakın olan şempanzeler kadar çeşıtlılık ve uyum gosterır Her maymun toplumu, her maymun grubu ve grup ıçınde her maymun başka maymunlara benzemeyen ozellıkler taşır Belkı de maymunlarda bır çeşıt kışılıkten sozedılebılır Orneğın yukarıdakı acıklı oykude anlatılan olay, yanı bır yavrunun surunun erkeklerı tarafından öldurulup yenmesı, ılk Şempanze yavrusu ailesine çok bağlıdır, ondan defa gorulmektedır Blz 15 yıldır şempanzelerın her şeyı yedığını, yanı hem otçul hem de etçıl ol nıldı Bu tarıhte Jane Goodall bır anneydugunu bılıyoruz Şempanzeler ozellıkle le buluga prmış yavrularının kendı suru babun'ların (kopek yuzlu maymunlar) lerınden bır yavruyu oldurup yedıklerını etınden hoşlanır Maymun yamyamlıgı gordu ılk kez 1970'te gozlemlendı O gunden bu yana 10 kadar olgu goruldu Bu yamyamlıkların hıçbırı bırbırıne benze Anlaşılmaz davranışlar mıyordu 1976'ya kadar ancak başka suruden olan yavruların yendığıne ınaMaymunlarda duygusallıkla duygusuzluk ıçıçedır Bır anne şem panzenın oğlunun çenesını kaldırıp yarım dakıkadan fazla onun yuzune sevgıyle baktığı gorulebılır, hatta yavrusunun elını tu tup ona bır opucuk kondurması da nadır degıldır Fakat aynı anne yavrusunun yaralanmasına ve hatta yukarıdakı ornekte goruldugu gıbı, kendısı ıle cınsel ılışkıde bulunmak ısteyen erkeklerden bırı tarafından öldurulup yenmesıne kayıtsız kalabılır Bu sırada bır başka anne, bebeğının yamyamın kafasına tırmanıp oyun oynamasına ızın verebılır Çogumuz bıze en yakın olan maymunların, bızım anladığımız aile sistemine en benzeyen bır aile kurduklarını duşunuruz Gerçek hiç de boyle değildir Buyuk maymunların hemen hiç bırınde bızım o sevgılı aile yuvamız (anne, baba ve çocuklar) yoktur Şempanzelerde olsun, makak mdymunlarındd olsun, anne beğendığı her erkekle cınsel bırleşme yapar, erkeklerse ozellıkle daha once gormedıklerı bır dışıyle o ışı yapmayı tercıh ederler (bunlara "yabarrcı hay ranları" dıyebılırız ) Dogada ço cugun babasının kım olduğunu bılmek asla mumkun degıldır Insana blraz daha uzak olan gorıllerde ve Habeş maymunların da (comopıthecus hamadryas) erkek çokeşlıdır (polıgamık), yanı her erkegın 9 10 dışıden oluş mus bır haremı vardır, fakat haremını kurma şeklı hiç de uygar Habeşistan'ın kopek yuzlu babun maymuniarının dışılerı bir harem şeklınde bır arada değildir Erkek gorıller ve Habeş maymunları, haremlerını kurmak yaşar ve gecelen yavrularını aralanna alarak uyurlar. hiç aynlmak istemez. ıçın bır başka maymun topluluğunun dışılerını kaçırırlar ve hatta gereklı gorur lerse o dışının yavrularını da oldururler Insandan haylı uzak olan orangutan lar, Sumatra ve Borneo ormanlarında sakın bır hayat surerler, bunlar ıflah ol maz "yalnız"lardır Bu dev hayvan za manının uçte ıkısını uyumakla geçırır ve ormanda daldan dala atlarken bır hem cınsıne rastlarsa onu gormezlıkten gelır Anne 2 veya 3 çocukla bırlıkte yalnız ya şar ve çocuklarını buyutmeden once asla bır erkekle beraber olmaz Erkek orangutanlar dışıye gore çok daha ırı ve kuvvetlı olmalarına rağmen bır dışının ırzına geçmeyı nadıren başarırlar Jibonlar'da aile hayatı var Insana benzer bır aile hayatına rastlamak ıçın Jıbonlar'a kadar ınmek gerekır Bu hayret uyandırıcı maymun, ınsana benzemek (antropomorfızm) konusunda buyuk bır yetenek qosterır Guneydoqu Asya ormanlarında ınce uzun kolları sa yesınde agaçtan agaca uçar Jıbon aile sınde enne, baba, 13 çocuk ve bazen bır dede veya nıne bulunur Ne kadar ıl gınçtır kı her şafakta erkek ve dışı bırlıkte 10 dakıka kadar suren unutulmaz bır arya soylerler Bazen anneyle kızı duet yapar Jıbonlar, şempanze, gorıl ve orangutan'dan farklı olarak kendılerıne yuva ydpmazlar üecelerı erkekle dışı bır dalın çatallanma noktasında bırbırle rıne sarılarak uyurlar, eğer bır bebeklerı varsa o da onların arasında uyur Makak ve babun turu maymunlar Asya ve Afrıka nın en sık rastlanan maymunlarıdır bunlar bır erkegın lıderlıgınde suruler halınde yaşarlar Bu maymunlarda "eş" veya "aile" kdvramları yoktur Her ısteyen her ısteyenle cınsel bırleşme yapar, cınsel bırleşmede rutbeler rol oynamaz Çocuk babasını tanımaz anne ıle evlat ılışkılerı de şoyle boyledır Suru ıçınde en kuvvetlı baglar akraba dışıleı arasındadır Derleyen: Selçuk Alsan, Gelecek hafta: Maymunlar Insest'ten kaçınır. 49112