Katalog

GÖ I En parlak kuyrukluyıldızı çıplak gözle s Hyakutake (C/1996 B2) Kuyrukluyıldızını 242526 Mart günleri gökyüzünde izleyeceğiz... Tuncay Özışık*', Tansel Ak**, Mevlânâ Başal*** YAKUTAKE 1996 P opuler astronomı dergılerı, şubat oluşan bır sıstem ıle de cısım sayısal sayılarında, "HaleBopp Kuyrukolarak tespıt edılmeye çalışılacaktır Bu 1 luyıldızı'na hazır olun " mesajları son söyledığımız gerçekleştırılebılırse, vermışlerdı Bu cısım, 1976'da gozle elde edılen sayısal goruntuler bılgısayar nen West Kuyrukluyıldızı'ndan bu yana, aracılığı ıle de ıncelenebılecektır 'çıplak gözle görülebılecek en parlak Hava şartları elverdığı takdırde Istankuyrukluyıldız' olacaktı 23 Temmuz bul Unıversıtesı Gozlemevı'nde 24251995 te alan Hale ve Thomas Bopp ta26 mart gecelerınde halka açık olarak rafından keşfedılen bu konuk, populer yapılacak olan bu gozlemlere, konuya astronomı dergılerınde önemlı yer tuttu ılgı duyan herkes katılabılır Herkes, kuyrukluyıldızın çıplak gözle görülebılır parlaklığa ulaşacağı tahmın edılen 1996 yılının ıkıncı yarısını dort gozle beklıyordu Ancak, Japon amatör Gökyuzunu ıncelemeye başladıklaastronom Yujı Hyakutake hepımıze bır rından bu yana, kuyrukluyıldızların dısurprız yaptı ve 15 cm'hk dtırbunu ıle ğer gökcısımlerlnden farklı olarak ortabır kuyrukluyıldız keşfettı Hyakutake, ya çıkışları ınsanları hem korkuya hem alışılmış olduğu şekılde kendı adı verı de meraka sevketmıştır Eskı çağlarda len kuyrukluyıldızı, 30 Ocak 1996'da, savaş, salgın hastalık ve doğal afet gıbı Su YılanıTerazı (HydraLıbra) takımyılfelaketlerle yakından ılgılı olduklarına dızlarının ortak sınırı cıvarında 10 kadır ınanılarak, onlara kurbanlar bıle verılparlaklığında bır cısım olarak tespıt ettı mıştır Buraya kadar her şey normaldı, ama Gezegenımız uzerındekı canlı hayayapılan hesaplar gösterdı kı, Hyakutake tın, bır gun karanlık uzay boşluğundan Kuyrukluyıldız'ı HaleBopp Kuyrukluyılçıkagelen bır kuyrukluyıldızın çarpması dızı'nın rolunu çalıyordu: Zıra bu keşıfsonucu ortadan kalkacağı fıkrı gunuten sonra, yaklaşık 20 yıldan bu yana muzde de hâlâ falcılara geçım kapısı çıplak gözle görülebılecek en parlak olan spekulasyonlardan bırıdır Oysa kuyrukluyıldız artık HaleBopp değıl, yapılan ve kutlelerı dıkkate alındığında, Hyakutake olacaktı Gökyüzünde bu şekilde izleyeceğiz!... Dunya hayatının bır kuyrukluyıldızla Evet, şımdı son yırmı yılın en buyuk çarpışma sonucu sona ermesı ıhtımalı Hyakutake Kuyrukluyıldızı'nın mart sonu ve nisan boyunca gökyüzünde iz kuyrukluyıldız gosterısıne hazırlanmalıneredeyse yok denecek kadar azdır giderek sönukleşecektir. sınız Yapmanız gereken tek şey, doğru Kuyrukluyıldız veya Latınce Komet zamanda doğru takımyıldız ıstıkâmetıkelımesı, eskı Yunanca'da saçı olan ne bakmanız ve havanın açık olması anlamındakı Kemotes sozcuğunden tikten hıperbolığe kadar değışen yorunkun değıldır Çunku özellıkle buyuk pla ıçın dua etmenızdır Hele bır de durbuturemıştır Fakat kuyrukluyıldızlar ıçın gelerde hareket eden ve yörunge şekılnetlerın çekım etkılerı, Guneş'e yaklaşnunuz varsa, seyrıne doyum olmaz bır uzun saçlı yıldız deyımını ılk kullananlerıne gore daımı veya geçıcı olan gosmakta olan kometlenn yorungelerını manzara ıle karşılaşacaksınız Hyakutaların Mısırlılar olduğu sanılmaktadır terışlı uyelerıdırler Kapalı elıptık yorun önemlı mıktarlarda değıştırebılmekteke Kuyrukluyıldızı'nın, hangı tarıhde Kuçuk bır çekırdek ve onu saran gaz, gelerde dolananlar sıstemımızın sureklı dır Temmuz 1995 tarıhınde Jupıter'le hangl takımyıldızda gözleelemanlarıdırlar ve çarpışmasını Izlediğimlz Shoemakernebıleceğını tabloda goreperıyodık olarak Levy kuyrukluyıldızı bunun en çarpıcı bılırsınız Bu tabloda, her Tarih Takımyıldız Parlaklık (kadir) Dunya'dan Uzaklık (km) gorunur olurlar En orneğıdır Bundan başka, Jupıter'ın, gun ıçın, cısmın Dun43 15 Mart 1996 Lıbra 54 119 000 çok tanınanların bakendislne yakın olan komet yörüngeleri ya'dan uzaklığını ve tah40 16 Mart 1996 Lıbra 49 335 000 şında gelen Halley uzerınde dıkkate değer etkilerı olduğu mın edılen parlaklığım da 37 17 Mart 1996 Llbra 44 551 000 kometı, 75 yıllık peda zaten bılınmektedır verıyoruz Parlaklık değer34 18 Mart 1996 Llbra 39 916 500 rıyoduyla bunlardan lerı tam beklenıldığı gıbı 31 19 Mart 1996 Lıbra 35 431 500 bırıdır Hıperbolık Kometler Güneş sisteminin olmayabılır, çunku cısım 20 Mart 1996 Lıbra 27 30 946 500 yörungelere sahıp 23 Guneş'e yaklaştıkça yapı21 Mart 1996 Vırgo 26 760 500 üyeleridir olmaları halınde ıse, sındakı buz buharlaşacak 22 Mart 1996 Bootls 1 9 22 873 500 doğal olarak, bir ve bu sebeple görüntusu 23 Mart 1996 Bootıs 1 5 19 435 000 kez gorunur ve 24 Mart 1996 Bootıs 1 1 16 893 500 bulanıklaşacaktır sonra bır daha gö08 25 Mart 1996 Bootls 15 249 000 Yaygın kabul gören bır teorıye göre, Hyakutake Kuyrukluyılrunmemek uzere 07 26 Mart 1996 Ursa Mınor 15 548 000 Guneş Sıstemı'ndekı tum kometler sısdız'ı, 15 martta 54 kadır, sıstemımızı terke08 27 Mart 1996 Camelopardalıs 17 192 500 temın uyelerıdırler Bunların, zamanları22 mart akşamı Arctuderler 28 Mart 1996 Cepheus 1 1 19 883 500 nın çok buyuk bır kısmını Guneş'ten rus'un yaklaşık 8 derece 29 Mart 1996 Cassıopeıa 1 3 23 322 000 Perıyodık değıluzaklaşarak geçıren çok uzun perıyotlu Doğu'sundan geçerken de 30 Mart 1996 Camelopardalıs 1 6 27 209 000 mış gıbı görunen olanlarının çoğunun, Guneş Sıstemı'nı yaklaşık 2 kadir parlaklı31 Mart 1996 Camelopardalıs 1 8 31 395 000 bazı kometler gerkuşatan ve yarıçapı yaklaşık 150 ğında olacak Cısım, Ku01 Nısan 1996 Perseus 1 9 35 730 500 çekte pekâlâ, sıste200 000 AB (1 AB Astronomık Bırım, zey Yarıkure'den çıplak 21 02 Nısan 1996 Perseus 40 215 500 mımızın çok uzun ArzGuneş arasındakı ortalama mesafe gözle gözlenebılecek en 22 03 Nısan 1996 Perseus 44 700 500 yarıbuyuk eksenlı olup, 149 6 mılyon km'dır) olan kuresel parlak (yaklaşık 0 7 kadır) 23 04 Nısan 1996 Perseus 49 335 000 (bır başka deyışle bır zarfın uyelerı oldukları farzedılmek konumuna 26 Mart'ta ula24 05 Nısan 1996 Perseus 54 119 000 çok yaygın) yöruntedır Teorı, Guneş'ın Samanyolu ıçerı24 şacak Kuçuk Ayı (Ursa 06 Nısan 1996 Perseus 58 753 500 gelerde dolanan, sındekı hareketıne katılmaları sebebıy25 Mınor) Takımyıldızı'nda ra07 Nısan 1996 Perseus 63 537 500 uzun perıyotlu uyele, bu kometlenn de Guneş Sıstemı'nın 25 08 Nısan 1996 Perseus 68 321 500 hatlıkla görülebılecek lerı olabılirler Dola25 09 Nısan 1996 Perseus 73 105 500 Kuyrukluyıldız, Istanyısıyla bu tur ko bul'dakı gozlemcıler ıçın, 25 mart3 nısan arasında Tablo: Burada, Hyakutake Kuyrukluyıldızı'nın 15 Mart 9 Nlsan 1996 tanhlenmetlerın Guneş Sıstemı'mızın eletüm gece gökyüzünde ka arasında Türkiye'den gözleneblleceğı her gün için Dunya'dan yaklaşık uzaklacaktır Bu tarıhten sonra lıklan, tahmını parlaklıkları ve bulunacağı takımyıldızlar listelanmiştir. Clsim, manları olup olmada uzun sure Kuzey Ame en parlak konumuna 26 mart gecesi Kuçuk Ayı (Ursa Minor) Takımyıldızı'ndadıklarım kesın bır şekılde söylemek rıka, Avrupa ve Asya'dakı ulaşacak. neredeyse ımkângozlemcıler ıçın oldukça toz ve buz halesı ıle az yoğun bır kuy sızdır Zıra, onları, sadece yorungelerıtyı bır konum ve parlaklıkta olacak 1 ruktan oluşan kometler, ılk bakışta nın perıhellerı cıvarında oldukları (Gümayısta cısım, yorungesının Guneş'e gokyuzunde arkalarında beyaz bır ız neş'e en yakın oldukları), bırkaç hafta en yakın kısmına gelerek, bu tarıhten (kuyruk!) bırakarak yukseklerde uçan veya ay gıbı, kısa zaman aralıklarında 13 mayısa kadar Dunya'dan gozleneuçakları andırırlar 19 yy gökbllımcılen görebılmekte ve ınceleyebılmekteyız meyecek Sonrakı tarıhlerde ıse ancak Hırn ve Ranyard'ın bırbırlerınden baBu şartlarda, boylesı kometlenn paraGuney Yarıkure'dekı gozlemcıler tarağımsız olarak ılerı surduklerı tanıma göbolık veya hıperbolık bır yorungede mı, fından görülebılecek re, kuyrukluyıldızlar Guneş Sıstemı'mıyoksa yaygın elıptık bır yorungede mı Bızler, Istanbul Unıversıte Gozlemevı ze uzayın derın karanlıklarından kopup blılunduklarını belırlemek son derece çalışanları olarak, bu cısmı ayrıntılı olagelen kirlikozmlk kartoplarıdırlar. zordur Gerçekten, böyle özel durumrak gozleyebıleceğımız bır program halardakı kometlenn yorungelerını, pla zırlamaktayız Gözlemevımızde bulunan netlerın perturbasyonlarını (verdıklerı Yörüngeleri, orijinleri ve görüKuyrukluyıldız kaşlfı Yuji astrograf sıstemı ıle kuyrukluyıldızın çekımsel rahatsızlıkları) dıkkate almakHyakutake. kuyrukluyıldızı buduğu 15 nüşleri ozel cam fotoğraf plakları uzerıne kaydı sızın, sadece Guneş'ın çekımını göz cm'llk durbünu Ile blrllkte. (Fotoğraf: yapılacaktır Ayrıca, yenı kurduğumuz onunde bulundurarak belırlemek mumAkıra Otavvara) Kometler, Guneş Sıstemı'mızın, ellpbır aynalı teleskop ve CCD kameradan KUYRUKLUYIUNZLAR 4696