Katalog

T A R T I Ş M A E D İ T Ö R E M E K T U P Bilimsel araştırmaların değerlendirilmesi Kasım Cemal Güven* T urkler ın bılıme katkısı tartışması es kıdır Sayılı yazısında tıp eğıtımı ve rasathane açılmasını ele almıştır (1) Adıvar, kıtabında XIV XIX yuzyıl arasını (Cumhurıyet donemı harıç) ılımı (eğıtım dahıl) ıncelemış ve bu doneme aıt bılım adamlarının eserlerının dokumunun analızını yapmadan vermıştır (2) Baltacı, Osmanlı medresesının tarıhçesını tasnlfını (umumı ıhtısas bunda tıp da vardır) yapmış, muderrıs (profesor) tayını (maaşı ter fıı) ıle bunun bozulmasını anlatmış fakat bılıme katkıyı belırtmemıştır (3) Bu konuda ılk araştırma Inönu'ye aıttır (4) Inonu yorucu bır çalışma sonunda yayımlanan Turkıye de veya yurtdışında çalı şan Turk araştırıcıların SCI nın aldıgı yıllık yayın sayısını yazarını yayın adını yayım lanan dergıyı ve sıtasyon sayısını belırtmıştır Akyuz, Selçuk ve Osmanlı donemlerın de eğıtım kurumu medreseyı mudemslık tayınını egıtımın bozulmasını devlet adamları VG mudemslerın çocuklarının muderrıs unvanı verılmesını (beşık ulema sı) nakletmış Mpşrutıyet donemı ve Cum hurıyet donemını ıncelemesının çerçeve sıne almıştır (b) Bu konuda yazarın 1970 ve 1995 arası yurtıçı ve dışında çalışan Turk araştırıcıların yayınları sıtasyon sayı larını ve Turkıye dekı araştırıcıların sıtasyon sayısı ıle mukayeselı olarak belırle mıştır (6) Bu gırışten gayem Sayın O Bursalı nın (7) Prof IJr N Kınıkoğlu na cevabına bazı eklemeler yapmak ve Sayın Fahrı Cıngırt ın mektubuna (8) kısmen yanıt ver mektır Turkıye'de bilimsel araştırmanın başlan gıcı yenıdır Turkler e aıt ılk doktora 1885 te Halıl Ethem tarafından Alman ya da yapılmıştır (4) Turkıye de doktoralık ıse ılk defa Prof Dr F. Arandt tarafından kımya dalında 1940 yılında yaptırılmıştır Bu gelışme 1933 unıversıte reformu ıle sağlanmıştır 1933 öncesı durumu Malche, raporunda ozetlemıştır (9) 1970 te açılan ve açılıp kapanmalar ıle 1933'e kadar yaşamını surduren Darulfu nun ıçın Malche raporunda 1 Bilimsel yayın eksıklığı 2 Öğretım uyelerı arasında çekışme ve surtuşme 3 Unıversıte oğretım uyelerının dışardakı ışlerını unıversıteye tercıh etmelerı unıversıteye faz la zaman ayırmamaları 4 Profesor muallım (oğretmen) ve profesor muavınlerının (yardımcılarının) mıktarının yukseklığını belırtmıştır ve prensıp olarak hoca mıkta rını azaltıp kalanlara daha lyı maddı şartlar temın edılmeçı gereklılıgı kaydedılmıştır Bu eleştırılerın yanında profesoru tarıfte Profesorler bır konferanscı gıbı telakkı edılemezler Bır profesor hayat ve hareket veren bır adam bır muşavır ve bır rehber olmalıdır Hemen hemen dıyeceğım kı kendı kuçuklerıne mevcudıyetı ıle bır mı sal veren daımı bır oğrencıdır Her sene dersını yenılemesı gerekır ' Malche nın raporundakı eleştırıler bu gun de geçerlıdır nulamaz Turkıye'de şu bır gerçektır kı bellı duzeyde bır araştırma yapılmaktadır Orıjınal olmasa bunu esasen SCI nın aldığı bır dergı kabul etmez Fakat bugun bır Behçet (Hulusı Behçet) hastalığı gıbı te mel tıp kıtaplarına geçen ve hâlâ guncellığını koruyan bır buluş yoksa da, bellı du zeyde ve bazı yenılıkler getıren yayın Tur kıye de yapılmaktadır Fahrı Cıngırt ın mektubundaRı soruların bazılarına gelınce 1 Dunya ulkelerınde yapılan doktora çalışmalarını toplayan bır kuruluş yoktur Yayınlar hangı dNde olursa olsun değışık Abstractlara ve SCI ye gırer Bu abstractlar dunyada yapılan araştırmaları ulke gozetmeksızın degışık konuları ıçıne alır Bunların başlıcaları Ğhemıcal/Bı ologıcal vb dır veya konu ıçerığıne gore ayrıca ozel abstractlar vardır Burada ya zar yayınladıgı dergı adres ve yayın ozetı belırtılır Bu kurumların her dıl ıçın ayrı ozetleyıcısı vardır Yenı bır çalışma yap mak ısteyen, konusu ıle ılgılı bu abstractb ları once tarar ve çalıştıgı konuya aıt bır kayda rastlamaz ıse çalışmasına başlar Bu şekılde çalışmasının orıjınallıgını once den saptar 2 Bılırnbel unvanı alması ıçın kurulan komısyon bu konuyu ınceler 3 Patent ıçın patentlerı toplayan ayrı dergıler vatdır 4 Meetıng Abstracts a aıt konuya ge lınce Hemen her konuda her sene/2 se nede bır değışık ulkelerde uluslararası toplantılar duzenlenır Bu toplantılar bılım sel oldugu kadar duzenleyen kurum/ulkp ıçın dovız kaynagı olarak da ele alınır Bu rada katılımcıları çogaltmak ıçın bıldırı su nanların bıldırı ozetlerı SCI nın aldığı bır dergıde yer alır Boylece katılımcı arttırılır ve katılımcı da bunu bır yayın gıbı kullanır Bilimsel yayın, bellı dergılerın denetım ku rullarından geçtıkten sonra kabul edılır Bu açıdan Meetıng Abstracts bilimsel bır yayın nıtelığı taşımaz Sonuç olarak bugunTurkıye nın bılıme bılım dalına gore katkısını tek tek belırten bır ozel yayın yapılmamıştır Yapılan ya yınlar yalnız yayın sayıları ıle ılgılıdır Unı versıtelerdekı bılım tarıhı enstıtulerı ob|ek tıf olarak konuyu ele almalıdır Bugun daha hızlı atılım yapmalıyız 1 1933 tekı gıbı bır revızyon şarttır Unıversıte ogretım uyelerıne ya yayın ya da tasfıye gıbı bır duzenleme getırılmelı dır 2 Devletın her yıl butçeye gereklı odenegı koyarak yabancı kıtap ve dergıyı sağlaması hıç olmazsa bolgesel merkezı kıtaplıklar kurularak gereklı kıtap ve der gılerı bu merkezlere getırtmesı şarttır Dunyayı ızlemek ancak bu şekılde olur Kaynaklar 1 S jyılı A Orljı^dğ Blıııı ve Tultjkkuıunde Turkıye nın Yeıı Atltutk Kultur üıl ve Tarıh Yukbek Kuıurnu Tuık Kul turıiF d( n Goruntuler D zibi Say 1 Ankara 19Uj <! Adıvdi A A Obmanlı Turklerınde II m Remzı K tapev Is tirıbul 19/U J Bdltau D Osmanlı Medreseler XV XVI abitlat 4 lııunu E a/19<M 19üb donemınde Fız k dal n dakı araştırmalara Turkıyp nın katk s n gostoren h blıyoqnt ya ve ba^ı gozlemler ODTU Yayın No t 4 Ankara H71 b/192j 19fab donem Matematık araştırmalan bıblıyognfyH ve baz qozlemler ODTU Yayın no ?4 Ankara 1973 C/19? I 1 9bb donemınde Kımya dal ndakı a n s t ı r malirı bıblıyoqralya ve baz qozlpm|pr ROOT?IÇ SIIPSI Yiy Un vor nl ırı Nn leknoloji geliştirmede eski fikirler ve yeni uygulamalar A BD ve Japonya GSMH'nın % 2 7 sını AR GE ıçın harcarken Av rupa Bırlığl ulkelerı % 2'sını harcıyor 1995 yılı ıçın ABD ıle AB arasındakı harcama farkı 40 mılyar ECU Turkıye'mızde, tum kurumlar cırolarının % 1,5'ını ARGE ıçin ayırsa, 0,5 puanı umversıtelere aktarıp 1 puanı kendi bunyesinde kullansa, kaba bır hesapla unıversıteler ıçın 900 mılyon $ (= 180 mılyar $ * 0,005) kaynak yaratmak mümkun.Araştırma çalışmalarında ozel sektorle devletın yakın ışbırlığıne gırme lerı gerekıyor M iiılla Oner (*) amacıyla, fırmalar elemanları arasında enerjık bılgılı çalışkan ve eğılımı olanlara fırmada 2 3 yıl çahbtıktan sonra unı versıteye gerı donup MS ve PhD derecesı almalarına (maaşlarını odemeye de vam ederek) ızın vermelıdır Sanayı kuruluşlarıyla unıversıteler arasında her ıkı tarafa da yararlı ışbırlığı nın oluşması ve gelışmesının unıversıtelerın yenı bılgı uretme ve lyı eğıtılmış muhendıs/bılım adamı (kadını) yetıştırme çabalarına destek olacağını soyleyebılı rız Sanayının performansının unıversıte lerdekı akademık programlara doğrudan baglı olması nedenıyle ışbırlığı ıçın ıstegın fırmalardan gelmesı gerekıyor An cak fırma yonetıcılerının gunluk ış yoğunluğu birdbinda sorunlar hakkındakı çahşmaları yeterlı duzeyde yapamamaları nedenıyle unıveısıteden ne ıstenece gını tanımlayamamaları sıkıntı yaratıyor Bu aşamada sanayıcının problemının tanımlanmasına yardımcı olacak aracı kurumlara ıhtıyaç var Bogazıçı Unıversıtesı Vakfı olarak aşagıdakı mısyonun doğrultusunda fırmalara destek oluyoruz "Bogazıçı Unıversıtesı, önde gelen bır eğıtım ve araştırma kurumu olarak, sanayının dünya çapındakı mukemmelıyet ve lıderlık yarışında gereklı ınsan kaynaklarını gelıştırır, bılgı ve teknolojılerı uretır, sanayı ıle sınerjik bır ışbırlığı yaratarak unıversıte ıle partner sanayı kuruluşlarımn birlikte sureklı ılerlemelerını saglar " Unıversıte açısından ışbırlığını başlatmada ınısıyatıf kullanmayı gerektırecek nedenler arasında, katma butçe kaynaklarındakı daralma on plana çıkıyor Bu gelışmenın bır sonucu olarak, her oğretım uyesının kendı araştırma ılgı alanını toplumumuzdakı ve ekonomımızdekı gelışmelere gore yonlendırmesı yararlı olacağı açık. Turkıye mız dp akademık ılgı alanı olarak tanımlanan tum konuların aslında Batı dunyası nın teknolojık problemlerının çözumune yonelık oldugunun bılınmesı gerekıyor Aracı kurumlara ıhtıyaç var Yayınların değersızlığı uzerıne Kınıkoglu nun yayınların değerlendırme sı tartışmasına gelınce Bilimsel yayınların degerı uzerınde kışıselaleyhte beyandd bulunmaya hıçbır kışının yetkısı yoktur Boylp bır beyanda bulunana senın ne yayının ne buluşun var da boyle bır beyan da bulunuyorsun derler Yapılan çalışma lar tekrardır gıbı bır beyanda bulunma şanbbizlıgırid bdhıp oldtı bır kışı olmayı kımse ıstemez bu yanlış bır beyandır Şu bır gerçektır kı lurkıye de artan bır yayın sayısı vardır Bugun Turk araştırıcılar ge nelde bellı bır degere sahıp yabancı dergı lerde yayın yapmaktadırlar Yayınların de gerlendırılmesınde ımpakt faktoru yuksek dergı sayısı fazla değıldır O da uzay ıle ıl gılıdır Gerısı 1 0 ın altında ımpakt faktore sahıptırler Buna dayanarak yayınlar değersızdır, gıbı mesnetsız bır ıfadede bulu 111 I Mnhııl 198"1 ı Aky ıı Y Tuık Frjt n T ırıh ( B ı , l ı n y t , | j ı 198'ye) Ank ır ı Umvm le^ı Ey tıııı f akul IHSI Yay n No m Ac kara 19B2 fa üuven K I a) In bd ı ve Kaınat 3o G 19BIİ Ü2 1? 199U b) Oumhur yet B lıın ve Tekn k 1Bİ 9 (199U) 494 4 (1996) r| t umhur yet Jü Temmıız 1990 l n Eylııl 1914 7 Bur sal O PıımhLir yft R I m T( kr ık 49fi 1 (1996) 8 Cıngırt F Cııınhurıyı t B I ın Ttkıılk 496 I (1996) 9 M l k t ı o A l r t Jnbul Unıver bitebi Hakkında * Prof. Dr. Çeşıtlı sektorlerde uretıme destek olabılecek ve unıversıte/sanayı ışbırlığını sağlıklı olarak gerçekleştırecek onerıler arasında ılk olarak fırmaların daha fazla sayıda yuksek lısans (MS) ve doktora (PhD) derecesıne sahıp mezunları ışe al maları sayılabılır Fırmalar ust duzey yonetıcılerı arasın da MS ve PhD derecelen olanların sayı la,rını artırmalıdır Batıda ılerı teknolo|i kullanan fırmalarda elektronık ve kımya endustrılerınde yay gın olarak gorulen bu uygulamayla fır manın geleceğı saglam temellere oturtulmuş olacak tır Unıversıteler, ye nı rnezun doktorah eleman yerıne 2 4 yıl endustrı deneyı mı olan kışılerı og retım uyesı olarak ışe almanın planları nı yapmalıdır Yuksek lısans ve dok tora ogrencılerıne endubtrıde muhen dıse odenen mıktara yakın bursların sag l a n a b ı l m e s ı istıhdam polıtıkalarında değışıklık 1985 yılında ABD Ulusal Bılım Vakfı (NSF) onderlığınde muhendıslikte yeni çığırlar açmak ve uluslararası pazarlarda ABD'nın payını arttırmak ama cıyla Muhendıslık Araştırma Merkezlerı (MAM) kurulmuş Belırlenen altı ortak ozellık şunlar 1. Kuvvetlı lıder Merkez dırektoru konusunda uzman kabul edılen teknık başarısını ıspatlamış unıversıte yonetımı ıle oğretım uyelerının saygısını kazanmış ve fırmaların yoğun olarak danışman olarak yararlandıkları bır bılım adamı 2 Sanayının yogun katılımı 6 10 fır ma planlama donemı sonunda 200 000 300 000 dolar vermeyı kabul etmış (1994 yılında yuksekoğretım hakkında güzel bır rapor hazırlatan TUSİAD'ın uyesı olan fırmalar bu modelın uygulanmasında aktıf olabılırler mı?) 3 Sanayı/Unıversıte Araştırma Uyu mu Fırmaların araştırma personel ve te sıslerı merkezındekıne eşdegerde {Yurdumuzda, 35 yıl ıçınde uyum saglanması hedeflenebılır mı">) 4. Yogun Unıversıte Destegı Unıver sıte merkeze yer ve alet vererek destek oluyor Projelerden kesılen unıversıte payı azaltılmış oğretım uyelerının ve dı ger unıversıte dpstek personelının katılı mı teşvık edılmış (Unıversıte kampuslerınde teknopark kurulması projelerının aksamaması sağlanmalıdır.) 5. Yogun Fırma Personelı Katılımı Fırma temsılcılerı yılda en az 2 3 defa mer kezdekı toplantılara katılıp merkezın araştırma programına teklıf getırıyor de ğerlendırıyor ve kabul edıyor 6. Fırmalarda ılerı gelıştırme faalıyetle rı Katılan fırmalar merkezde uretılen bıl gıyı kullanmayı ve uygulamaya koymayı mumkun kılan gelıştırme bolumlerıne sahıp (TUSİAD üyesı fırmalar satışlarının en az % 1,5'unu ARGE çahşmaları ıçın ayırırlar mı?) Yurdumuzda kurulmuş veya kurula cak Muhendıslık Araştırma Merkezlerı yle kendı çekırdeklerıne çekılmış dallar olarak faalıyette bulunmaya alışmış mu hendıslık dalları bırbırlerıne yaklaşık dısıplınlerarası ışbırlığı sayesınde gelış mekte olan muhendıslık dalları canlılık kazanabılecektır MAM lar muhendıslık araştırması eğıtım ve sanayı ortaklığını bır araya getırpcektır Muhendıslık Araştırma Merkezı'nın bır unıversıte bunyesinde kurulma gereğı açıktır. Ulusal ve endustrıyel oneme sahıp bır alana dıkkatlerı yoğunlaştırıp temel bılgı uretmek amacıyla ogretım uyelerıne ve oğrencılere dısıplınlerarası araştırma yapma şansını verecek olan MAM'ların başarısı fırmaların katılım derecesıne bagh Ulke ıçınde bılgı uretıp teknolojı gelış tırmenın on koşuîu buna gereksınım oldugunun herkesçe kabul edılmesıdır Bugun toplum olarak bu noktaya gelmış oldugumuzu gormek bevındırıcı bır gelışmedır TUBİTAK ve Turkıyp Teknolo|i Gelıştırme Vakfı aracılığıyla verılen destek ve ARGE teşvıklerınde başarı duzeyının yukseltılmesı ve kalıcı olması amacıyla, fırmalara "Teknolojı Gelıştırme ve Yonetme" konularında eğıtım verılmesı teşvığın onkoşulu olmalıdır Yonetım Danışmanlıgı leknık Danış manlık Mezunıyet Sonrası Sureklı Eğıtım Semınerlerı (MeSSE) Teşvıklı AR GE Proıelerı Avrupa Bırlıgı ıle ortak Teknolojı Transfer Programları Lab sponsorlukları Kampus Şırketlerı gıbı ışbırlığı ımkanlarını Bogazıçı Unıversıtesı tum fırmalarımıza sunuyor (*) Dr., Genel Koordınator, Bogazıçı Unıversıtesı Vakfı. Muhendıslık araştırma merkezlerı Sonuç 5064