Katalog

HAYVANLAR DÜNYASI Köpeklende koku duyusu Köpeklerin koku alma gücü ve bunu kanıtlayan deneyler... Doç. Dr. Selçuk Alsan K öpeğin koku duyusunun gücünü hayal bile edemeyiz. Bir köpek ınsandan 1 milyon kat daha iyi koku alır. Köpekler sofra tuzunun ve kinin'in kokusunu alabilir. Bir tutam tuz bir kova suda eritilse bile köpek tuz kokusunu hisseder. Bir köpek rüzgârın estiği yönde bir kekliğın kokusunu 50 m. öteden alabilir. Jeologlar eğıtılmış köpekleri dağlarda altın ve diğer değerli madenleri aramakta kullanırlar. Sıvıl gıyımlı polislerin yanındaki eğitilmiş köpekler havaalanlannın, garların ve limanların kalabalığında yolcu ba vullarının içindeki uyuşturucu maddelerı (eroin, kokaın, esrar vb.) koklayarak bulur. Kuşku yaratmamak için bu köpekler ekseri kucak (süs) köpekleri cın sinden seçılır. Köpek uyuşturucu taşıyan bir kişinin yanından geçerken durur ve hafıfçe havlar; sonra yoluna devam eder. Tabiı polis derhal sanığın ustunu arar. \z süren köpeklerin işi çok daha zordur. lazıların ışı nısbeten kolaydır; bunlar belli bir hayvan turunun kokusunu ızlerler. Bir insanı bulmakla görevlendırilen bir polıs köpeğinın ışiyse çetindir; bunlar yolları üstündekı mılyonlarca koku arasından insan (homo sapiens) türünün değıl, bellı bir ınsanın kokusunu arayıp bulmakla yükümlüdürler. Ayrıca canıler kopeklere yakalanmamak ıçın binbır hıleye başvururlar; örneğın orman veya tarlalardan değil, binlerce kışının ayak bastığı kalabalık yollardan geçerler. Bunlar ekserı asfalt yolları seçerler; asfaltın kuvvetlı kokusu köpeği şaşırtır; ayrıca geçen motorlu araçların egzoz kokuları da köpeğin • ışıni zorlaştırır. Bu koşullarda bir polis köpeği iz süremez. Köpeklerde koku duyusu üzerıne bırçok deney yapılmıştır. örneğın 20 çubuk, kokudan arınmak ıçın fırınlanır ve fırınlanmış ma şalarla tutularak dışarı alınır. Sonra ellerıni iyice yıkamış bir adam bu çubuklardan bırını ıki dakıka kadar avucunda tutar. Köpek bu 20 çubuk arasında adamın tuttuğu çubuğu birkaç sayine de bulur. Bir diğer deney de köpeğe tek yumurta ıkizlerinden birinin (buna A diyelim) eli koklatıldı; diğer ikiz (B dıyelim) bir mendile dokundu. Sonra köpeğe yeni yıkanıp ütülenmiş mendiller gösterildı ve bunlar arasından B'nin dokunduğu mendilı bulması istendi. Köpek B'nin değıl, A'nın elinı koklamıştı; buna rağmen B'nin dokunduğu mendili hemen buldu. Bu deney aynı zamanda ıkizlerin vücut kokularının aynı olduğunu da göstermış oluyordu (adH tıp açı sından önemli olabilir; polis köpeği gerçek suçlu yerine, onun ıkızini yaka llginç deneyler layabilir). Ikızler farklı parfümler sürseler, farklı giyinseler ve birbırlerınden uzakta yaşasalar bile bu deneyin sonucu değişmemektedir. Buna karşı köpek ıkizlerin aile bıreylerını, ikizlerle aynı parfümü sürseler bile, ikizlerden ayırt edebilmektedir. R.H. Vtfright, köpeklerin vücudunun neresinden gelırse gelsın, bir insanın kokusunu bellediklerini bildirmektedir Insanın parmak izi gibi kendine özgü kokusu, kahtsal olarak (kromozomlar yoluyla) belirlenmektedir. Ikizlerin kokusu bu nedenle aynıdır. Bu koku parfümlerie ve diğer kokularla kapatıla maz. Yine insanın kokusu diyet, çevre ve giyim tarzı ile ilgili değildır. Köpeklerin iz sürmesi, yani kokusunu aldı ğı bir insanı bulabilmesi akıllan durdurmaktadır; bu yeteneğin birçok yenı yönlerı tam açıklanamamaktadır. K. Most ve D.Brückner bir köpeğin iz sürmesini engellemek ıçın Üstün koku alma güçleri pollsle uyuşturucuya karşı dahıyane bir yöntem köpeklerle işbirtiğine yöneltti. düşündüler. Bir adam yumuşak bir toprakta ayak ızleri bıraayakkabılarını değiştirirse ve biri bir yökarak yürürken birden bir teleferik (vene, diğeri bir yöne gıderse köpek caniya helıkopter) sıstemıyle havaya kaldınin değil, onun ayakkabılarını giymış rıldı ve bir tekerlek etrafına birer adım olanın peşıne takılır (en iyisi kimsenın arayla dızılmiş yenı ayakkabılar toprakayakkabılarını gıymeyın; hem mantar ta ız bırakmaya devam ettiler; tabii ki hastalığı alabilirsinız; hem de peşinize bu yeni ayak ızleri adamın kokusunu yanlışlıkla polis köpekleri takılabılır). ıçermıyordu. Acaba adamı ızleyen bir Ayakkabıya sınen koku nedir? İnsan köpek bu durumda ne yapacaktı? lyı derisinde çeşıtli bezler vardır; fakat eğitilmemış köpekler bu kokusuz ayak ayak tabanları yalnız ter bezlerı ıçerir ızlerını ızlemeye devam ettiler; bunlar Bunlar çok sayıdadır (1 cm2'de 1000 yüksek koltuk değneklerı (cambaz adet) ve 24 saatte 16 cc ter yaparlar. ayaklığı) ustünde yürüyen birinin de izBu mıktarın mılyarda biri bile ayakkabılerını takip ederler; oysa bu durumda ya geçse köpek için bu koku yeterlıdır. da yerde kokusuz izler vardır. Demek Köpek yerde kışıye özgü olan ayak kokı köpekler iz sürerken hem burun, kusunu izler. hem gözlerını kullanmaktadır; gözlerı Ayak ızının kokusu, hava sıcaklığına kullanmak burundan çok daha kolay ve toprağın cinsine bağlı olarak bir süolduğundan eğıtımsız köpekler gözlerı re sonra kaybolur. Bir kopek bir ayak nı tercıh etmekte ve bu bakımdan hata izini 24 saatten daha eski değilse izleyapabilmektedir. yebilir. Çok iyı eğıtilmış çok keskın buEğıtılmış bir köpekse yukarıdaki derunlu köpekler 24 saat önce bırakılmış neyde, adamın havaya kaldırıldığı nokbir ayak izlhi bile takip edebilir. R.H. tada zınk dıye'durur; çünku her ne kaVVrıght şoyle demektedir: "lyı koku dar ayak izleri devam ediyorsa da adaalan bir köpek çok duyarlı bir cihaz gımın kokusu yok olmuştur. Bir cani, hebidir ve o şekilde lıkopterle kaçarken, bir arkadaşına yümuamele görrümeye devam etmesinı söyleyerek melidir." eğitimsiz bir köpeği yanıltabılir. Eğitimli la çıkarak yaptığı kestırımler sonucunda, hayvanın yaklaşık 100 tonolduğunu ileri sürer. öte yandan, femur k"emiğı bulunan Giganotosaurus'un yaklaşık 8 ton ağırlığında, yani Tyrannosaurus rex'ten üç ton daha agır olduğunu belirtir. Bu iki dinozor bırbırlerini andırmakla birlikte, aralarında yakın bir bağ yoktur. Gıganotosaurus ile Argentinosaurus Güney Amerika'da yaklaşık aynı dönemlerde yaşarlarken, Trex 30 milyon yıl sonra Kuzey Amerika'da ortaya çıkar. Her ikisi de, daha ufak iki ayaklı etobur dinozorların soyundan gelmekle birlikte, bu olağanüstü boyutlarına bağımsız bir biçimde ulaşıriar. Trex gibi Giganotosaurus da, büyük bir olasılıkla, kalorisi çok yüksek olan çam kozalaklarıyla beslendiğine işaret eder. Ancak gerçek şu ki, Coria'nın dev dinozorları şimdi bile gizini korumaktadır. Coria, aynı bölgede iki dev dinozorun birlikte yaşamalannın bir rastlantı olamayacağını, 100 milyon yıl önce onların ortaya çıkmasına yol açan belli bir neden olması gerektiğini savunur. Ancak bu neden konusunda kendi de hiçbir şey söyleyemeyen Coria, Güney Amerıka'nın büyük hayvanları çeken bir özelliği olduğuna parmak basar. köpekse caninin helikoptere bindiği noktada hemen duracak ve devam eden kokusuz ayak ızlerini izlemeye cektir. Ancak akıllı bir cani eğitimli bir polıs köpeğinı bile kandırabılır; bunun için arkadaşıyla ayakkabı değiştirmesi yeter. Köpek ayakkabıya sinen kokuyu takıp etmektedir; ayakkabıyı giyen başkası da olsa köpek izlediği ayakkabı kokusunun arkasından gider. Yine bir cani yarıyolda yeni ayakkabılar ve lastik jımnastık ayakkabıları giyerek izini kaybettirebilir; çünkü ayaktaki kokunun ayakkabıya sinmesi 2 gün almaktadır. Lastik ayakkabıdaysa lastik kokusu ayak kokusunu bastırır. Cani ayakkabılartm çıkarıp atar ve ayaklarına kalın kâğıtlar sararsa, yine izini kaybettirebilir. Cani bir arkadaşıyla Dev dinozorlar ltı yıldır dünyanın en büyük dinozorunu topraktan çıkartmaya çalışan Rodolfo Coria, ışın çok uzadığı ve çok pahalıya mal olduğu gerekçesiyle, geçen yıl bu hevesınden vazgeçer. Coria'nın çıkartmaya çalıştığı fosıl Ar A ayında Plaza Huıncul yakınlarında bulunan ve karada yaşayan en büyük etobur özellığını taşıyan "Gıganotosaurus carolini" vardır. Corıa "Argentinosaurus"u ılk kez 1991 yılında ülkesinın yerel bir dergisinde anlatmakla birlikte, bu yaratığın eskivarlıkbılim çevrelerınde bir yankı uyandırması geçtiğimiz yıla rastlar. 100 milyon yıl önce yaşamış 100 milyon yıl önce yaşamış olan Argentinosaurus uzun boylu bir etoburdur. jantin'deki Carmen Funes Muzesi'nın yakınlarındaıgömülüdür. 1995 yılında dinozorun kalça kemığinı ve alt çeneyi andıran bir böümünü bu lan Coria, yaşamını yeryüzünun gelmış geçmış en buyuk hayvanı olan "Argentinosaurus" uğrunda geçırmekten se başka şeylerle ilgilenmeyı yeğler. Örneğın, geçtiğimiz eylül olan Argentinosaurus uzun boyunlu bir otoburdur. Coria, boyut açısından en önemli gösterge olan kalça kemığinı henüz bulamadığından, bunun şımdıye dek yaşamış en büyük hayvan olduğu konusunda kesin bir şey soyleyemez Ancak kaval kemiğinden yo 46112