Katalog

A K A D E M İ K Y Ü K S E L T M E S O R U N L A R I T A R T I Ş M A Akademik yükseltme ve atamalara ait görüşler ve minimum kriterler... Macit Toksoy*. Cuhit Helvacı**, Üner Ipakoğlu *** |U çalışma Dokuz Eylul Unıversıtesı lYonetım Kurulu'nun unıversıte bun"yesınde yapılan akademik yükseltme ve atamalar ıçın, adaylarda, bır bılım adamı ve oğretım uyesı olarak, aranacak nıtelıklerın oluşturulması kararı doğrultusunda, yönetım kuruluna sunulmak uzere hazırlanmış bır onerıdır Çalışma, yardımcı doçentlığe, doçentlığe ve profesorluğe yükseltme ve atamalarda, adayların sağlaması gereken şartlar yanında, atama ve yukseltmelerın unıversıte ıçınde ünıform ve ızlenebılır ışlemler ıle gerçekleşmesını sağlayacak, unıversıtenın araştırma ve eğıtım alanında gelışmesıne katkı koyacak, kurum ve ışlem onenlerını de ıçermektedır Adaylarda aranacak nıtelıkler ıçın, olabılırhklerı tartışıldıktan sonra, uluslararası duzeyde mınımum akademik faalıyetler, gerekçelı olarak tanımlanmıştır Önerılen kurum ve ışlemler ıse mentokratık yapı temelınde oluşturulmaya çalışılmıştır Çalışmanın nıtıayetınde yer alan 3. bolumdekı "ATAMA KRİTERLERİ" onerılerı, gerekçelerı daha oncekı bolumlerde tanımlanan mınımum akademik faalıyetlerı ıçermektedır Bu husus rapor değerlendırılırken onemle goz onunde bulundurulmalıdır Oğretım uyelerı ıçın ust ders saatı sınırlamaları getırılmelıdır Araştırma gorevlılerının yuklerı belırlenmelıdır Yıllık çalışma duzenlerı tanımlanmalıdır Akademik yükseltme krıterlerı oluşturulmasının en genel anlamda nedenı, tum dunyada unıversıtelere yuklenmış olan gorevın yerıne getırılmesı ıçın gereklı ınsan gucunun yaratılmasının kurallarını koymaktır Unıversıtelere verılen bu gorev bılımı yaymak (eğıtım) ve gelıştırmektır (araştırma) Unıversıteler bu gorevı yerıne getırebılmek ıçın, uygun oğretım uyelerını kendı dışındakı kaynaklardan bunyelerıne alırlarken, aynı zamanda boylesıne akademısyenlerı lısansustu eğıtım ıle yetıştırmeye çalışırlar Gorevın ıkı bıleşenı eğıtım ve araştırma bırbırınden ayrılamaz Bılımı oğretmek ıçın onu bılmek gerekır Buradakı oğretmek kelımesının, oğrencının, mesleğının gelışmesını sağlayacak merak, heyecan ve yaratıcılık sevıyesıne çıkarılmasını da ıçerdıgını belırtmelıyız Bılımı bılmenın tek koşulu da onu gelıştırmeyı sağlayabılecek sevıyeyı yakalamaktır Bu ılışkı ABET'ın oğretım uyesı tanımında tam anlamıyla yakalanmıştır Bır oğretım uyesı ıçın oğretmek ve araştırmak bırbırıne bağlı sureklı ve dınamık ıkı sureçtır Bu sureklı ve dınamık yapının korunması ıçın unvanların olması gerekmez Oğretım uyesının yaşam bıçımı bu yapıyı ıçınde bulundurur Unvanlar bırer semboldur ve bu semboller ıdeal olarak, kışının bılgısının bır alanda ne kadar duşey derınlığe ındığını ve ılgılı alanlarda ne kadar yatay yayıldıgını ıfade etmelıdırler Uçlu unvan yapısı (Y DoentDoçentProfesor) eskı Mısır uygarlığından (çırakkalfausta) bu yana korunmaktadır da vardır' denılerek [1] de uluslararası tartışma ortamlarının folklorık bır sunum platformu olarak algılandığı gorulmektedır Farklı alanların kendıne ozgu tanımları olabıleceğının tartışılması şuphesız mumkundur Ancak, ulkemızdekı unıversıtelerın yonetım mekanızmaları yükseltme ve atama kurullarının oluşumu goz onune alındığında bu durumun goz ardı edılmesı zordur Atamayukseltme ışlemlerınde, ulke çapında kurulan jurılerın goruşlerının alınması gereğı ve bu goruşlerın atama mercılerının nıhaı kararına etkısı açıktır Yanı bu sureç bır merıtokratıkulusal sureç olarak tasarımlanmıştır Sureç merıtokratıktır, çunku jurıler bılım adamlarından oluşmaktadır Ulusaldır, jurılerı oluşturan bılım adamları ulkemız ıçındekı havuzdan seçılmektedır Bılım adamlarımızın duzeylerı, bu surece uluslararası nıtelığı kazandırır veya ulusal tanımında bırakır Teorık tanımlamalara bakıldığında, atamalarda merıtokratıkuluslararası bır surecın ızlenmesı ıstenılmektedır Tanım olarak navları ve yukseltmesı ışlemı değıldır Bu uygulama yanlıştır ve atama ve yukseltmenın unıversıtelerce yapılmasını oneren teklıf uygun bır çozum olarak belırmıştir Burada ele almak ıstedığımız konu, her uç kademeye yükseltme (doçentlık harıç) ve atama değerlendırmelerının, son onay makamları da dahıl olmak uzere unıversıtelerde farklı organlar tarafından yapılmasıdır Etkınlıklerı, mesleğı ve unıversıteyı temsıl etme açısından farklı statulerde yer almalarına rağmen her uç atama ve yukseltmenın aynı kurul tarafından yapılması zorunludur Bu zorunluluk aynı zamanda, unıversıte ıçınde unıform uygulama yapmanın bır gereğıdır Bu çalışma Dokuz Eylul Unıversıtesı'nde uygulanmak uzere, oğretım uyelığıne (Yardımcı Doçentlık, Doçentlık, Profesorluk) atamayukseltme krıterlerı ıçın bır onerı hazırlamak amacıyla yapılmıştır Akademik yükseltme koşullarının belırlenmesınden once, mevcut akademik yaşam koşullarının belırlenmesınde yarar vardır Bır başka deyışle bır unıversıtedekı akademik uretımın gırış değerlerı gozetılmeden, sonuçların degerlendırılmesı krıterlerının konulması çok faydalı olmayacaktır Bu tartışmayı çok genışletmeden bazı gozlemlerımızı aktarmak ıstıyoruz Unıversıtede oğretım uyesı başına duşen ogrencı adedı tek başına bır krıter değıldır Ögretım uyesının ogrencılerle hangı sıklıkla bır araya geldıgı (oğretım uyesının ders sayısı ve saatlen), oğretım uyesı başına duşen ogrencı sayısından daha onemlıdır Unıversıtemızde her kademedekı oğretım uyelerımızın ders yuklerı çok fazladır Oğretım uyelerımızın araştırma yapma zamanları kısıtlıdır Bu kısıtlılığa maddı olanaksızlıklar da eklendığınde, araştırmaların ıstenılen duzeyde yapılması zor bır olasılıktır oğretım uyelerının yanında, henuz bılımın ılk basamaklarında olan araştırma gorevlılerının, lısansustu çalışmalarına ayırdıkları zamanlar kısıtlıdır Bazı araştırma gorevlılerı, yıl ıçı yıl sonu ve butunleme sınavlarında, her donem ıçın 40'ın uzerınde sınavda gozculuk yapmaktadırlar Ayrıca kendılerlne bırçok ıdarı ış verılmekte, tatbıkat ve laboratuvar gıbı eğıtım faalıyetlerıne katılmakta, hatta sınav kâğıtları okumaktadırlar Gece eğıtımının soz konusu olduğu bölumlerde oğretım uyelerı ve yardımcıları ıçın yukarıda belırtılen yukler daha da artmaktadır 1.GİRİŞ 1.1 Genel Atama krıterlerının ulkemızde, unıversıteden unıversıteye hem nıcelıksel hem de nıtelıksel olarak degıştığı gozlenmektedır Bunun en lyı orneklerı doçentlık sınavlarında yaşanmaktadır Doçentlık sınavlarında adayın yeterınce çalışması olmamasının nedenının çalıştığı kurumun ımkansızlıkları olduğu, bu eksıklıgın mazur gorulebıleceğı duşuncelerı, zaman zaman dıle getırılmektedır Yanı sınav krıterlerının adayın başvurduğu unıversıteye gore yumuşak bır deyımle "esnetılebıleceğı" ızlenmektedır Değışımler sadece unıversıtelere gore degıl, bılım dallarına gore de farkedılmektedır Bır bılım dalı ıçın dış yayın aranırken, vermek gerekırse hukuk alanı ıçın, "Hukuk bılımı evrensel nıtelıgıne karşın, dunyanın her yerınde bırıncı derecede, yerel olgularla ılgılenır ve ona ulusal dılle beslenır ve gelışır" denılerek, bu alandakı bırıncıl yayın orta mı Yurtıçı yayınlar olarak tanımlanmakta, "Bunun yanı sıra uluslararası forumlarda kendı hukuklarındakı gelışmelerı yabancı dıllerde anlatan çok sayıda Turk hukukçusu 1.2 Kriterlerin ölçeği: Yerel, ulusal veya ulustararası Atama krıterlerının oluşturacağı eşıkler şuphesız ulkeden ulkeye, unıversıteden unıversıteye değışır Eşık sevıyesı o ulkenın teknolojık ve bılımsel gelışmesıne, araştırmaya verılen maddı ve manevı oneme, unıversıtenın yapısına ve hedeflerıne bağlıdır Eşıklerın çok yuksek tutulması, şuphesız , kâğıt uzerınde çok olumlu gozukecek, ancak, oluşturulan şartları sağlayacak adaylar bulmanın zorluğu nedenıyle, oluşacak baskılar ya kurallann esnetılmesını ya da değıştırılmesını gerektırecektır Eşıklerın kuçuk tutulması ıse doğal olarak kendılerınden beklenen gorevı yapmamalarına neden olacaktır Sonuç olarak eşıkler oyle bır sevıyede olmalıdır kı, a. Verılen unvanların uluslararası karşılığı korunmalıdır b Ulkenın ve unıversıtenın şartlarında yerıne getırılebılmelıdır c. Kendısınıneşığın gelışmesıne ımkan tanımalıdır d. Mevcut akademik toplumun buyuk çogunluğu tarafından kabul edılmelıdır e Butun dısıplınler ıçın kabul edılebılır olmalıdır f. Unıversıtemızın akademik saygınlığını korumalıdır Bu ozellıklerının yanında kriterlerin, g Tanımları açık ve kesın olmalıdır Burada tartışmaya açılan konularda da ıma mınımumların tanımları yapılmaya çalışılmıştır Boylece mevcut duruma gore mınımum gereklerden hareketle eşıklerın nerede olması gerektığıne karar verılmelldır Bır ust akademik unvan ıçın bır alt kademede geçırılmesı gereken surelerın burada tartışmaya açılmasının nedenı, mınımum akademik çalışmalar ıçın gereklı zaman dıhmlerını tespıt etmektır Olağanustu performansa sahıp ve ıstenılen bılımsel uretkenlığı çok kısa bır zaman ıçınde yerıne getırmış bır adayın salt uç veya beş sene geçmedı dıye bır ust unvana kavuşmasını engellemeye çalışmak hıyerarşık bır yapıyı savunmaktan başka bır şey olmayacaktır Boyle bır yapı, yanşmayı engeller, yeteneklılerın daha az yeteneklılerle aynı zamanda ıpı goğuslemelerını ongorur Nıye tartışıldığı sorusuna cevap ıse, tam aksıne yukselme ıçın değıl, yukseltmeme veya akademik performansların gozden ge 2. Atama kriterlerinin geliştirilmesi 2.1 Geçiş süreleri ne olmalı bu sureç doğru bır sureçtır. Oğretım uyelığının her uç kademesındekı atama organlarının bugunku yapımız ıçınde, ılgılı kanun ve yonetmelıkler gereğı, farklı oldugunu goruyoruz Tanımlanan veya tanımlanacak nıtelıklerın gelışımının ızlenmesı, gelıştırılmesı ve korunması açısından aynı organ veya organlar tarafından gerçekleştırılmesı gerekırken, farklı organların atama ve yükseltme ışlemlerını yapması bır sakıncadır Burada kastedılen merkezı doçentlık sı 1.3 Atama organları 43910