Katalog

LİLİÖI OP «• Ota OJ ISTANBUL BU Y U K S E H JR 10 A H I SIN IR L A H l • K * B E l P Ü I Y E SI 0 [ N 12 "î u Şekll 5:16 Ocak 1993 günu Içln (Mıkmgram/nr*) ISTANBUt B ü r U K 5 E H 3R İOA F ) SIN !» l A fl [ BELE.DIYESl Çarpık kentleşme yanında kullanılan yakıtların kırlılığe olan katkısı da yadsınmamalıdır Şekıl 8 çeşıtlı yakıtlara göre SO ? emısyonunun yıllara göre dağılımını vermektedır Bu emısyon hesabında Istanbul'un kuzeyındekı ocaklardan alınan komurdekı SO2 mıktarının ortalama %2 olduğu kabul edılmıştır [3] Buradan da açıkça goruleceğı gıbı kullanılan kömurun payı dığer yakıtlara gore 198081 yılından ıtıbaren hızla artmış, 199394 te ıse emısyonun %78'ı kömurden meydana gelmıştır (Şekıl 9) [4] Istanbul'da sadece kış ayları kırlılığe maruz değıldır Son yıllara kadar ne yazık kı araçlardan çıkan emısyonlarla ılgılı herhangı bır ölçum mevcut değıldır özellıkle, şehır ıçı çalışan ve ucuz olduğu ıçın alınan dızellı otobuslenn hıdrokarbon ve azot oksıtlerden oluşan kırlılığe olan katkısını gözardı etmek buyuk hata olur Şehır ıçıne yayılan ırılı ufaklı sanayı tesıslerının kırlılığe katkısı ıle ılgılı herhangı bır envanter de yoktur R * o : N ı? m kinlllğlnden meydana gelen ölumler, a) Kukurtdıoksitle, b) Duman Ile ılışkısı da tamamıyla o aylarda hukum suren meteorolojık oşullara bağlamak gerekır Istanbul'da aşanan kırlılığın boyutlarını Şekıl 4'te lormek mumkundur 18 Ocak 1993 'te son 24 saatte olçulen ukurtdıoksıt mıktarı Fatıh'te 000mg/m 3 'e ve Şışh'de ıse 2600 ng/m^'e ulaşmış ve tum şehır genelınde ınır değerlerın çok uzerınde emısyon olumlerı elde edılmıştır Dunya Sağlık örlutu'nun sınır değerı 150 mg/m3 3ve ulkenızdekı sınır değer ıse 400 mg/m olduğu luşunulurse elde edılen değerlerın doğuacağı sonuçları kestırmek pek de kahınlık ılmaz Hava kırlılığınde ulaşan boyutu meterolojık olarak göstermesı açısından basıt nr yöntem olan havalandırma katsayısının esaplanması yaygın olarak kullanılmakadır [2] Bu katsayı karışma yukseklığı jenelde ılk enversıyon tabakasının yerlen olan mesafesı) ıle o tabakadakı orta ama ruzgâr şıddetının çarpımı şekllnde îrıf edılmektedir Bu katsayı krıtere gore, ı B D Kolorado eyaletınde kullanılan kırlık dıspersıyonu krıterı aşağıda verılmıştır Havalandırma katsayısı (m2/san.) <lrliliain daflılımı ğere sahıpse ve de ortama yuksek derecede kırlılık emısyonu yayılmışsa, kırletıcıler yere yakın bolgelere hapsolacaktır Istanbul Meteorolojı Bölge Mudurluğu'nden elde edılen 199394 ısınma sezonuna aıt paŞekll S: AnUnCf993 SO2 ortalamalamfMlkrogt rametrelerı kullanarak geçen yıla aıt göze çarpmaktadır (Şekıl 6 ve 7) Bunlarhavalandırma katsayılarının tekerrur sayısı dan bırı Halıç kondoru dığerı ıse Acıbaelde edıldı (Şekıl 5) Bu şekle gore 1993dem ve Hasanpaşa'dan Kozyatağı'na 94 ısınma sezonunda Istanbul halkı topuzanan bölgeyı ıçeren UstGöztepe'dır lam 150 gunden 90 gun hava kırlılığının meteorolojık olarak yoğun olabıleceğı gunler yaşamıştır ŞeMT f: f 952 Loncfra Epidosunda hava Kirlilik nerede yoğun? Çözum önerılerıne gelınce, kısa vadede çarpık şehırleşme önlenemeyeceğınden en geçerlı yol, Londra orneğınde de olduğu gıbı kalıtesız yakıt kullanımını yasaklamalı, gerekırse doğal gaz kullanımı teşvık edılmeiıdır Bunun özellıkle, kukurtdıoksıt turu kırletıcılerı azaltmak açısından yapılması elzemdır Uzun vadede ıse yapılaşmaya gereken duyarlılık gosterilmelı, şehırde hava korıdorlarına ımkan verebılecek gereklı meteorolojık bılgı bırıkımı de kullanılarak yenı yerleşım plan ları yapılıp uygulanmalıdır Şehır ıçınde bına yıkımı ve yapımı kontrol edılerek hava sirkulasyonunu etkıleyecek yüksek bınaların yapımına kesınlikle ızın verılmemelidir özellıkle Şışlı ılçesınde Buyukdere Cadddesı uzerınde yapımı duşunulen gökdelenler durdurulmalıdır Aksı halde, zaten kırlılıkten yeterınce nasıbını almış Şışlı ılçesınde sırf evsel yakıtlardan çıkan SO2 emısyonlarının değıl, motorlu araçlardan atmosfere yayılan hıdrokarbon ve azot oksıt turu kırletıcılerın de bölge ıçınde tutulmasını mumkun kılacaktır [1]Erturk F Hava Kırlıltğinın Global Etkılen", Turk Devletlerı Arasında 1 llmı Işbırlılığı Konferansı s 125 131,2629 Hazlran 1993 Almatı Kazaklstan [2]EPA, "Compılatıon of Aır Pollutıon Emıssıon Factrors", 3rd ed Otfıce of Alr and Waste Managemant Research Trıangle Park, NC, No AP 42, Aprıl 1980 (3]tagelman, J R "Aır Pollutıon Meteorology", Trımedıa Pub C o m p a n y , Lenenxa Kansas U S A, 1991 [4]lstanbul'un Hava Kırlılığı Harıtasının Çıkarılması ve Doğalgaz Kullanımına öncelık Verılecek Bolgelerın Belırlenmesı Araştırma Pro/esı Istanbul Buyuk Şehır Beledıyesı Çevre Koruma ve Gelıştırme Daıre Başkanlığı, Mart 1995 Çözüm önerileri 0 2000 2001 4000 4001 6000 6000 Yukarısı S ok kırlı rta derecede kırlı Az kırlı Temız Bu katsayı ne kadar kuçukse, kırlılık o erece yuksektır Ruzgâr şıddetı az ve bu ıeyanda karışım yukseklığı de kuçuk de özetle 199394 kışının (1 Kasım 93'ten 31 Mart 1994'e kadar) yaklaşık 110 gunü meteorolojık koşullar açısından aşırı derecede kırlı olabılecek gunler yaşanmıştır Bu, çarpık şehırleşmenın şehır ıklımını nasıl değıştırebıleceğının bır gostergesıdır Aralık 1993 ve Ocak 1994 aylarının aylık ortalama kukurtdıoksıt emısyonlarının Istanbul uzerındekı dağıhmına bakacak olursak, kirlilik açısından emısyonun yoğun olduğu ıkı bölge Şekil 2. 19271994 yıllan arasında nufus doğlşlmi... * I. T. U. Maden Fakultesı Genel Jeolojı ABD 4209