Katalog

N EWENG LAN D'TAN NOTLAR Mesafeli ilişkiler Eğer varlığımız başkalannın varlığı ile anlam kazanıyorsa, başkalarının ne hissettiklerini ya da düşündüklerini anlayabilmek daha da önemli olacak. Peki ya yeterince anlayamıyorsak başkalannın ne düşündüğünü, hatta kendilerine özgü düşünce ve duygulan olabileceğini? Yankı Yazgan O dada kaldığı kırk beş dakıka boyunca, çocuk bır kere olsun yuzume bakmadı Bakışını yakalamak ıçın az uğraşmadım Yuzumu onun yuzunun karşısına getırıp, kendımce matrak bırıkı söz söyledığımde bıle gozlerı bırkaç sanıye gozlerıme takıldı, bırıkı yuz kasında kımıltılar, hepsı bu kadar Sekız yaşında apartopar, hatta ıtekaka çocuk psıkıyatrıstının ofısıne getırılen çocuk başka ne yapsın dıye duşunmedım değıl. Ama tıp eğıtımının pek çoğumuza neredeyse hatmettırdığı ılkelerden bırısıne gore en olumsuz olasılıkları hesaba katmalıyım once Annesının anlatacaklarını şımdılık bır yana bırakalım. Çocuğa da bır ısım verelım, Jım dıyelım Sız ıstersenız Mehmet ya da Hans deyın Jım o kırk beş dakıka boyunca kırık dokuk cumlelerle sorularla pek de alâkası olmayan cevaplar verdı. Ne uzgun, ne mutlu, belkı de bıraz sıkılmıştı. Işın garıbı, sıkıntısı bıraz bana da bulaştı; adeta odada kendı kendımeymışım gıbı bır duyguya kapıldım Benım varlığımı tanımayan, ama bunu ne bana ne başkasına ınat dıye de yapmayan sekız yaşında bır çocuk kırk beş dakıka bıttığtnde, reddedılmışlığın burukluğunu bana bırakıp gıttı. Jım ıle aylar boyu ve defalarca bır araya geldık Ne olup bıttığını uzun uzadıya anlatmayacagım Bu yazı ıçın ılk 45 dakıka ve annenın anlattıkları onemlı O ılk gun Jım hakkında neler duşundum? Malum, bırısı doktora gıttığınde oğrenmek ıstedığı şeylerden bırısı "teşhıs"tır Dığer yandan, çocukların davranışlarındakı ya da duygularındakı sorunlara "teşhıs" koymak bırazcık dolambaç lı Butun sorunlarda, "Nasıl başladı?", "ne zamandır devam edıyor?," "Aılede benzer sorunu olan başka kımse var mı?", ve "hep mı boyle, yoksa bellı şeylerle artıpazalıyor mu?" gıbısınden sorular tanıya gıden yolu açarlar Jımı ıçın onemlı bırıkı şey daha var' Davranışı yaşı ve gelışımı ıle ne olçude uyumlu? Jım bu yaşa gelene kadar nasıl bır çocuktu 7 Zıra, Jım'ın goz goze gelmekten kaçınması, kırıkdökuk cumlelerle dolaylı cevaplar vermesı bıldığımız utangaçlıktan otızme ve çocukluk depresyonuna değın uzanan genış bır spektrumda 'tanı'lar akla getırebılır Karşısındakı verdığı "ılışkıye gırmekte zorlanıyormuşluk hıssı" bıraz duşundurucu Annesıne bakılırsa Jım doğduğu gunden berı "boyle" Yanı, ' y u z u n u z e doğru durust bakmaz', ve 'sankı sızı hıç umursamaz' Kardeşlerının aksıne, bebek Jım annesının maskaralıklarına, gıdıklamalarına hıç yuz vermemış. "Bu çocuk benı ıstemıyor," dıye duşunmuş anne "O yuzden ben de kendımi bıraz uzak tutmuş olabılır mıyım kı?", dıye de kendını suçluyor Jım'ın yaşıtları benzer durumlarda ne yaparlar? Somurtup, ters ters cevap veren, dıklenen ya da soylenenlerın ısrarla tersını yapan çocuklar canlanıyor gozumde Doktora suruklenmış olmanın acısını bır şekılde çıkaracaklardır. Jım'ın kayıtsızlığı ya da öyle gorunuşu ıse onun benımle, annesıyle ya da başka bırısıyle ılışkıye gırışındekı başkahğını yansıtıyor. Ilk bakışta, umursamazlık ya da değer vermezlık dıye duşunulebılecek bu ılışkı tarzı Jım'ın başkalannın varlığını, duygularını ve duşuncelerını anlama/tanıma kapasıtesındekı kısıtlılıktan kaynaklanıyor da olabılır Teknık dılde "empatı" dıye bılınen bu kapasıte hepımızde değışık olçulerde gelışmış olan ve ınsan ılışkılerınde nasıl algılandığımızı etkıleyen bır öğe. Her zaman aynı verımlılıkte kullanılamayabılıyor, orneğın depresyon empatı kapasıtesını değıştıren duygu durumlarından bırısı Ama empatıye ılışkın en onemlı ıkı öğe nedır deseler, benım cevabım, bır, hayata hangı noktadan başladığı (yanı genetık mırası), ıkı, olan potansıyelını ne kadar gelıştırme fırsatı bulabıldığı? Aslında bu ıkı 'en onemlı oğe' yalnızca empatı değıl ınsana aıt her ozellık ıçın geçerlı Ama empatı ıçın daha bır onemlı1 Jım'e donelım Bebek Jım'ın annesıne ve başkalarına kayıtsızlığı, butun ıkı aylıklar gulucuk dağıtmaya başlamışken onun durgun ve ılgısız halı başladığı noktada pek avantajlı olmadığını duşunduruyor Jım'ın babasıyla göruştuğumde bu duruma babanın katkıda bulunmuş olabılece ğı açıklaştı Baba, Jım kadar olmasa da, durgun, uzak, pek fazla goz teması kurmayan, ama mantıklı cevaplar verıp, tek tuk soru soran başarılı bır bılgısayar programcısıydı Jım'ın kendısıne ne kadar benzedığıne ılışkın bırkaç söz sözledığımde, yuzu aydınlandı "Evet", dedı, "ben de pek sosyal değıldım Hâlâ da öyle sayılmam " Jım'ın babasının başladığı noktadan çok daha ılerıye gıtmış olduğu, kendısının nasıl algılandığını değerlendırılmesınden bellıydı Başlangıç noktasının her bıreyde neden farklı olduğu bır başka yazının konusu Ancak Jım'ın babasının gosterdığı gelışme Jım ıçın de umıt verıcıydı. Onun "mesafeli" ve "donuk" oluşunun karşısındakı ıle ılgısı olmadığını çevresındekılerın öğrenmesı bıle, o kışılerın Jım'e davranışını değıştırdı Bebeklığınden bu yana surup gıden bır ılışkı tarzı boylece ılk kez farklıiaştı Jım'ın empatı kapasıtesını yaşıtlarının ortalama duzeyıne ulaştırıp ulaştıramayacağı, ne kadar gelıştırebıleceğı zaman ıçınde bellı olacak Empatı kapasıtesı değışık olçulerde kısıtlanmış pek çok çocuktan kımısı Jım ya da babası bu kısıtlılığı aşma ya da azaltma şansına sahıp Bır kısmı ıse ya gelıştırme ıçın gereklı en uygun ('optımal1) koşullarda değıller, ya da başlangıç noktalan o kadar kısıtlayıcı kı uygun koşullarda olabılecek gelışme bıle sınırlı Otızm empatı kapasıtesının genetık etkenlerle daha baştan çok sınırlandığı sorunların bır kesımını oluşturuyor Bır başka yazıda "otızm spektrumu"ndakı sorunlara değıneceğım Ortakulak iltihabı araştırması G enellıkle okul oncesı yaşlardakı çocuklarda gorulen ve oldukça yaygın bır hastalık olan ortakulak ıltıhabına (otıtıs medıa) dıkkat çekmek, sağlıklı nesıllerın yetışmesıne katkıda bulunmak amacıyla bır araştırma yapıldı Araştırma, Prof. Dr. Ulker Öneş (I.Ü. Çüpa Tıp Fakültesi Pediatrı ABD Öğretim Üyesi) ve Doç. Dr. Yıldız Söylemez (I.U. Cerrahpaşa Tıp Fakultesı Pediatri ABD Oğretım Uyesi) başkanlığında, Roche ve Glaxo ve şırketlerının desteğıyle gerçekleştırıldı Araştırmanın hedefı, ortakulak iltihabının 07 yaş grubundaki çocuklarda görülme sıklığını saptamak, bu hastalığın neden olduğu sorunları vurgulamak, anne ve doktorun tedaviye yaklaşımı ile ilgili bilgileri derlemektı. Araştırma, Istanbul, Ankara, Izmir, Adana ve Samsun ıl merkezlerınde ve bu şehırlerın kırsal kesımlerınde 07 yaş arasındakı çocuklarında ortakulak iltihabı (otıtıs medıa) gelışmış olan 500 anne ıle yuzyuze goruşulerek yapıldı Araştırmanın Özet Sonuçlarına Göre: • 07 yaş grubundaki çocuklann % 43'unde kulak ağrısı ıle karşılaşılmıştır Bu oranm Ingıltere'de yapılmış olan araştırmada % 58 olduğu saptandı • Çocuklann % 87'si, kulak ağnsıya da enfekslyonu ile karşılaştığında doktora götürülmektedir. • Doktora goturulen çocuklann % 84'une antıbıyotık yazılmaktadır Bu oran Ingıltere'de yapılmış olan araştırmanın % 86'lık oranı ıle paralellık gostermektedır • Annelerin % 86'sı, antıbıyotığm 48 saat içinde semtomları gıderdiğini belırtmektedır. • Annelerin % 25 'ı kulak enfeksıyonunun bır ay ıçınde tekrarladığını belırtmektedır. Bu oran Ingıltere ıçın % 33 olarak bıldınlmıştır • Çocuklann % 22'si okullannda gün kaybetmektedlr. Inglltere'de ise anket yapılan annelerin % 4O'ı çocuklannın eğitim günü kaybettiklerini bildirmişlerdir. • Aılelenn % 20'sınde eşlerden bın ış günü kaybetmektedır • Çocuklann % 11'lne işitme testı uygulanmıştır; bunlardan % 19'unda çıft taraflı, % 13'ünde ıse tek taraflı ışıtme kaybı saptanmıştır. Ingıltere'de yapılan araştırmada ıse çocuklann % 27'sine işitme testi uygulanmış ve bunlardan % 60'ında işitme kaybı oluştuğu belirlenmıştir. • Hemen tum anneler, kulak enfeksıyonlarının çocuk ve anne ıçın çok rahatsızlık vencı olduğu goruşune katılmaktadır • Annelerin yüzde 43'ü, tekrariayan kulak enfeksiyonlannın çocuklarında ışıtme kaybına neden olabileceğini düşunmektedir. • Anneler kulak enfeksıyonu geçıren çocuklarında en çok huzursuzluk, aşırı hareketlılık, gecelerı sık sık uyanma, yuksek sesle konuşma, televızyonun sesını gereğınden fazla açma gıbı belırtılehe karşılaştıklarını belırtmışlerdır 420 10