Katalog

Bl L İ M POLİTİK ASI il örneği Temel bilimlerde İsrail ö Eğitimde Türkiye için doğru olanları anlayabilmek konusunda Israil'i görmek gerekli değil, ancak İsrail adeta bir laboratuvar gibi deney sonuçlarını ortaya koymakta.... ŞakırePöğün* m zekâ duzeyı başarıyı belırleyen en önemlı faktor Devlet butçesınden 1 7 mılyar dolar araştırmaya ayrılmış Genel devlet butçesınde bu oran sanınm tum gelışmış ulkeler ıçınde en yukarıda yer almakta Bu rakam gerek unıversıte ve araştırma kurumlarının butçelerını, gerek araştırma fonlarına ayrılan kaynakları kapsıyor Ancak bu resmı rakamın dışında, Israıl'de dıkkatı çeken çok önemlı bır konu da ABD ve Gelışmış Avrupa ulkelerındekı zengın Yahudıler'ın araştırmalara maddı katkıları Bu yardımlar hıçbır zaman "reklam" amacı taşımıyor ve yardımın genellıkle uygulama değıl, temel bılımlerı desteklemesı koşulu var Yardımların boyutları oldukça etkıleyıcı Tek bır kışının bırkaç mılyon dolarlık yardımlarına oldukça sık rastlanıyor Bazı durumlarda bu yardımların sadece faız gelırlerı ıle bır enstıtünun rutın gıderleri karşılanabılıyor Bu kadar buyuk rakamlarla katkıda bulunamayan fakat durumları nıspeten Maddi Kaynaklar destek kısmen devlet butçesınden kısmen ıkılı anlaşmalardan, kısmen de özel kişılenn katkılarından sağlanıyor Yukseltmelerde ve atamalarda uluslararası bılımsel standartlar hedeflenmekte ve bu nedenle dosyalar (özgeçmış, yayın lıstesı ve yayınlar) konunun uzmanı olan ulusal ve uluslararası hakemlere ıncelettırılıyor Uluslararası hakemlere gonderılen atama önerılerınde mutlaka şu ıbare bulunuyor "bu aday sızın kuruiuşunuzda kadroya atanacak bılımsel duzeyde mıdır?" Örneğın aday ABD'dekı Yale veya Johns Hopkıns unıversıtelerıne atanacak duzeyde değılse, Hebrevv Unıversıtesı'ne de kabul edılmıyor Bu kompetıtıf ortam, doğal olarak kalıteyı de yukseltıyor Yayınlar sadece en ust duzeylerdekı dergıferde yapılmaya çalışılıyor Bılım ve araştırmanın evrensel olduğu, tartışılmayacak kadar açık bır kavram Bır tek Ibranıce bılım dergılen yok örneğın tıp ve sağlık bılımlerı konusunda, yıllardır yayımlanmakta olan ve Scıence Cıtatıon lndex'ın kapsadığı "İsrail Journal of Medıcal Scıences" adlı Ingılızce bır tek dergılen var, bunun dışında da hıçbır dergı çıkartma heves ve çabaları yok Bılımırv uluslararası olduğunu ve lokal dergılerde yayımlanan bır makalenın uluslararası platformda hıçbır yankı uyandırmayacağını, hıç kımse tarafından da okunmayacağını bılıyorlar Maalesef bızde olduğu gıbı yuzlerce dergı çıkartarak kendılerını aldatmıyorlar Konuştuğum bılım ınsanlarının hepsının bana verdıklen makalelerın son derece saygın mecmualarda yayımlanmış ve dolayısıyla buyuk yankılar uyandırmış makaleler olması elbette bır tesaduf değıl Yıne bu konuyla ılgılı olarak, bılım dılının Ingılızce olduğu kabul edılmış Lıse eğıtımı boyunca çok lyı Ingılızce öğrenılıyor Unıversıtelerde derslerın Ibranıce ışlenmesıne karşın tum ders kıtapları Ingılizce ve gelışmış ulkelerde okunan ders kıtapları Boylece çevırılerle ve Ibranıce özgun kıtaplar yazılması ıle vakıt harcanmıyor Kıtap yazmak ısteyen bılım ınsanı, kıtabını Ingılızce yazıyor ve boylece ulusal sınırların dışında da bır okuyucu kıtlesıne ulaşılabılınmış olunuyor Ulusal dılde kıtap yazmak ve çevırmek bılındığı gıbı pek verımlı olmamakta, basım ve dağıtım çok sınırlı olduğu ıçın de guncellık kaybedılebılmekte Tum gelışmış ulkelerde kullanılan ve doğal olarak çok sayıda basıldığı ıçın sırkulasyonu daha fazla olan ders kıtaplarının güncelhğı de bılımın ve eğıtımın duzeyıne yansıyor * Ege Unıversıtesı ıle Hebrew Unıversıtesı arasında özellıkle Sınır Bılımlerı konularında bılım sel ışbirlığını ıçeren bır anlaşma kapsamında 6 13 ocak tarıhlerı arasında İsrail ı zıyaret ederek temaslarda bulundum Hebrevv Unıversıtesı ve VVeızmann Enstıtusu nde ıkı konferans verdım ve ısbırlığı kapsamında somut karara vtrdık Bu yazı oradakı gözlemlerıını ıçerıyor Akademik Kadrolara Atamaiar İ srail, özellıkle bır bılım ınsanı gözuyle çok etkıleyıcı bır ulke Bılımde, en azından benım konum olan sınır bılımlerı konusunda, uluslararası bılımsel platformun en ust basamaklarında yer alıyor Bu konudakı başarıları o kadar dıkkatı çekıyor kı, pek çok ulkeden Israıl'e gelen heyetler eğıtım, bılım ve araştırma polıtıkalarını yakından öğrenerek kendılerıne model almaya çalışıyorlar Temel Bilimlere Verilen Önem öğrenıyorlar Bu bilım merkezının maddı olanakları bır vakıf, Eğıtım Bakanlığı, Beledıye ve Hebrevv Unıversıtesı tarafından karşılanıyor Ayrıca pek çok unıversıte ve araştırma kurumunda kamuya açık "Bılım Parklarf, ılgı duyan herkesın guzel bır ortam ıçınde, çeşıtlı deneyler yaparak bılıme ve araştırma ekspoze olmasını ve bılımsel duşunmeyı oğrenmesını kolaylaştırıyor Unıversıtelere gırışte şu krıterler esas alınıyor Lıse başarısı ıle lıse mezunıyetınde yapılan genel bıtırme sınavlarındakı (Ulusal duzeyde tek sınav) başan (% 50) ve psıkometrı (Genel yetenek ve zeka testlerı) testındekı performans (% 50) Bu puanlarla öğrencıler tek tek ünıversıtelerın ılgılı bolumlerıne başvuruyorlar, Unıversıtelerdekı heyetler bu puanlara gore oğrencıle rı sıraya koyarak kontenjanlarına gore kayıtlarını gerçekleştırıyorlar Eğer karar verılmekte zorlanılan durumlar varsa, öğerencıler mulakata çağırılıyor ve karar bundan sonra venlıyor Israıl'de sadece mezunıyet sonrası eğıtımı veren VVeızmann Enstıtusu de dahıl olmak uzere 7 yuksek oğrenım kuruluşu var Bunların 4 tanesının tıp fakultelerı bulunmakta, uç tıp fakultesınde unıversıte eğıtımı bılımsel araştırmacı ve akademısyen yetıştırecek duzeyde, bır tanesının amacı ıse pratısyen hekım yetıştırmek, bu tıp fakultesı meslek eğıtımıne ağırlık verıyor ve mezunları akademık karıyer amaçlamıyorlar Ayrıca çok sayıda "kolej" tabır edılen lıse sonrası dırekt mesleğe yönelık eğıtım veren okullar var kı bunlar "ara kademe" eleman yetıştırılmesınde buyuk yarar sağlamakta lyı bır lıse eğıtımı aldığını kanıtlamak ve psıkometrı testlerındekı başarı unıversıteye kabul edılme şartlarını belırlıyor ve bızdekı gıbı lıse eğıtımının onune geçen "Unıversıteye Hazırlık Kursları" gıbı tuhaf ve bılımsel açıdan kabul edılemeyecek uygulamalara yer yok Unıversıte başansının psıkometrı testlerı ıle korelasyonu çok yusek, yetenek ve 1925'te ulke buyuk sıkıntılar ıçınde, halk ıçecek su ve yıyecek bulamaz ıken, en buyuk yatırım olarak Hebrevv Unıversıtesı kuruluyor Hem de şoyle böyle değıl, son derece görkemlı olarak adeta bır statu sembolu gıbı Kalkınmanın ve çağdaş duzeyı yakalamanın sadece eğıtım ve araştırma ıle olabıleceğıne ınanç çok belırgın olarak dıkkatı çekıyor Araştırmada ıse en buyuk agırlık temel bılım araştırmalarında Temelde eğıtım polıtıkaları bılımın herkes ıçın olduğunu vurguluyor örneğın lıselerde çağdaş bılımsel duzeyde laboratuvar ımkanlarını sağlamak gerek oğretmenlerın eğıtım duzeyı gerek fızıksel olanaklar açısından mumkun değıl Bu nedenle Hebrevv Unıversıtesı'nde 5 yıldır Prof I Parnas başkanlığında yenı bır uygulama başlatılmış Benzer bır uygulama çok yakında 17 merkezde daha başlatılacak ve boylece tum lıse oğrencılerı bu sıstemden yararlanacaklar Sıstem şöyle Unıversıtenın denetımınde, lıseler ıçın bır laboratuvar kuruluyor Laboratuvarın bılgısayar, bıyolojı, kımya ve fızık bolumlerı var Donanım ve fızıksel olanaklar ınanılamayacak kadar ılerı duzeyde, gen ekspresyonundan kutle spektrometresıne, sınır aksıyon potansıyeilerının kaydından superıletkenlığe kadar değışebılen deneyler yapılıyor Bu laboratuvarlarda bulunan cıhazlar ve sarf malzemesı pek çok unıversıte laboratuvarında bulunabılecek olanlardan çok daha gelışmış duzeyde Bolgedekı tum lıseler (yaklaşık 3000 oğrencı) yıl boyunca en az 5 kez bu laboratuvara gelıp 4 saat boyunca konuları ıle ılgılı deneylen yapıyorlar Her laboratuvara 1015 öğrencı alınıyor ve her laboratuvarın, her bır deney ıçın 56 takım duzeneğı var Unıversıteye bağlı olan laboratuvar sorumluları oğretmenlerı de eğıtıyorlar Bu olanak oğrencılerın kendılerını gerçek bılım ınsanları gıbı algılamalarını ve evrensel boyutlarda bılımın duzeyını kavramalarını sağlıyor Laboratuvar randevu ıle çalışıyor ve her an hızmet verıyor Boylece hem olanaklardan maksımum yarar sağlanmış oluyor, hem de tum lıse oğrencılerı bu laboratuvarlarda deneyım kazamyorlar, modern bılımın ne olduğunu yaşayarak Üniversitelere Giriş Bilimin Evrenselliği "Herkes İçin Bilim" 4126 tyı olan İsrail vatandaşları seçtıklerı bır unıversıteye daha kuçuk mıktarlarda bağışta bulunuyorlar, bunlar genel bır havuzda toplanarak yıne temel bılım araştırmaları ıçın kullanılıyor Unıversıtelere veya dırekt araştırmalara yapılan bağışlar tamamen vergıden muaf tutuluyor Bır araştırma merkezıne ne kadar maddı olanak sağlandığını bır ornekle açıklamak ıstıyorum VVeızmann Enstıtusu, sadece mezunıyet sonrası eğıtım yapılan bır kuruluş ve 500 oğrencısı var Eğıtımın yanı sıra, temel bılım araştırmalarında bır "mukemmelıyet merkezı" konumunda Enstıtunun yıllık butçesı 100 mılyon dolar araştırmacılar, bunun yanı sıra tum araştırmalan ıçın en az bu rakam kadar burs ve yardım alıyorlar Israıl'de araştırmalar, ABD'de olduğu gıbı tek tek araştırma bursları ıle gerçekleştırılıyor Katma butçe sadece maaşları, eğıtım ve ışletım gıderlerını sağlıyor Ancak duzeylı araştırmalar ıçın çok buyuk rakamlarla destek olanları var Bu * Prof. Dr., Eöe Unrv. B^in Araşt.ırma ve Uyg. Mer. Müd., Tıp Fak. Fızyolojl