Katalog

T A R T I Ş M A E D İ T Ö R E M E K T U P Doğum kontrol hapları tehlikesi Avtemiz Giirgey I stenmeyen gebelıklerı onlemede doğum kontrol ilaçlarının yararı kuşkusuz ınkar edılemez Ancak son zamanlarda bazı yayın organlarının ılacın tehlikesi ıle ılgılı uyarıları haklı olarak toplumumuzda bu ılaçlara, karşı tepkı uyandırmış, hatta ılacı oneren doktorların tıbbı hata ışleyıp ışlemedıklerı konusu gundeme gelmıştır Bugun hemen her ılacın, hatta, aşırı kullanılan vıtamınlerın bıle yan etkısının olduğu bılınmektedır Yıne doğum kontrol ilaçlarının kullanmadan, tromboembolıye (kanın pıhtılaşmasını artırması ve pıhtının bulunduğu yerden koparak akcığer gıbı onemlı organlara gıtmesı) kadar bır dızı yan etkılerının oldugu, ılacın kullanım kılavuzunda yazılıdır Yan etkılerının ıçınde şuphesız en tehlıkelısı tromboembolıdır ve olum genellıkle bu komplıkasyon nedenı ıle olmaktadır Doğun kontrol ilaçlarının yol açtığı trombozdan pekçok faktor sorumlu tutulmak ıstenmıştır m Tromboz, a) Damar duvarı değışıkliklerı b) Kan akımındakı değışıklıkler c) Kan pıhtılaşma sıstemınde bulunan faktörlerın doöuştan ve (veya) sonradan olan eksıklıklerine bağlı olarak gelışır Örneğın, Antıtrombın III, Proteın C, Proteın S ve benzerı bazı faktörlerın doğuştan eksıklığının yanı sıra, enfeksıyon gıbı bazı etkenlerde bu faktörlerın sonradan azalmalarına sebep olarak, tromboz gelışmesıne zemın hazırladığı bılınmektedır. Antıtrombın III, Proteın C ve S gıbı faktörlerın doğuştan eksıklıklerine bağlı pıhtı oluşumu, trombozlu vakaların % 515'ınden sorumlu tutulmaktadır Isveçlı araştırıcı Dahlback 1993'te, trombozlu vakalarının % 4060'ından sorumlu tutulan yenı bır antıte tanımlamıştır Aktıve Proteın C (APC) rezıstanlığı denılen bu antıte tıp dunyasında oylesıne buyuk yankı uyandırmıştır kı ıkı yıl ıçınde pek çok hematolojı (kan bılımı) ve genel tıp dergılerı bununla ılgılı yayın yapmada bırbırlerı ıle yarışa gırmışlerdır Bu antıte APC rezıstanlığı adını almasına karşılık hata, Proteın C'de, değıl kan pıhtılaşmasında gorevlı bır faktor olan Faktor V (FV)'dedır Normal koşullar da, Proteın C, FV uzerıne baskılayıcı etkı yaparak (FV'ı ınaktıve ederek) pıhtı oluşumunu engellemektedır Proteın C'nın, FV'ı ınaktıve ettığı noktada (FV'ı şıfreleyen DNA'da, 1691 nukleotıd olan G yerıne A gelmesı) bır değışıklık yanı mutasyon oluşursa, Proteın C'nın baskılayıcı etkısı ortadan kalkmakta ve bu kışılerde pıhtı oluşumuna yatkınlık meydana gelmektedır Konu ıle ılgılenen araştırıcılar, pıhtılaşmaya eğılımı olan hastalarda APC rezıstanlığını arayarak bu antıtenın tromboz vakalarının ne kadarından sorumlu olduğunu bulmaya çalışmaktadırlar Bundan da oteye gıderek, sağlıklı kışıler arasında bu mutasyonu taşıyanlar tespıt edılmekte ve boylece pıhtı oluşumu ıçın rısklı olanlar belırlenmektedır Bolumu muzde APC rezıstanlığını tetkık yontemı çok yenı olarak kurulmuştur ve onumuzdekı gunlerden ıtıbaren ulke mızdekı taşıyıcılık sıklığı belırlenmeye başlanacaktır Bu mutasyonu taşıyan kışıler tamamen bağlıklı gorunmekte ve barılarının hıç sorunu olmamakta dır Ancak doğum kontrol ılaçları, gebelık, ortopedık amelıyatlara baglı uzun suren hareketsızlık veya agır enfeksıyon qıbı bır faktor eşlıgınde kolay lıkla tromboz oluşabılmektedır Bu mutasyon bazı ulkelerde oldukça sıktır Orneğın taşıyıcılık oranı, Ingıltere'de % 8 8, Yunanıstan'da % 15 bulunmuştur Buna karşılık Güneydoğu Tromboz oluşumundan neler sorumludur? Asya ulkelerınde, Afrıka ve Amerıka'da oldukça nadırdır Mutasyon ıçın heterozıgot olanlarda normal kışılere göre, 510 kat, homozıgot kışılerde 50100 kat daha fazla tromboz gelıştığı bıldırıl mıştır Ingıltere'de gebeler uzerınde yapılan bır çalışmada APC rezıstanlığı araştırılmış ve ılgınç sonuçlar elde edılmıştır Gebelerde APC rezıstanlığının, gebelık haftalarının ılerlemesıne paralel olarak arttıgı ve gebelıgın son donem lerınde, % 60 vakada rezıstanlığın ge lıştığı gosterılmıştır Doğumdan sonra bır vakada dışında rezıstanlık durumu nun kaybolduğu tespıt edılmıştır Rezıstanlığın devam ettıgı vakada ıse FV de mutasyon bulunmuştur Araştırıcılar, gebelıkte değışen hormonal duru mun, bazı gebelerde APC rezıstanlığı yaratarak, tromboz oluşumundan sorumlu olabıleceğını belırtmışlerdır Bu çalışma, mutasyon olmaksızın da, APC rezıstanlığının akkız (sonra dan olan) olaylara bağlı olarak da gelışıp, tromboza eğılım yaratabıleceğını vurgulaması açısından yararlıdır Bu tehlıke çok lyı bılındığı ıçın bugun bazı Batı ulkelerınde, doğum kontrol ılacı kullanacak olanlar, gebe kalmayı ısteyenler veya cerrahı ışlem yapılması planlananlar karar aşamasından once APC rezıstanlığı yönunden araştırılmaktadır Mutasyonu taşıdığı anlaşılan, kışılere gebe kaldıklarında veya amelıyat olmadan once, kanın pıhtılaşmasını onleyen ılaçlara başlanmakta ve boylece tromboembolı engellenmeye çalışılmaktadır Bu kışılere doğum kontrol ılacı kullanmamaları öğutlenmektedır Yukarıda da belırtılmeye çalışıldığı gıbı, doğuştan faktor eksıklıklerine bağlı tromboz oluşumu, trombozlu vakaların yaklaşık % 6570'ını oluşturmaktadır Gerıye kalan % 2530 vakadan sorumlu başka faktor eksıklıklerının bulunacağı kuşkusuzdur Daha once de belırtıldığı gıbı, son gunlerde doğum kontrol ilaçlarının olume neden olduğu basın ve televızyon aracılığı ıle kamuoyuna duyurul makta, hatta hekım hatası gıbı bır ız lenım de alınmaktadır Değışık çalışmalarda, tromboz gelışen vakaların % 4060'ından APC rezıstanlığı sorumlu tutulduğuna gore hekımlerımızın bu konuya egılrnesı ve kendılerıne yoneltılecek suçlamaların engellenmesı ıçın de doğum kontrol ılacı kullanacak, kışılerın bu antıte açısından ıncelen melerı ve mutasyonu taşıyanlara bu ılaçları kullanmamalarını onermelerı daha yararlıdır •Profesor Dr. Pedıatrık Hematolojı Doçentlik sınavı üzerine düşiindüklerim... U zun bır suredır bu sutunlarda aktarılan goruşlerı bırçok kışı gıbi ben de ılgıyle ızlemekteyım Göruşler genellıkle ışın ozune ınmeyıp luzumsuz entel yorumlar şeklınde olmaktadır 1 Doçentlik tezı mı'? Yoksa uluslararası dergılerde makaleler mı? tartışmasının cevabı bence çok basıttır Turkıye'de herkes doktora ve doçentlik tezı hazırlayabılır ama herkes uluslararası dergılerde yayınlar yapamaz Bu bakımdan, uluslararası dergıler de yayın şartı doçentlik tezı hazırlama şartından çok daha cıddı ve yerındedır 2 Profesorluk ıçın atıf sayısı tartışması bence yersızdır Eger atıf sureklı ıse anlamlıdır Sureksız bır veya bırkaç atıf sadece tesadufı bır anlam taşır Bunun da bır degerlendırmesı soz konusu olamaz Sureklı atıf ancak bılıme cıddı bır katkı yapıldığı zaman soz konusudur 3 Profesorluk ıçın beş yıl bekleme suresı uygun olabılır Ancak çok çalışan ve uluslararası duzeyde bılıme ustun nıtelıklı katkı saglayan. ulkesını uluslararası bılım camıasında onore eden ınsanları da beş yıl bekletmenın bır anlamı yoktur Bu ınsanlar teşvık edılmelı ve bunlar ıçın gereklı yasal duzenlemeler bır an evvel yapılmalıdır Isteyen beş yıl bekleyerek profesor olsun. Isteyen de bellı nıtelıklerde bılımsel yayınlar yapma şartı ıle daha erken surede profesor olsun 4 Bu sutunlarda yer alan, doçent adaylarının sınavlarından önce jurı uyelerıyle göruşmelerının yasaklanması onerısını oldukça ılgınç buldum Bunun yerıne getırılebılmesı ıçın, dığer başka "hatırlı kışıler"den gelebllecek goruşme önerılerıne de jurı uyesının hayır dıyebılmesı gerekır. Aksı halde bu bır çıfte standartlık olur Rektorluk seçımlerınde rektor adayı profesorler bızzat yardımcı doçentlerın odalarına gelıp onlarla göruşebıldıklerıne gore bır doçent adayı yardımcı doçentın de jurı uyesı profesorlerle goruşebılmesı gerekır. Jurı uyelerıyle göruşmek ısyen bır adayın jurı uyelerını etkıleyebıleceğını kabul etmıyorum Boyle bır goruşme esasında adayı daha lyı tanıyabılmesı ve değerlendırebıl mesı ıçın aday tarafından jurı uyesıne sağlanan bır hızmettır Zaten jurı uyesını etkıleyebılecek sevıyede "Hatırlı kışı" tanıdığı olan aday, jurı uyesını zıyaret etme yerıne bu hatırlı kışıden rıcada bulunma yolunu tercıh eder jurı uyesını zıyaret etmek ıste yen kışıler genellıkle "hatırlı kışı" tanıdıkları olmayanlardır ve olmasına rağmen bu yolu tercıh etmeyenlerdır 5 Doçentlik sınavındakı yayınların değerlendırılmesı aşamasında, şımdıkı mevzuata gore cıddı sakıncalar vardır Sozgelımı sıze uluslararası dergılerde yayınlanmış yeterlı sayıda yayınla başvurmuş bır adayın bu yayınlardakı katkı payını bılmeden adayı sorguiamadan ve uyelerı yayınların yeterlı olup olmadıgına adayı gormeden karar vermek yerıne, once bu yayınlarla ılgılı bır sozlu sınav yaptıktan sonra yayınların yeterhlığı hakkında karar vermelıdırler Zıra çok yazarlı makalelerle adayı sorguiamadan adayın katkı payını nasıl tespıt edeceksınız Insanlar çeşıtlı nedenle yazdıkları makalelere başkalarının adlarını ılave edebılırler. Ulkemızdekı bazı Azerbaycanlı oğretım uyelerının yazdıkları makale ve kıtap lara hıç emeğı geçmeyenlerın de ısımlerını yazmak d u r u munda kaldıklarına maalesef zaman zaman şahıt olmakta yız Tek yazarlı makalelerde de makalenın aday tarafından yazılmadığı, bır başkası tarafından adaya "destek" saglamak ıçın y a z 11 a b 1 m e s ı 1 olasıdır Nltekım Uğur Dundar bu konuyla ılgılı olarak bır skandalı te!•• levızyonda gozler onune sermıştı 6 YÖK jurı raporlarını denetlemelıdir Bunun ıçınde jurı başkanından jurı uyelerı nın sınavlarındakı değerlendırmelerı hakkında bır rapor ıstemelıdır Jurı başkanı her bırı uyesını ayrı ayrı değerlendırecek ve varsa aksaklık ve onerılerını YÖK'e bıldırmelıdır Bu şekılde jurı uyelerının muhtemel keyjı davranışlarının buyuk olçude onlene bılecegı kanısındayım Jurı raporları adayın hemşerısı, koylusu, dağlısı, aynı sıyası goruşlusu, tıpını beğenmeme, vb faktorle rınden kesınlıkle ayıklanmış olmalıdır. Jurı uyelerının keyfı davranabıleceklerıne yaşa dığım bır orneğı vermek ıstıyorum Geçen sene ekım ayında gırdığım sınavda bır jurı uyesı bana bazı çalışmalarımı yayın lıstemde belırtmeme rağmen neden dosyama koymadığımı sordu (Bunlar henuz yayınlanmamış ıkı adet kıtap tercumesı ve bırkaç tane teblıg asıllarıydı) Kendısıne maddi durumumum musaıt olmadığını belırttım Gerçektende ogunlerdekı 5 Nısan kararlarından ben de oldukça mağdur olmuştum Ekonomık krız nedenıyle, hatta unıversıtemız YÖK'e gonderılecek dosya larımız ıçın gereken posta masraflarını bızden almıştı (Gerçı bu sene de bızden alındı) Daha sonra, bu jurı uyesının bu durumu kendısıne dayanak yaparak benı yetersız ve hatta daha da ılerıye gıderek ıddıasını ıspatlayamayan bırlsı olarak raporunda de ğerlendırdığını gordum Soz konusu jurı uyesı gayet lyı bılmelıdır kı yayınlanmayan teblığ asıllarını ve yıne yayınlanmayan tercume ders notlarımı vermek zorunda değllım ve bunu benden hıç kımsenın talep etmeye, telıf hakkı kanunu maddelerı gere hakkı yoktur zaten YÖK Doçentlik Eınce, Yonetmenlığı'ndeşeklınde bır hukum ınav de açıkça "yayınlarından 10'ar nusha" vardır Dığer bazı jurı uyelerı raporlarında adayın dosyasında, yayın lıstesınde belırttığı ders notları mevcut olmadığından bu durum değerlendırmeye alınmayarak dosyada mevcut olan çalışmalar değerlendırmeye alınmıştır şeklınde gereken değerlen dlrrrmyı yaparken sözkonusu jurı uyesının sırf bu gerekçe ıle (raporunda başka bir gerekçe yer almıyor) olumsuz rapor verme sı oldukça keyfı bır davranışa lyı bır ornektır Bır adayın doçent olup olamayacağına karar vermek bu kadar ucuz ve sorumsuz ca olmamalıdır Başka bır uyede bır makalemın tezımle ılgılı olup olmadığını sormuştur Tezım ve makalem kendısınde mevcut olduğuna gore bu sorunun cevabını bılmesı ve boyle bır sorunun da sorulmaması gerekırdı Amacı açıktı Dığer jurı uyelerıne makalemın tezdekı çalışmanın aynısı olduğu ıddıasını ıs pat edecektı Nıtekım raporuna da tezden alınmış bır makale olduğunu yazmıştır Benım jurı uyesının tezle ılgılı mı sorusuna, evet tezımle ılgılı şeklındekı cevabımdan makalemın tamamen tezımden yapıldığı anlamı çıkmaz Nıtekım makalem tezımle ılgılıdır, çunku tezımdekı aynı problemın daha genel bır çozumu olduğu ıçın tezımle ılgılıdır Bu durumda tutup da bu makaleyı tezden bır çalışmanın aynısıdır şeklınde rapor etmek de keyfı bır davranışa örnektır 7 Jurı uyelerıne verılen yevmıye çok yetersızdır Jurı uyelerı bu önemlı gorevı ıfa edebılmek ıçın kendı ceplerınden harcama yapmak zorunda kalmamalıdırlar 8 Aylar öncesı bu sutunlarda bazı aday ların haksızlığa uğradıklarını dıle getırmelerıyle başlayan tartışmalar gıderek genışledı Bu yakınmaların arasında, bır adayın haksızlığa uğradıgını ve bır resmı yazı alarak ıdare mahkemesıne başvurmak ıstedığını, sırf bu gereklı yazıyı alamadığı ıçın ıdare mahkemesıne başvuramadığını yazmıştı Bu, çok hazın bır durumdur Bu, umutların kırıldığı ve adaletın bıttığı yerdır Bu, butun oğretım uyelerının ve dığer ın sanlarımızın uzerınde çok derın duşunmelerını gerektıren bır durumdur Evet bır tarafta boyle yakınmalar dığer tarafta televızyonlara kadar yansıyan sahte makale skandalları Adayların jurı uyelerıyle goruşme yasagı onerılerı Jurı uyelerının havuzdan mı yoksa denızden mı seçılsın onerılerı vs vs Unıversıtelerımızdekı hastalık ılaçla tedavı safhasını çoktan geçırmıştır ve acıl cerrahı mudahalp safhasına gelmıştır Bunun da gecıktırılmesı sonucunda ortaya çıkacak tablo maalesef bıtkısel hayattır Doç Dr. H Şevki Dareru/elioglıı 4554