Katalog

PALEONTOLOJI Şekıl 10 Archaeopteryx'/n kafatasının ıkı fosıl surungen (A Aetosaurus fçrratus, cıa nın en son kuşların evrımı hakkındakı Tnyas, Almanya, B Euparkena capensıs, Katkı belırtme. Archaeopteryx sergısı Trıyas, Afrıka) ve bır guncel kuş (D. Co şemasına gore, Archaeopteryx erken Kre nın haberını Cumhurıyet Bılım Teknık de tase'de (erken Tebeşır Devrı 146 97 5 lumba lıvıa, yanı guvercın) kafatası ıle yayımlayarak bızı bu eşsız fırsattan haber karşılaştınlması Çene kemıklennın uza mılyon yıl arası) Saurıurae (kertenkele kuy dar eden Orhan Bursaiı ya, Munıh'de bıze yıp ıncelmesı ve dışlerın kaybolmasıyla ruklular) adlı bır kuş alt sınıfının oluşması buyuk yakınlık gosteren ve bu yazının ya gaganın oluşumuna dıkkat edınız Bu şe na neden olan bır evrım çızgısınden daha zılmasına ımkân veren pek çok dokumanı kıl G Heılmann'ın 26 notta verılen eserın geç Jura devrınde (155146 mılyon yıl onden W E Svvınton tarafından basıtleştırıl ce arası) ayrılmış ve temın eden mış şeklıyle alınmıştır Muze Dırektöru Jura sonunda ortaProf Dr Dıet dan kalkmış bır so dır Hatta bazı zoolog ve paleontologlar rıch Herm'e yu 4 q temsıl etmekteson zamanlarda dınozorların en azından Paleontolog dır Ispanya'da bazılarının sıcak kanlı (endotermık) olmuş Dr Nerıman bulunmuş olan ve olabıleceklerr17 veya Ornıthıomımus gıbı UlkumenRucArchaeopteryx den kuşa çok benzeyen dınozorların en azın kert'e ve Arc 15 mılyon yıl sonra dan pek ılkel dahî olsa tuylenmış olabıle haeopteryx usyaşamış olan ve ceklerı48 tezlerınden hareketle kuşlarla dıtadı PaleontoÇın'ın Lıaonıng eya nozorlar arasında taksonomık bır ayırımın log Dr Peter letınde fosıllerı bumumkun olmadığını bır başka deyışle VVellnhofer e lunmuş olan Sınor Şekll 5. Ilk bulunan Archaeopteryx fosılı kuşların hâla yaşayan dınozorlar oldukları tek bır tuy 1860 yılında bulunan bu tuyun teşekkur edenıs (~Çın kuşu), 20 nı ıddıa etmışlerdır bayrak uzunlugu 6 cm, genışlıgı de 1,1 cmdır Buyuk bır rız mılyon yıl sonra ya (VVellnhofer'ın 20 nottakı kıtabından). sur'atle Munıh şamış olan IberoKuş uçuşunun evrımı Pekı kuşlar nıçın mesornıs (= Iberya gezımızın orgelışmış nıçın uçmaya başlamışlardır'? Bu ganıze edılmesınde Asım Şengor'un ve orta kuşu) Saurıurae alt sınıfının uylerı olan konudakı ıkı leorıden bırı kuşların ağaçtan Fulya Sakınç ın da onemlı katkılarına bura kuşlar olup Archaeoperyx gıbı hem surunagaca atlayarak yaşayan ' arboreal" (havada teşekkur etmek bızım ıçın yerıne getırılgen hem de kuş ozellıklerıne sahıptıler da dolaşan) bır surungenden dığerı ıse mesı ?evklı bır odevdır Şekıllerın hazırlanama Archaeoperyx den daha lyı uçucuyyerde koşan bır surungenden turedığinı masında Bay Erden Soysal'ın buyuk eme dular Çın'ın Gansu eyaletınde bulunmuş savunur Ağaçtan ağaca atlayarak yaşa ğı geçtı kendısıne şukran borçluyuz olan ve Archaeopteryx den 25 mılyon yıl yan surungen teorısı aralarında Gerhard sonra yaşamış olan Gansus ve Moğolıs Munıh Paleontolojı Muzesı adı altında da bılınen Heılmann da dahıl pek çok şohretlı ornıto bu muze hakkında daha fazla bılgı ıçın bkz Jung, tan da bulunmuş olan Ambıortus ıse Ornıt log (kuşbılımcı) ve paleontolog tarafından W , Schaırer, Q ve VVellnhofer, P (roddktorler) hurae (kuş kuyruklular) adı verılen bır dığer 1991 Palaontologısches Museum Munchen Baye ozellıkle Archaeopteryx'ın kanatlarındakı alt sınıfın temsılcılerıydıler rısche Staatssammluno. fur Palaontologıe und Hıs pençelerın aynen çıngene tavuğunun yav torısche Geologıe Munchen 95 s Anonım 199J rularındakı gıbı ağaçlara tutunma amacıyla 150 Jdhre Palaontoloqıe ın Munchen Herausgege Kretase/Tersıyer sınırında meydana ge kullanıldığı tezınden turemıştır (Şekıl 12) ben zum 150 lahrıgen Jubıtaum der Sammlung und len (Ikıncı ve Uçucu Zaman sınırı, 65 mılBuna mukabıl John Ostrom gıbı paleontozum 30 Jâhrıgen Jubılaum der Mlneralıentage yon yıl once) ve meteorıt'>n veya komet61 Munchen [14 s ] loglar ve Karl Herzog gıbı aerodınamıkle çarpması sonucu olduğu sanılan buyuk ^Sergı ıçın bkz Anonım 1995 Urvogel Archa uğraşanlar, ılk defa dâhî Macar jeologu canlı kıyımı52 esnasında dınozorlarla bırlıkeopteryx Freunde der Bayenschen Staatssamm Baron Franz von Nopsca tarafından te kuşların da buyuk bır kısmını ıçeren çok lung fur Palaontologıe und hıstorısche Geologie 1907 de ortaya atılmış olan ve ArchaeopMunchen e V Munchen Messekatalog der Mıne buyuk bır canlı grubu yok oldu (Şekıl 16) teryx'\n yerde koşan ve bocek yıyen bır dıralıentag Munchen 1995 den aynbaskı s 114 151 Bu buyuk felâketten ancak sahıllerde ya Bu sergının bazı elemanlarının kopyaları İTU Maden nozordan turedığı hıpotezını savunarak şayan bırkaç kuş turunun kurtulabıldığı saFakultesı Genel Jeolo|i Anabılım Dalında sergılenkanatların başlangıçta uçmak ıçın değıl, nılmaktadır Uçuncu Zamanda kuşlar yenı mektedır Daha fazla bılgı ıçın Doe Dr Mohmet Sa bocek yakalamak ıçın gelıştığı, pullardan kınç 285 6302 der aranabilır den buyuk bır gelışme gostererek buguntureyen tuylerın daha genış yuzeyler oluşku kuşlar âlemını oluşturdular WeWnhofer, P 1993 Das sıebte Exemplar von turarak ağ gıbı bocek yakalamada avantaj sağladığı tezını ortaya atmışlardır (Şekıl 15) Bu şekılde kanatlanan dınozor bugun ku tavuklar gıbı once kısa mesafelerde sıçrayıp uçmaya başlamış, daha sonra uçmanın hem bocek yakalamada hem de duşmandan korunmadakı avantaıı nedenıyle guçlu kanatlar gehşerek kuşlar oluş muştur Peter VVellnhofer ıse yukarıda bahsedılen 2 nottakı makalesınde uçuş ötmay#n kujlar yeteneğının her ıkı teorının savunduğu ağaçtan ağaca suzulme ve yerde bocek kovalama mekanızmalarının belkı de ortaklaşa ışlevı sonucu gelıştığını duşun mektedır Her ne şekılde gelışmış olursa olsun, uçma yeteneğı gelışırken kuşlarda enerjık, sıcak kanlı bır metabolızmayı da memelılerdekınden çok değışık bır yoldan oluşturmuş aynı zamanda kemıklerde hava keselerı de oluşarak hayvanın toplam vucut ağırlığını azaltmıştır Bu şekılde Archaopteryxf ın evrımı Darvvın'ın evrım mekanızmasına belkı de en guzel ve en çarpıcı desteklerden bırını oluşturmakta dır 1 3 Şekıl 13. Archaeopteryx'jn arka bacağının ıkı fosıl surungen (Euparkerıa ve Compsognathus) Şekıl 12 A Çıngene tavuğunun (Opısthocomus hoazınj cıvcıvının aynen Archave bır guncel kuş (Columba Guvercın) arka bacağı ıle karşılaştınlması Tarak kemıklennın eopteryx gıbı kanattakı pençelerıyle ağaçlara tutunması Bu resım Demırsoy'un gıderek nasıl kaynaştıgına dıkkat edınız Duşeyaşagıda not 27de verılen eserınden alınmıştır Şekıl 12B Archaeopteryx';n ağaçlaolçek çızgılennın her bırı 3cm dır Ostrom'un ra tırmanarak yaşayan arboreal bır hayvan olduğu varsayımına gore yapılmış b resım (Herzog'un not 29'dakı makalesınden) aşagıda 30 notta verılen makalesınden. Archaeopteryx aus den Solnhofener Schıchten Archaeopteryx c 11 s 1 47 **Son dorece zengın ve kayacın çok ınce tanelı olması nedenıyle mukemm^l korunrnuş olan fosıl ıçerıgı ıle lanınan Ust Jura yaşlı lıtografya kıreçtaş ları Munıh tn kuzeyınde çok yaygın bır alanda goru lurler ve fosıllerı nedenıyle çok da meşhurdurlar Bu konuda bkz Kuhn, O 1973 Dıe Tıerwelt des Şekıl 11 Archaeopteryx';n kanadının ustten ve alttan gorunuşu Kuçuk şekılde tuylerın parmak kemıklerıyle ılışkısı gostenlmıstır (Heılmann'ın 26. nottakı kıtabından). Ancak Archaeopteryx'\ modern kuşların atası sanmak yanlış olabılır A Feduc Şekıl 16. A. Feduccıa'ya gore kuşların zaman ıçındekı evnmlennı gosteren mış şematık soy kutugu. Sonlnhofener Schıefers 4 Baskı Dıe Neue Brehm Buchpreı A Zırnsen Verlag VVıttenberg Luthers tadt 119 s Ayrıca VVellnhofer, P 1995 Archa eopleryx Der Urvogel aus Bayern Messekatalog der Mıneralıentag Munchen 1995 den aynbaskı bıl hassas 116 117 \ o n Meyer, H 1861 Prof Bronn a 15 Agustos 1861 tarıhlı başlıksız mektup Neues Jb Mın Ge ogn Geol Petrefaktenkund Jg 1861 s 561 6 von Meyer, H 1861 Prof Bronn a 30 Eylul 1861 tarıhlı başlıksız mektup Neues Jb Mın Ge ogn Geol Petrefaktenkund Jg 1861 s 678 679 7 von Meyer, H 1981 18fa3 Archaeopteryx lıt hogrdphıca aus dem lıthographıschen Schıefer von Solenhofen Palaeontographın c 10 ;> 53 56 ^VVagner, J. A. 1861 Ueber eın neues angeb lıch mıt Vogelfedern versehenes Reptıl aus dem Solnhofener lıthographıschen Schıefer Sıtzungs ber bayer Akad Wıss c 2 s 146 154 ^Owtn, R 1863 On the Archaeopteryx of von Meyer Phıl Trans Roy Soc London c 153 s 33 47 Daha once yayınlanmış kısa bır tanıtım notu ıçın bkz Owen, R. 1863 On the fosıl remaıns of a long taıled bırd (Archaeopteryx macrurus Ow ) from the lıthographıc slate of Solenhofen Proc Roy Soc London c 12 s 272 273 10 Dames, W 1884 Uber Archaeopteryx Palaont Abh c 2 s 119 196 tablo XV 11 Seeley, H Q 1881 On some dıfferences betvveen the London and Berlın specımens referred to Archaeopteryx Geol Mag 2nd ser c 8 s 454 455 12 Dames, W 1897 Ueber Brustbeın Srhulter und Beckengurtel der Archaeopteryx Sıtıungsber preuss Akad VVıss math Natumıss Cl yıl 1897 sayı2 s 818834 ^Archaeornıs Yunanca o p j ^ ^ s (arkhaıos =es kı ılkel) ve opvls (=kuş) kelımelerınden turetılen ve eskı kuş anlamına gelen bır terımdır 14 basıtleştırılPetronıevıcs, B ve Woodward, A S 1917 4568