Katalog

T A R T I ŞM A E D İ T Ö R E MEKTUP Kadın akademisyenler ve çalışan kadınlarımız Orhan Konez* tedır [2] Çevre Bılımı Bıyolojı Kımya Fızık Dığer Doğal Bılımler Psıkoloıı Ekonomı Polıtıka Sosyoloıı Dığer Sosyal Bılımler Muhendıshk Matematk Bılgısayar Tıp Sağhk Iş Idaresı Tıc Paz TarımOrman SanatMuzık Spor Egıtımı Eğıtım Ingılızce Yabancı Dıl Hukuk Sosyal Çalışma Dın Bılımı Endustrı Ev Ekonomısı % 29 1 % 33 9 % 25 6 %12 5 % 24 9 % 46 7 % 22 7 % 25 2 % 37 9 % 36 3 %16 6 % 38 7 % 38 9 % 28 % 75 9 % 54 8 % 28 5 % 50 5 % 50 4 % 48 7 % 57 8 % 70 4 % 30 7 % 66 6 % 23 5 % 47 4 % 84 1 Teleyizyon ve bilim ERKEK 60 620 44 490 38 010 28 570 33 310 D r Tulay Çakmer tarafından Turkıye'dekı tıp fakultelerı baz alınarak yapılan akademısyenlerın cınsıyet saptaması sonuçlarını ABD ve Ingıltere ıçın yazıda verılmış rakamlarla yan yana görunce hem sevındık hem de bıraz şaşırdık Yazıda Turkıye'dekı kadın akademısyen oranı % 28 8 ıken ABD'de bu oran (tum alanlarda) 1980'de % 3, 1992'de % 5, Ingıltere'de ıse % 10 olarak ve kadınların bu gelışmış ulkelerde aynı ışı yapsalar da erkeklerden daha az ucret aldıkları belırtılmış (05 Agus tos1995 tarıhlı Cumhurıyet Gazetesı ekı Bılım Teknık dergısı) Yazıda belırtılmış olan, ancak pek ınandırıcı gıbı gozukmeyen bu rakamlar karşısında Washıngton Unıversıtesı (Se attle) Suzzallo Kutuphanesı'ne gıderek bazı ıstatıstıklere baktık 1991 yılına aıt ABD devlet ıstatıstıklerıne gore ABD'dekı yuksek eğıtım kurumlarında çalışan (tum alanlarda) kadın personel oranının % 51 8 [1], kadın akademık personel oranının ıse (Prof Assacıate Prof As sıstant Prof, Instructor ve Lecturer) % 29 9 (199293) oldugunu ogrendık [2] (çalıştıkları alanlara gore kadın akademısyenlerın oranları Tablo 1'de belırtıl mıştır) Tablo 1'den de kolayca anlaşılacağı gıbı ABD'dekı kadın akademısyenlerın oranı Dr Tulay Çakmer'ın belırttığı gıbı % 35'lerde değıldır Turkıye'de Dr Çakmer tarafından yapılmış olan araştırma sonuçlarını doğru kabul edersek (% 28 2), kadın akademısyenlerımızın oranı yıne de ABD'dekı değerlere (% 29 9) çok yakındır Özellıkle Tablo 1'den tıp alanı seçıldığınde Dr Tulay Çakmer'ın tıp fakultelerını baz alarak elde ettığı değer rie aynıdır Buna karşın genel olarak çalışan kadınlarımızın ıstatıstıkı verılerıne bakacakolursak durumumuzun parlak olmadığı TURKİYE YUNANİSTAN İTALYA 1950 44 5 21 7 27 8 195 1960 39 0 20 2 196 1970 33 0 19 3 1980 31 4 26 7 27 3 1985 30 6 28 2 28 7 1988 ?5 0 30 2 28 7 1989 24 9 30 4 anlaşılmaktadır Kadınlarımızın ulke ışgucune katılımı 1965 yılında % 38 ıken bu değer 1990 yılında % 31 duzeyıne ınmektedır (Tablo 2) Buna karşın çalı şan kadınların ne kadarının tarımda çalıştıgına bakarsak 1965 yılında % 95 ıken 1990 yılında % 74 oldugunu goru yoruz (Tablo 2) (Bu oranlar ABD ıçın 1965'te % 3 2 1990'da % 0 75'tır) 1990 yılına aıt % 74 luk değer özellıkle ABD ıçın verılmış olan degerle karşılaştı rıldığında çok yuksek olmakla bırlıkte azalıyor olması sevındırıcı gıbı gozuku yor Bununla bırlıkte, bu azalmanın esas nedenı kırsal alanda çalışan kadınların şehırlere goçerek ulke ışgucune katılımı nı kaybetmesıdır Buna bağlı olarak da kadınların genel ulke ışguoune katkısı duşmektedır (1965'te % 38 1990'da % 31) Bu duşuncemızı 'Tablo 3" destek lemektedır Tablo 3'te Turkıye ıle OECD ulkelerındekı kadın nufusunun çalışma oranları karşılaştırılmıştır 1950 ve 60 lı yıllarda Turkıye'dekı oran dığer ulkeler den belırgın yuksek ıken bunun dıger ulkeler lehıne tersıne donmesı ılgı çekıcıdır Dr Tulay Çakmer'ın yazısında belırttı gı gıbı, ABD'de çalışmakta olan (Kamu ve o?el sektor olmak uzere) akademıs yen kadınlar aynı ışı yapmakta olan er kek meslektaşlarından daha az ucret al maktadırlar (Tablo 4) [2] Erkek kadın arasındakı ucret dengesızlığının otesın de (Tablo 56) akademık karyerın ılerleyen basamaklarında daha once % 29 9 olarak belırttığımız kadın akademısyenlerın oranı % 15 ler sevıyesıne duşmek KADIN Profesor 53 460 Doçent 41 830 Asıstan 35 080 Instructor 26 960 Lecturer 29 110 T Tablo 4: (1993) Mıktarlar yıllık olarak (US Dolar). Bu tablo Amenka'dakı 2147 kurum (kamu ve ozel sektor) bazı alınarak hazırlanmıştır. (Not. Tablodakı kadın ve erkek arasındakı fark devlet kurumlarında ve ozel sektor kurumlarında bırbırlerme çok yakın değerlerdedır) [2]. KADIN Profesor % 5 2 Doçent % 8 0 Asıstan % 11 4 Instructor % 3 5 Lecturer % 1 2 Akademıl"; % 0 4 olmayan TOPLAM % 29 9 ERKEK % 30 8 % 19 7 % 15 5 %26 % 1 1 %06 % 70 2 Tablo 1: ABD'de kadın akademısyenlerın bılım dallarındakı yuzdelerı TURKİYE IOTAL TARIM ABD 1965 1970 1975 1980 1985 1990 %38 %38 %36 %36 %35 % 95 %32 Tablo 5: ABD'de karıyerlerın cınsıyete göre dağılımı (1993) (2147 Kurum) pj. Kategorı I (PhD) Kategorı II A (Comprehensıve) Kategorı II B (Unıv mezunu) Kategorı III (2 yıllık kole|) TOPLAM KADIN % 10 7 % 10 0 % 5.8 % 3.3 ı 29 9 ERKEK % 33 6 % 21 6 % 10 8 %4 2 % 70.2 % 74 % 0 75 Tablo 2: Kadınlarımızın ulke ışgucu Içindekı payı Çalışan kadınların ne kadarının tarımda çalıştığı (Turkıye ve ABD). (1965'de erkeklerın % 57% 1990 yılında ıse erkeklerın % 34'u tarımda çalışmaktadır.) [3,5] PORTEKİZ İŞPANYA ABD 16.8 11.8 33 9 13.1 13.5 37 8 19.0 13 3 43 4 20.0 16 5 516 37.4 21 2 54 5 38.6 25 6 56 1 39.1 26.1 Tablo 3: Bazı OECD ulkelerı ve ABD ıle Turkıye'dekı kadın nufusun çalışma oranları (Kadın ışgucu/Kadın nufusl [4.5J. Tablo 6: Amenka'dakı akademisyenlerin clnsıyet ve karıyer seviyelerine gore yuzdelerı (1247 Kurum) (1993) [2]. KAYNAKLAR: 1. U S Department of Educatıon, Natlonal Center for Educatıon Statıstıcs (1991) 2 Academe The Annual Report on the tconomıc Status of the Profession, 1993/94 Mar/ Apr 1994 (4/94) (SRI 1994 A0800 1) 3. 1965 1985 Yearbook of Labor Statıs tıcs(1990) ILO 1990, Houshold Labor For ce Survey SIS 4 1950 1985 Yearbook of Labor Statıstıcs ILO 1988 1989 Hıstorıcal Statıstıcs 1960 1989 OECD 5 ABD verılerı Statıstıcal Handbook on VVomen ın Amerıca sayfa 70 71 * Dr , VVashıngton Unıversıtesı MRI Araştırma Merkezı Seattle, ABD.* elevızyon qunluk hayatımızın bır parçası oldu Dunyaya açılan bu pencere aracılığı ıle, olan bıtenden evımızdeoturduğumuz yerden haberdar oluyoruz Yararları tartışmasız çok Ama bızı esır aldığının yeterınce farkında mıyız? Bızı esır aldığı ıçın de onu yeterınce eleştıremıyor ona karşı çıkamıyor ve ona alternatıf arayarnıyoruz Onun yayınlarını sıkça eleştırıyoruz begenmedıkle rımızı açıkça soyleyebılıyoruz ama onun kendısıne karşı bu kadar şuphecı olamıyoruz 1 Televızyonun elektromagnetık alanı hepımızı o kadar guçlu etkılıyor kı, ışyerlerınde, ev ve kahvehane sohbetlerınde en çok ondan sozedılıyor Dun ak şam fılanca programı ızledınız mı? dıye başlayan konuşmalar, sohbetlerımızın ana konusu olmaktadır Buyuk lıderler ve sanatçılar bıle, kamera karşısındakı canlı yayınlarda şaşırabılmekte ve gulunç durumlara duşmektedırler Televızyona alternatıf sıstemler (orneğın Internet gıbı ) zaman ıçınde mutlaka yernı alacaktır ama bızım gıbı gelışmekte olan toplumlarda bu şımdılık yakın gozukmemektedır Evlerımızın bu beyın yı kayıcı, haber verıcı eğlendırıcı, yonlendırıcı beyefendısı daha yararlı olamaz mı? Uzun suredır kafama taktığım bu soruya yanıt aramak amacıyla once bılımsel belgesel nıtelıktekı programlara yeterınce yer verılmedıgı duşuncesıyle kısa bır araştırma yaptım Cumhurıyet Bılım Teknık dergısı ve Mıllıyet Oscar TV dergısını kaynak alarak hazıran, tem muz, ağustos, eylul ve ekım aylarındakı 20 haftalık 21 TV kanalının programlarında yer alan bılımsel belgesel nıtelıklı program sayısını saptadım 21 TV kanalının bu sure ıçerısınde yaklaşık olarak 54000 adet program yayınladıklarını, bilımsel belgesellerın sayısının ıse toplam 532 adet oldugunu gordum Bılımsel programların tum yayınlar ıçindekı payının % 1 oldugunu görunce çok uzuldum TRT kanallarının payını % 87 6 (466 program), ozel kanalların payını ıse % 12 4 (66 program) olarak saptadım TRT kanalları ıçınde de bırıncı sırada 136 program ıle TRT 2 ve ozel kanallar ıçınde de 29 program ıle Flash TV gelmekte ıdı Dıger kanalların ıse payını şoyle sıra layabılırız. TRT 3 (104), TRT1 (86), TRTINT (74), TRTAVR (66) TGRT (18) Ka nal D (12), atv (3), Star (2), HBB (1), Sa manyolu (1) Shov TV, Kanal 6, Cıne 5, TRT4 ve TRTGAP kanallarında hıçbır bılımsel belgesel programa rastlamamam ıse benı çok duşundurmektedır Dıger kanallar ıse hem dar bır alana yayın yapmakta hem de bellı bır tur (orneğın muzık gıbı) programlar uretmekte olduklarından bende fazla şaşkınlık yaratmadılar Çıkan sonuç uzucu ve urkutucuydu Çunku buyuk kıtlelerı bu derece etkıleyen televızyon bılıme yeterınce onem vermıyordu Bunun nedenlerını ırdelemek kapsamlı ve uzun olacağı ıçın burada buna yer vermeyeceğım Bazı prog ram yapımcıları bu kısırlığı, ızlenme oranının duşecegı endışesıne, bılımsel program yapımının zorluğuna ve ulke mızde yeterlı bılım adamının olmamasına baglayabılırler Ama atılacak her adım, ılerde atılacak adımlara yol açacağı ıçın onemlıdır Turk halkı buna layık değıldır Bılımde alt sıralarda olduğumuz bılınmektedır Fakat bu hep boyle surecek demek değıldır Bılımde ust sıralara çıkmaya baş layacağımıza ve bılımın polıtıka dahıl her şeyın önunde lokomotıf olacağına ben şahsen ınancımı yıtırmedım Ama yeter kı, bu ınancı mıllet olarak hepımızözellıkle kıtlelerı yönlendıren konumdakı kışıler taşıyalım Bılım gunluk hayatımızın her anında bıze en lyı yol gosterıcıdır Toplumda yaşanan her sorunun altında cehaletın payı buyuktur ve bu sorunların çozumu de bılımde aranmalıdır Bılımı kıtlelere sevdırmede, gunluk hayatın ıçıne sokmada televızyona buyuk sorumluluk duşmektedır Bılım ve halkını seven, ozverılı program yapımcıları haydı bıraz daha gayret • "Edremit Lısesı Fızık Oğretmenı Türkkan Gülvurdu* 4564