Katalog

Tl P Uykuda solunum duraklaması (uyku apnesi) nedir? U Son zamanlarda elde edılen kanıtlar hastalığın genetık bır temelı oldugu nu duşundurmek Salıh A Emı ı * tedır yku apnesi kışı uyurken solunuAılesel olarak yuklu vakalar araştırıldı mun 10 sanıye veya daha uzun gında kafatası ve yuz arasında anatomık surplı olarak durmasına yol açan uyumsuzlukların sık olduqu saptanmışbır uyku bozukluğu hastalıgıdır Bunun tır Ayrıca yaşlanma boyun çevrebinın sonucunda vucudun oksııen gereksınımı genışlemesı (boyun kalınlıqı) buyuk batum gece boyunca yeterınce saglana demcıkler, normalden uzun kuçuk dıl ve mamakta ve kışı çogunun bılıncınde oltıroıd bezının yetersız hormon salgıla madıgı kısa surelı uyanmalarla geceyı ması gıbı bazı hormon salgı bozuklukları gayet rahatsız bır şekılde geçırmektedır da uyku apnesi oluşmasında onemlı rısk Solunumun tamamen kesılmesı yanınfaktorlerıdır da hava akımının devam etmesıne rağEsas olarak ıkı tıpı vardır Tıkanma tımen gogus ve karın hareketlerınde azal pı (obstruktıf uyku apnesi), en sık ve ma ıle bırlıkte kan oksıjen duzeyınde şıddetlı formudur Buradd dıl kokundekı duşme ıle karakterıze dıger bır bozukluyumuşak damak kasları ıle kuçuk dıl ğa da hıpopne denmektedır Genellıkle (uvula) gevşeyerek ve sarkarak hava yo apne/hıpopne terımı ıle bırlıkte kullanıllunun tıkanmasına yolaçar Sonuçta somaktadır Çeşıtlı saha araştırmaları ıle lunum guçleşıp gurultulu bır hal alır bu hastalığın toplumda oldukça yaygın Hava yolunun kapanması solunumu ta olduğu bulunmuştur Genel nufusta% 1 ma yakın engeller ve solunum tekrarla ıle % 9 oranında rapor edılmektedır Bu nan fasılalarla durdugunda hastanın yarakamlar şeker hastalıgının toplumda nındakı kışı horlamanın kesıldığını farke bulunma oranlarından çok yuksektır der Tekrar soluk almak ıçın dıafram ve Uyku apnesının meydana gelmesınde goğus kasları daha guçlu çalışır ve has ta kuvvetlı bır hırıltı ıle Uyanık hakk tekrar nefes alır Bır dahakı soluk durması na kadar horlama ar tan şıddette devam Dü eder Solunumun tek rar başladığı her do nemde hasta kısa su relı ve ancak beyın Yumuşak damak dalgalarının analızı ıle anlaşılan tam olmayan bır uyanıklık halı yaşar Uyku sırasında Hasta gece boyunca boyle yuzlerce kez uyanır fakat sabah uyandıqı zaman bun Boyun uınunı ları hatırlamaz Solu numun her duruşunda kandakı oksıjen duzeyı Yutağın arka duvan de duşer Santral tip uyku apnesınde ıse hava yolu açık olmasına ragmen dıyafram ve Şekıl 1 Uyanıklık durumunda hava yolu açıklığı devam eUirilmektedır Uyku sırasında genel kas gevşemesıne bağlı goğus kasları çalış olarak dıl, yumuşak damak ve kuçuk dıl gerıye doğru maz Oksıjen sevıye sarkarak hava yolunu tıkamaktadır sındekı duşme beyne sınyal yollanmasına yol açar ve hasta kı}ülk ve üavrmi) de}i|ıklıkkn kam vofme. hafc/v vc uyanır solunum tek rar başlar Daha basıt ( bır anlatımla sankı gtaktmi , , uyku sırasında soluk fclç alınmasının unutul ın uykutn hj! v< u»Ak ması soz konusudur Yaş ılerledıkçe gorul me sıklıgı artar 60 K>lp luslııkUın yaş ve ustu ınsanların hıpcnAruiyMi dortte bırınde uyku mcxlıjjı sırasında solunum uyku apnesi bozukluğu oluşur Buyuk bır bolumunde problem hafıftır Be raberınde değışık tıb bı ve norolojık (sınır) Hflrmoa v« hastalıgı olanlarda IthkJu «/«Inunı vc cmpotu» şıddetlı seyredebılır kM lulloıMk Miro» bu hastalar çoğun BMmk hntahklan {i|ma*Uma. km vc ktmtk lukla sık uyanmaları|ccc klrara Ulkau «Ihmım kıytn nın farkındadırlar Şokrf 2: Uyku apnesının klınik aonuçlan uyku sırasında solunum kasları da dahıl olmak uzere tum vucut kaslarının gev şemesı onemlı rol oynamaktadır Bu durum uykunun rahat olması ıçın gereklı dır Birçok kışıde bu hıçbır probleme neden olmaz Ancak bazı kışılerın boğaz kasları normalden fazla gevşeyerek ust hava yolunun daralmasına ve solunumun zorlu ve hırıltılı olmasına neden olur (Resım 1 ) Bazılarında ıse kaslar normal oranda gevşer fakat hava yolları normal den daha dar olduqu ıçın solunum problemlerı oluşur Birçok hastalığın oluşmasında uykuda solunum duraklamasının rolü var. sonra 9 cıvarında tekrar uykuya dalar ve tum gun boyunca uzun surelı şekerle meler yaparmış Eşı oldukça rahatsız edıcı horlamasından uzun yıllardır şıka yetçıydı Uykusu sırasında nefesının sık sık kesıldığını çırpınır gıbı kol hareketlerı ıle agzından kopuk ve salya gelmesın den yakınıyordu 20 yıllık evlılık hayatla rında 1520 dakıka bıle uyanık kalama ması nedenıyle bırlıkte sohbet etme zev kınden yoksundular Aıle dostları ıle su reklı uykuya dalması nedenı ıle artık bır araya gelemez olmuşlardı Hdstamızın ıştahı oldukça lyı olup birçok denemesıne ragmen bır turlu kılo veremıyordu Alkolu kendısını daha kotu yaptıgı ıçın bırakmıştı Son yıllarda hıç cınsel ıstek duymuyordu Bu eşı ıle sureklı sorun yaşamasına neden oluyordu 2 yıldır bılınen yuksek tansıyonu vardı Ayrıca zaman zaman ayaklarında ız bırakan şışlıkler belırıyordu Hastamızı en rahatsız eden yakınmalardan bırı de qecede 34 kez ıdrara kalkması ıdı Ayrıca her sabah su gıbı terlemış olarak ve başağrısı ıle uyanıyordu Bu yakınmalarla şımdıye kadar birçok kez doktorlara başvurmuş fakat hastalıgının kesın tanısı ve tedavısı hakkında bır ılerleme kaydedılmemıştı Hastamızın belırtılerı uyku apnesi ıle oldukça uyum gosterıyordu Kendısını uyku laboratuvarımıza kabul ederek bır gecelık polısomnografık test yaptık test sırasında sensorlerın bağlanmasını bıle beklemeyerek hemen uykuya dalmıştı Bılgısayarımızın ayarları yapıldı ğında hastamızın sık olarak apne atakla rı ıle bırlıkte oksıjen duşukluklerı yaşadığını saptadık Öyle kı 1 saatlık uykusu sırasında apne sayısı 65 ıdı (normalı 10'dan az) Kan oksıjen duzeyı normal duzey olan % 95'ten % 68'e kadar duşuşler gosterıyordu Bu ınanılmaz bır rakamdı Hastamızda oldukça cıddı bo yutlara varan uyku apnesi hastalıgı olduğunu saptadıktan sonra tedavıde erte sı gece CPAP uygulamasına geçtık Apne ve horlamasını tamamen duzelten basınç duzeyını saptadık CPAP uygulamasının sabahında hastamız ne zaman dan berı boyle rahat bır uyku uyumadığını ve oldukça dınlenmış olarak kalktı gını belırttı Tum gun boyunca kendını fazla uykulu hıssetmedı ayrıca dığer bır sevındırıcı olay da CPAP uygulaması boyunca gece ıdrara kalkmaması ıdı Hastamız bay A A şımdı yaklaşık 1 ay dan berı oldukça lyı bır uyumla CPAP kullanmakta olup şımdıden 10 kg vere rek oldukça canlı ve gunduzlerı uykulu olmadan ışının başındadır Eşı ve aılesı durumdan oldukça memnun olup, babalarının yenıden hayata donduğunu belırtmektedırler Ornek vaka takdımınde belırtıldığı gıbı en sık gorulen yakınmalar şunlardır Huzursuz bır uyku oldukça rahatsız edıcı ve kuvvetlı bır horlama Horlama sıklıkla kesılme ve bırden gurultulu bır şekılde tekrar başlamalarla karakterızedır Otomobıl kullanırken çalışırken ve televızyon seyrederken uyuklama Sabah ba şağrıları Enerjının azalması, halsızlık ve ısteksızlık Konsantrasyon guçluğu, ko lay sınırlenme Unutkanlık, kışılık değışıklıklerı, ıç sıkıntısı, depresyon Seks gucunde azalma (empotans) Eşın soluk kesılmesını yanı apneyı gozlemesı Uyku apnesi tedavı edılmezse klınik sonuçları Şekıl 2'de gosterılmıştır Birçok araştırma ıle 50 yaşın altındakı tedavı edılme yen hastaların normallere gore daha az yaşadıkları gosterılmıştır sahıbı olmak ıçın konuşuyoruz Eger be lırtıler uyku apnesi hastalığını desteklıyorsa sıze uyku çalışması yapılması ge rekmektedır Bunun ıçın ozel uyku labo ratuvarları tesıs edılmıştır Bu laboratuvarlarda genellıkle ıkı gece bırtakım elektronık aletler ıle uyku evrelerı, solu numun şeklı ve apne olup olmadıgı go ğus ve karın hareketlerı, burundan olan hava akımı horlama durumu kalp atım ları, kan oksıjen duzeyı ve ayak hareketlerı ıle bılgısayar aracılığıyla takıp ve kd yıt edılır Bu test sonucunda eger varsa ne tıp uyku apnesi olduğu ve ne tıp tedavıye gerek olduğuna karar verılır Uyku apnesi tedavı edılebılır bır prob lemdır Oncelerı sadece cerrahı olarak tedavı edılebıleceğı duşunulurken şımdılerde çok sınırlı bır hasta grubunda ceı rahı uygulanmaktadır Birçok merkez cerrahı tedavının deneybel oidugunu du şunmektedır Zamanımızda devamlı pozıtıf basınçh hava veren ve CPAP ısmı verılen alet'er tedavıde yaygın olarak kullanılmaktadır Uyku apnesinin tedavisi nasıldır? CPAP (Continuous Postive Airvvay Pressure) nedir? CPAP dunyada uyku apnesi tedavı sınde yaygın olarak kabul gormuş bır alettır Bır maske yardımı ıle basınçh hava kışının burnuna gonderılerek boğazdakı yapıların hava yolunu tıkaması on lenmektedır Bu aletler hafıf kolay taşınabılır olup uzaktan kumandalı olanları da mevcuttur Son modellerı oldukça sessız çalışmakta ve bu açıdan bır so run yaratmamaktadır Uyku laboratuvarında apne oksıjen duşukluğu ve horla mayı tamamen onleyen basınç mıktarı (CPAP basınç ayarlaması) teknısyen ta rafından tespıt edılır Hastalarımız CPAP tedavısını takıp eden gecenın sabahında çok belırgın lyılık halı hıssetmektedırler CPAP aletını sureklı olarak kullanmanın yanında uyku apnesının şıddetını azalt mak ıçın 1 Kılo vermeye çalışın Uyku apnelı hastalarımızın çogu CPAP tedavı sını takıben hızla kılo vermeye başla maktadırlar Kılo kaybı ıle yakınmaların şıddetı azalır 2 Yatma zamanına ıkı sa at kala alkolden uzak durun Alkol solunumu baskılayarak uyku apnesının şıd detını arttırır Sadece horlayan kışılerde bıle apnelerın sıklığı ve suresı artar 3 Uyku ılacı, dıazem turu sakınleştırıcı ılaçları kullanmaktan kaçının Bu ılaçlar da solunumu baskılayarak aynen alkol gıbı etkı ederler 4 Tum ılaçları dıkkatlı kullanın Ozellıkle ıç sıkıntısı ve depres yon ıçın önerılen ilaçların normal uykuyu bolerek sık uyanmalara neden oidugunu bılıyoruz 5 Olanak varsa yan yatın Hafıf vakalarda pıjamanın arkasına dıkıle cek bır tenıs topu sırt ustu yatmayı dolayısı ıle apnenın ağırlaşmasını onleyecek tır • * Doç. Dr., Hacettepe Unıversıtesı Tıp Fakultesı Goğus Hastalıkları A.B.D. Öğretım Uyesı ve Uyku Labo Bende uyku apnesi var nu? Hastalığın belirtileri nelerdir? Takdimi: Ornek Vaka 45 yaşında erkek hasta, aıle doktoru tarafından klınığımız bunyesınde çalışan uyku laboratuvarına sevk edılmıştı Ol dukça şışman olan hastamızın (135 kg) mesleğının uzun yol şoforu oldugu ogre nıldı Hastamızın esas şıkayetı gunduz lerı aşırı derecede uykulu olması ıdı Bu son yıllarda oyle bır hal almıştı kı bır kez TIR kamyonu ıle Izmır de kırmızı ışıkta beklerken uykuya dalmış ve tum trafık allak bullak olmuştu Sabahları genellık le 67 cıvarında uyanır sahıbı oldugu ozel ışyerınde ışçılerını kontrol ettıkten Bu konuda ıhtısas sahıbı olan bır dok torla konuşmanız gerekmektedır Genellıkle bız, eşınız veya yakınınızdakı kışı ıle sızın uyku problemıni7 hakkında bılgı Kendkıizde uyku apnesi olduğunu düşünüyorsunuz. Ne yapmanız gerekir? Aşağıda bu amaçla hazırlanmış bır test bulacaksınız Sorular 1. Eşım veya arkadaşlarım horladığımı soyluyorlar 2. Her ne kadar uyandığım zaman hatırlamasam da uykum sırasında soluğumun durduğu soylenıyor 3. Tansıyonum yuksek 4. Aılem ve arkadaşlarım kışılıgımde değışıklık oidugunu soyluyorlar 5 Kılo alıyorum 6. Gecelen aşırı terlıyorum 7. Gecelen kalbım duzensız attığını hıssedıyorum 8 Sabdhlan başağrısı ıle uyanıyorum 9 Soğuk algınlığı olduğunda uyumakta guçluk çekıyorum 10. Gecelen uykudan anıden nefes darlığı ıle uyanıyorum 11. Fazla kıloluyum 12. Seks gucumun gıderek azaldığını hıssedıyorum 13. Gunduzlerı kendımı uykulu hıssedıyorum 14. Hafızam eskısı gıbı değıl çabuk unutuyorum Puanlama. Eğer yukarıdakı 14 sorudan en az 3 soruya evet cevabı verdıysenız uyku ıle ılgılenen bır klınığe başvurmanız gerekmektedır 4565