Katalog

OKURDANBİZE HAFTANIN GÜNDEMİ "Ultraviyole Uzay Teleskobu" başlıklı yazıdaki eksikler 9 Temmuz 1994 tarihli BilimTeknik'te çıkan "Ultraviyole Uzay Teleskobu" başlıklı yazıda bazı yanıltıcı ve eksik yönler var. Israil'de yapılan TAUVEX adlı alet, Rusya'nın atacağı SPEKTRUM X (Röntgen) GAMA (SRG) adlı uluslararası X ve gama ışınları gözlem uydusunun taşıdığı çeşitli gözlem araçlarından biridir. SRG 1995 sonu veya 1996'da Rus Proton roketi ile yörüngeye atılacak ve en az üç yıl süre ile yıldızlardan ve galaksilerden gelen X ve gama ışınlarını gözleyecek. SRG'ye Rusya'nın yanı sıra, Ingiltere, Danimarka, Italya, ABD (NASA), Isviçre, Finlandiya, Israil ve Türklye katılacaklardır. SRG ile yüksek enerji astrofiziğinde önemli yeni veriler elde etmeyi umuyoruz. Türkiye ile ilk kez bir uluslararası bilimsel araştırma uydusuna katılıyor. TÜBlTAK'ın ODTÜ'dö kurduğu Yüksek Enerji Astrofiziği Araştırma Ünitesi etrafında, SRG ile yapılacak gözlemler tüm Türk astrofiziğine açik. SRG üzerine geniş bilgi TÜBİTAK Bilim ve Teknik dergisinin Haziran 1994 sayısında bulunabilir. SRG'nin esas gözlem aletleri JETX, SODART gibi Xışını teleskoplarıdır. TAUVEX, yıldız işleyicisidir (star sensor). Esas amacı yıldızları tanıyarak uydunun gözlem için doğru şekilde yönlenmesini ve gözlenecek hedefi izlemesini sağlamaktır. Bunun yanı sıra, bakılan yönde ultraviyole ışını veren yıldız ve galaksilerden çok değerli gözlem verileri de alması bekleniyor. Alacağı verilerin değerini yazıda adı geçen Dr. Noah Brosch'un sözleri güzelce anlatıyor. Ancak TAUVEX tek başına uzaya atılacak bir uydu veya teleskop değildir.. Türkiye'nin de katıldığı bir uluslararası araştırma girişiminin parçası olduğunu belirtmek isteriz. Bu işbirliğinin başka ülkelerle, bu arada Dr. Noah Brosch'un mensubu bulunduğu Wise Gözlemevı ve Israilli astronomlarla Türk astronomlan arasında yerden optik teleskoplarla yapılan gözlemlerde de bir işbirliğine yol açacağını umuyoruz. TÜBİTAK Yüksek Enerji Astrofiziği Ünitosi, OOTÜ Fizik Bölümü Yine Jüpiter ve bir eleştiri üzerine önce, yüzyıhn gökolayı diye nitelendirilen kuyrukluyıldız Jüpiter çarpışmasım ayrıntilarıyla vermek, bu hafta da çarpışmanın ilk sonuçlarım ve ilk bilimsel değerlendirmeleri dergimizde duyurmak için koşturduk. Uzaydan Hubble, Galileo ve Voyager2 teleskop ve uydulannca, yeryüzünden de sayısız gözlemevince izlendiğini bildigimiz çarpışma ve sonrasımn göriintülerine Internet'te bulaştık. Internet, özellikle üniversitelerin kullandığı, bilgisayarla ulaşabildiğiniz uluslararası bir bilgi ağı. Bir açık kütüphane. Bilkent Üniversitesi'nden Mustafa Akgül. çarpışma ve sonuçlarıyla ilgili Internet'teki bütün dijital görüntüleri bu arada nefis gezegen fotoğraflarıyla birlikte 20 bilgisayar disketine yükleyip gönderdi. 4 disket dolusu görüntüyü de Boğaziçi Üniversitesi Fizik Bölümü'nün katkıları sagladık. Geçen haftayı 100'e yakın görüntüyü seyretmek, en çarpıcı olanlarını seçmek ve resim altlarını doğru bir şekilde yazabilmek için geçirdik. Sinan özeren 'in çabaları, IÜ Astronomi Bölümü'nün süzgecinden geçti. Ve ulaşabildiğimiz kaynaklardan derlediğimiz bilgilerle birlikte yüzyıhn çarpışmasına ilişkin fotograflan iç sayfalarımızda bulacaksınız. *** Kuyrukluyıldız Jüpiter çarpışmasının gezegen üzerindeki etkilerini gözlemleyen amatör astronom Haldun Menali'nin çalışmalarma bir gece de ben katıldım ve izlenimlerim gazetemiz Cumhuriyet'teyayımlandı. Buyazıya, Alper Ateş TÜBİTAK Bilim Teknik Dergisi adresli, TÜBİTAK antetli kağıda yazılmış iki sayfa eleştiri geldi. Eleştiri mektubunu 5. sayfamızda bulacaksımz. Burada da yamtlarını: 1. Cumhuriyet'teyayımlanan makale degil, bir izlenimröportajdı. Ikisi arasında önemli birfark var. 2. "Çarpma noktası Dünya'dan ancak 1,5 saat sonra görülebilir" iddiasını nereden çıkardmız? Kaynağımz nedir? Amerikalı astronomlar Zdenek Sekenina, Paul Chodas ve Donald Yeomans'ın bu konudaki hesaplamaları Astronomy dergisinin (ABD) haziran sayısında yayımlandı. Orada çarpışmadan 1520 dakika sonra Jüpiter üzerindeki izlerin Dünya'dan görülebilecegi belirtiliyordu. IÜ Astronomi bölümüne sordum, sözlü olarak bunu doğruladılar. 3. Gözlemi ben degil, Istanbul MetropolAstronomlan yaptt. Ben izleyici ve bilim gazetecisi olarak orada bulundum. Leke'nin görünüşü ve boyutlan üzerine ne demek istediginiz anlaşılamıyor. Leke hayali mi çizildi? Lekeyi yoksa Hubble teleskopunun gönderdiklerine bakarak mı çizdiler? Hubble teleskopunun görüntülerinde leke varsa, demek ki leke göriinüyor. Haldun Menali sahtekar, ben de ona alet mi oldum, demek istiyorsunuz? lşler karışıkyanü... 4. Internet'ten aldıgımız görüntüleri bu sayımızda yayımlıyoruz. Gazetemizde yayımladıgımız "Lekeli Jüpiter " çizimleriyle büyük uyum ve uygunluk içindeler. Siz Internet göriintülerine nasıl ve hangi gözle baktınız? 5. Çarpışmanın yarattıgı lekenin iki gün sonra da görünmesi konusunda niçin bir yorumda bulunamadıgımz anlaşılamıyor. Bu konuda bilginiz miyok? Eger yoksa buna niçin değiniyorsunuz? Veya "Leke iki gün sonra asla görünmez, sizin lekeyi gördük demeniz karşıstnda hayretten küçük dilimiyuttum" mu demek istiyorsunuz? Çevrenizdeki gökbilimcilere sorunuz. Ayrıca yayımladıgımız fotograflarda çeşitli tarihlerde Jüpiter'e çarpan parçacıkların yan yana duran lekelerine bir gözatınız... 6. Yazımzdaki sanki tek dogru söz, gözlemcilerin gördüklerini birbirine söylemesinin yanlışlıgı, grup psikolojisi ile kişilerin birbirini etkilemesi üzerine. Ancak Benim gördügüm kadanyla H. Menali, lekeyi gördüm dedikten sonra yerini söylemedi. Sonra tartışıldı. Ama bu konuda hassas olmak gerektigi görüşüne katılıyorum. Ancak sizin, "Onlargörmek istediklerini resmetmişler" yargınızın ise temeli, kanıtı yok. 7. Her gözlemci aynı şeyi görür, diye biryasa mı var? Egitilmiş göz önemli. sizin dediginiz gibi. önemli olan gözlemcinin güvenirligi, bilimselligi... 8. Ûslubuma gelince. Istanbul Metropol Astronomlan tek ciddi çalışan amatör ekip, demem size dokunmuş. Bilgim olmayan konularda iddialı söz etmedim ve etmem. Ayrıca ne kadar bilgim olduğunu siz nereden biliyorsunuz? Sordunuz, soruşturdunuz mu? Türkiye'nin önde gelen gökfizikçilerine sorunuz. Haldun Menali'nin çalışmalarını bilirler. Diger amatör astronomlara gayri ciddi demedim. Ama aralarında fark vardır. Herkes uzayı inceleyebilir, ama bazıları bilimsel çalışır ve gözlemlerini yayımlar. Menali'nin dünyada astronomi dergilerinde yayımlanmış 500'den fazla gözlem raporu var. Bunlann çogu degişken yıldızlar üzerinedir. Aynca Ethem Derman ile birlikte Halley Kuyrukluyıldızı üzerine yayımladıkları bir de kitabı bulunuyor. Digerlerinden (belki sizden de!) bu ayncalıgını vurgulamak gerekir. Böyle amatörlerin sayılarının çogalması bizi ancak sevindirir. Onlara her zaman destek verecegiz. Herkesi aynı sepete koymak kadar yanlış bir şey olamaz. Siz, gözlemlerini uluslararası yayımlayan başka bir amatör daha biliyorsamz, söyleyin sahiplenelim. Ornegin sizin ODTÜ etkinlikleriniz sırasında, hiç böyle bilimsel bir çalışmanız oldu mu? Çalışmalarmızı neredeyayımladınız mı? ODTÜAATnin son gökolayı ile ilgili çalışmalannıyayımlanmış görmek isteriz. "Bu sadece bir örnek" diyorsunuz, ayrıca bir başka örnek daha göstermenizi bekleriz. 9. Ethem Derman'ın lo üzerinde saptadıgıparlamaları çok iyi, başarılı bir gözlem olarak duyurduk. Bunu daha iyiyazabilirdik. 10. Orhan Bursalı da yanlış yazabilir. Bunları düzeltiriz. Ama eleştirdiginiz bu yazı dogru bir seçim degil. Bu yazıda henüz bir hata bileyoktur, nerede kaldı biiyüğü. 11. Bu eleştirilerinizi, bize göndermeden önce bir hocanıza okuttunuz mu? Dogruluklarını araştırdınız mı? •** Gelecek cumartesi yeniden birlikte olmak umuduyla sağlıkh bir hafta diliyoruz. Prof. Dr. Ali Alpar DUYURU III. Ulusal KonsültasyonLlyezon Pslklyatrl Kongresi uluslararası katılımlı olarak 25 Kasım 1994 tarihlerinda yapılacak. Kongre çerçeveslnde aynı zamanda mezuniyet sonrası eğitim kursu da düzenlenecek. Ele alınacak konular: Ülkemızde psikiyatrik tıp anlayışının gellşimi ve konsültasyon liyezon psikiyatrisi bilim dalı kliniklerinin yapılanması; kanser cerrahisinin psikiyatrik yönleri ve organ kaybının psikoterapisi; genel tıpta depresyon; genel tıpta psikofarmakoloji; psikokardiyoloji, hekimlik uygulamasında etik, medikolegal sorunlar ve ötenazi; somatizasyon ve kronik ağrı; hasta bakımının psikososyal yönleri ve liyezon psikiyatrisi hemşireliği; fıziksel hastalıklarda ruhsal değerlendirme, konsültasyon yöntemleri ve izleme süreci; fiziksel hastalığı olanlarda psikoterapi; fiziksel hastalıklarda psikoseksüel sorunlar. llgi: Prof. Dr. Sedat özkan, IÜ Tıp Fakültesi, tel/faks: 532 59 89 GM Cumhuriyet BİLİMTEKNİK »No: 385, 6 Ağustos 1994 «Basan ve Yayan: Yeni Gün Haber Ajansı Basın ve Yayıncılık A.Ş.. «Genel Yayın Koordinatörü: Hikmet Çetinkaya »Genel Yayın Danışmanı: Orhan Erinç • Yazı Işleri Müdürü: Ibrahim Yıldız, Dinç Tayanç (sorumlu) •Yayın Yönetmeni: Orhan Bursalı «Grafik Yönetmeni: Tüles Hasdemir •Reklam: Roha Işıtman 3853