Katalog

GE Kehribar içindeki gizli yaşan 4050 milyon yıl öncesi dünyasında yaşayan en az 5000 böcek, kehribar içinde "tutuklandılar" ve oldukları gibi bugüne kaldılar. Fosil bilimciler, genetikciler, bu böcekleri inceleyerek ve günümüz böcekleriyle kıyaslayarak, geçirdikleri değişiklikleri saptamaya çalışıyorlar. risto çağından beri, içindeki böcekler, tüyler ve minik sürüngenlerin güzelliğinden ötürü kehribarın özel bir yeri ve değeri vardır. Eski düşün adamları kehribarın ağaçların reçinesinden oluştuğunu biliyorlardı. Yunan söylencesinde ceza olarak ağaca dönüştürülen üç kızkardeşin kehribar gözyaşları döktüğünden söz edilir. Daha sonraki yıllarda bilim adamlan kehribarın içindeki bu böcek, kurbağa, akrep, hatta mantarların olağanüstü güzelliğinden büyülenmekle kalmış, bu fosillerin değerli bir bilgi kaynağı olduğu gerçeğine sırt çevirmişlerdir. Fosilleşmiş reçine içindeki bu yaratıklar eski çağ yaşamına ışık tutabilir. Böceklerin yumuşak iç organları kehribarda A eşsiz bir fosjlleşme sonucunda bozulmadan korunmuştur. İçindeki çok sayıda ve türde böcek de kehribann oluştuğu çevre konusunda bize bir ipucu vermektedir. Kehribar öyle son kerte ender bulunan bir şey değil; dünyanın hemen hemen her köşesinde kehribar bulunabilir. 310 milyon yıl öncesinden kalan kayalar arasında rastlanabildiği gibi, günümüzde de oluşumunu sürdürmektedir. Günümüzde bilinen en önemli kehribar kaynaklan Barbk Denizi çevresinde ve Dominik Cumhuriyeti'nde yer almaktadır. Bilim adamlan bu kaynaklann eski ormanlık alanlann yerle bir edilmesinden oluştuğuna inanmaktadır. Bunlara göre boylesi büyük miktariarda reçine ancak çok "büyük bir fetaket" sonucu üretilmiş olabilir. Yüzyılımızjn sonlanna doğru, Hugo Wllhehn Comventz adında bir araştırmacı kehribann oluşumunu, yoğun bir reçine üretimine yol açan "suksinosis" hastalığının hemen hemen her ağaçta görüldüğü üçüncü zamana bağlıyor. Ancak reçine üretimini bir hastalık ya da olağanüstü duruma bağlamaya hıç gerek yok; zira günümüzdeki kimi ağaç kehribar oluşurnuna otanak tanıyacak miktarda reçine üretebiliyor. örneğin, Kafkaslar'ın güneyinden başlayan bir alanda ağaçlar her bir metreküp toprağa karşılık yaklaşık 200 gram kehribar üretiyor. OkaHptus ve psödotsuga ağaçlan, kehribar kaynaklan olmamalanna karşın, yılda 4560 litre reçine üretmektedir. Zaire'de bu yüzyıl içindeki vemik yapımda kullanılan kopal Oretimi de ağaçlann ürettiği reçine mıktarı ile ilgili bir başka kanrt sayılıyor. Kopal, reçineden elde edilmekle birlikte kehribar gibi fosilleşmiş değil ve genellikle 100 yıldan az bir süre içinde oluşuyor. Boya ve vemik yapımında kullanılan bu maddeye bir zamanlar büyük bir istem vardı; yalnızca 1935 yılında ormanlardan 18 milyon kilo kopal üretilmiş ve kaynaklann tükenmez olduğu belirtilmişti. kal bölgeler. Amazon yağmur ormanlarındaki ağaçlann yaklaşık %45'i reçine ya da kauçuk hammaddesi olan lateks üretebilen türden. Bu nedenle kehribar yataklarının tropikal bölgelerde toplanmış olması hiç şaşırtıcı değil. Smithsonian Enstitüsü'nde bulunan BrodzinskyLopez Pena kehribar koleksiyondaki kehribarlar 40 milyon yıl önce oluşmuş ve 5000'i aşkın böcek içeriyor. Bu böcekleri, ılıman iklim ormanları, tropikal bölge yağmur ormanları, farklı yükseklikteki çayır ve otlaklar gibi günümüzün çeşitli çevrelerinden topladığım böceklerle kıyasladığımda en yakın örneklerin tropikal yağmur ormanlarının bulunduğu nemli ortamlardan elde edilenler olduğunu gördüm. Fosilleşme sürecinde genellikle organik maddelerin yerini organizmanın biçimini koruyan ancak oluştuğu maddeyi koruyamayan mineraller almaktadır. Buna karşılık kehribarda böceklerin hem biçimsel hem de yapısal açıdan özgünlüklerini koruduklan görülmektedir. Bu açıdan yaklaşıldığında, kehribar, kendisini çevreleyen reçine polimerizasyona uğrayıp değişmekle birlikte, bir fosil degildir. Mikroskop altında Günümüzde reçineli ağaçlann ToprakaKındaki defineler. Bayaguana, Dominik Cumen yoğunkıkta olduğu yerler tropihuriyeti'ndeki önemli kehribar madenlerinden biri. Tropikal kaynaklar Ancak bu bilginin kesin olup olmadığı belli degildir. Elektronik mikroskopla inceleme bir türün Yapışkan başlangıç: Bol miktarda reçine üreten t yüzeyindeki ayrıntılan ortaya çı günümüz ağaçlan kehribann oluştuğu ortam hak karttığından, ilke olarak bir böcek da bize ipuçlan sağlar. fosili bırçok ince dilimlere ayrıldığında o boceğin iç anatomisiyle ilgili bilçermektedir. Bunun dışında solunu gi verecektir. Ama uygulamada fosil bögerçekleşmesine yarayan birçok bor lünürken dağıldığından, bir yan kesit alıgöze çarpmaktadır. Bu soluk borular narak boceğin bedenini kesmek yoluna şam süresince aldıkları konumu V gidilmiştir. Böylece ortaya birçok yan muş. kesit çıkmakla birlikte, boceğin yumuBu tür ayrıntılar böceğln evrimine şak olan birçok bölgesi saklı kalmaktatutması ve uçma gibi bedensel değ dır. Bu nedenle iki yöntemin birleştirillerin izlenebilmesi açısından öneml mesi şimdilik en akılcı yaklaşım sayılçüncü zamanda oluşan uçuş ka makta, bize Dominik kehribarının devinifarklı böcek türierinde çeşitli evrimle mi, sindirim, solunum ve sinir sistemi ile geçtiği sanılıyor. ilgili bilgi sunmaktadır. Kehribarda böylesi olağanüstü fo Bu bilgilerden edinilen veriler bize 40 rin oluşmasına yol açan nedir? Keh milyon yıllık bir boceğin çiğneme devinirın oluşmasına yarayan reçine, at mini denetleyen bölumünün şlmdi bile savunma düzeneğinin bir parçası koaınduğunu ortaya koydu. Bu bölüm kendisine zarar verecek mantar y; boceğin, benzer türleri gibi, hafif beslenbakterilerin uzak tutulmasına yarar. I diğini ve büyük olasılıkla mantar ve çünenin yapışkan ve antibiyotik özellK rümüş bitkiler yediğini gösteriyor. maddeye koruyucu bir işlev kazandıt Gözeden de küçuk ayrıntıların bile Reçinenin koruyucu özelliği eski > l korunduğu kehribarda 40 milyon yıl önbelgeleriyle de kanıtlanmış; en iyi k< cesine ait uçmaya yarayan kas dokusumuş mumyalarda reçine kullan nun bozulmamış olduğu görüluyor. Ama reçinenin korucuyu özelliğine Boceğin bir bölümü bize göğüs böltutan en somut ipuçlan günümüz bc gesinin tam bir görünümünü vermekte, lerinin çürümüş bedenlerinin inceler aynı zamanda bakışık iki uçuş kası da isonucu elde edildl. Bu yüzyılın başla 3818